توافق آتش بس سوریه؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

به گزارش باشگاه خبرنگاران تسنیم "پویا"،  توافق آتش بس در سوریه که با هماهنگی مسکو و واشنگتن صورت گرفته است راه را بر روی هرگونه دخالت خارجی در سوریه بسته و امیدها را برای آغاز حل سیاسی بحران سوریه افزایش داده است و اکنون دشمنان نظام سوریه پس از شکست در سوریه و سراسر منطقه خشم خود را بر روی حزب الله لبنان خالی می کنند.

 توافق روسیه و آمریکا درباره اجرای یکی از بندهای قطعنامه 2254 سازمان ملل درباره پایان دادن به درگیری های سوریه یک موضع گیری است که در روابط بین الملل و اصول درگیری های نظامی در نوع خود بی مانند است. اکنون پس از توافق روسیه و آمریکا و تعیین زمان اجرای آتش بس در سوریه بررسی 2 مساله اساسی درباره آن سودمند است. نخست آنچه مربوط به شرایط موفقیت این توافق است و دوم  آنچه مربوط به نتایج آن توافق است.

الف – از جهت پیام های این توافق اشاره می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1: توافق میان روسیه و آمریکا صورت گرفت و همان گونه که درباره چنین اموری مرسوم است، اما این مساله به شورای امنیت ارجاع داده نشده است. همچنین این مساله به دبیر کل سازمان ملل هم ارجاع داده نشده است و او هم مکلف نشد از نظر ظاهر این توافق را اعلام کند. هر چه او مسوول نخست در اجرای قطعنامه های شورای امنیت و تبصره های آن است. اینجا لازم است این سوال مهم مطرح شود که آیا جهان وارد مرحله انتقالی شده است که ارکان نظام حهانی جدید بر خلاف خواسته های آمریکا است که در نتیجه آن اکنون تصمیم های بین المللی در خارج از سازمان ملل گرفته می شود. این در حالی که طی دوره تک قطبی این سازمان به اداره اجرایی وزارت امور خارجه آمریکا تبدیل شده بود؟ پاسخ سوال مثبت است. ما در روابط بین الملل در دوره تازه ای به سر می بریم که آمریکا یکه تازی خود را از دست داده است.

2: توافق میان آمریکا و روسیه دسته بندی گروه های مسلح در سوریه را سبب می شود. در نتیجه این توافق گروه های تروریستی را شامل نمی شود. اما گروه های مسلح شامل آن می شوند. اکنون این نگرانی وجود دارد که این توافق دور زده شود و کسانی که در گروه های تروریستی داعش و جبهه النصره هستند و شامل توافق آتش بس نمی شوند به دیگر گروه هایی که توافق شامل آنان می شود ملحق شوند و طرف های توافق را در برابر یک واقعیت قرار دهند و آنان را مجبور سازند که به عملیات علیه گروه های تروریستی هم پایان دهند.

3: این توافق به طور عملی و ضمنی راه را بر روی هرگونه دخالت خارجی (مانند تهدیدهای اعزام نیروی توسط ترکیه و عربستان به سوریه) بسته است. هدف از دخالت خارجی در سوریه که به بهانه مبارزه با داعش صورت می گرفت درگیری با سوریه به رهبری بشار اسد است. از این رو مشاهده می شود که عربستان درباره پذیرش توافق آتش بس تردید دارد و ترکیه هم درباره این آتش بس ملاحظاتی دارد.

4: این توافق با وجود برخی ملاحظاتی که درباره آن مطرح شده است نشان داد که در عرصه بین الملل و دستکم میان روسیه و آمریکا برای اجرای قطعنامه 2254 سازمان ملل درباره آغاز روند سیاسی در سوریه جدیت وجود دارد.

5: اجرایی شدن واقعی توافق آتش بس، میزان قدرت طرف هایی که از مخالفان مسلح حمایت می کنند و یا ادعای رهبری مخالفان مسلح را دارند مشخص خواهد کرد. اما درباره ارتش سوریه به عنوان ارتش قانونی کشور توافق آتش بس زمینه  را برای اقدام این ارتش در 2 عرصه را فراهم می کند. در یک عرصه این ارتش با تروریست ها مبارزه می کند تا سرزمین های سوریه را از کنترل این گروه خارج کند. در عرصه دیگر ارتش با گروه هایی روبرو است که شامل توافق آتش بس می شوند. در این عرصه ارتش تا زمانی که آنان به توافق آتش بس پایبند باشند از درگیری با آنان دوری می کند و از خون ریزی جلوگیری می شود. اما در صورتی که این گروه ها توافق آتش بس را نادیده گیرند ارتش با آنان هم تن به درگیری خواهد داد و این توافق که زیر نظر آمریکا و روسیه اجرایی خواهد شد مانع از برخورد نظامی سوریه با این گروه ها نخواهد شد.

6: باید گفت که مهمترین پیامد توافق آتش بس میان روسیه و آمریکا این است که این توافق همه طرح هایی که توسط دشمنان علیه سوریه آماده شده بود، در هم پیچید. از جمله این طرح ها، طرح تجزیه سوریه بود. در شرایطی که دولت سوریه همه کلیدهای راهبردی و قانونی را در اختیار دارد و یکپارچه است این توافق به کار بسته می شود. وضعیت دولت سوریه اکنون مطلوب است. ارتش این کشور که توسط همپیمانان پشتیبانی می شود، توانا است و در میدان های نبرد سوریه دست برتر را دارد.

ب- درباره شرایط موفقیت توافق آتش بس و موانع اجرایی شدن آن یادآوری موارد زیر ضروری است:

1: دولت سوریه و همپیمانان آن در عمل کردن به توافق آتش بس با هیچ مشکلی روبرو نیستند. فرماندهان نظامی هماهنگ هستند و زیر فرمان دولت سوریه عمل می کنند و مجری دستورهای او هستند. این در شرایطی است که گروه های مسلح دارای سیستم یکپارچه نیستند و فرماندهان آنان بر زیر دستان خود فرماندهی کامل ندارند. آنان کنترل میدان های نبرد را هم در اختیار ندارند و از هیچ گونه نظم و مسوولیتی برخوردار نیستند. از این رو در صورتی که توافق آتش بس نادیده گرفته شود آنان مسوول نادیده گرفتن معرفی می شوند.

2:در شرایطی که ارتش سوریه برای تجهیز خود توسط روسیه با هیچ مشکلی روبرو نیست تا ماموریت نظارت و تحقیق درباره پایبندی به توافق را تسهیل کند. تصور می شود که گروه های مسلح به دلیل مسائل نظامی و روانی در میدان های نبرد با دقت مراکز حضور نیروهای خود را زیر کنترل ندارد. این مساله در برابر اجرایی شدن توافق آتش بس سنگ اندازی می کند و زمینه را برای شانه خالی کردن از اجرایی شدن توافق فراهم می کند.

3: در شرایطی که ترکیه از پایبندی آشکار و قطعی به توافق آتش بس امنتاع می کند دور از ذهن نیست که این کشور از گروه هایی که شامل توافق آتش بس می شوند و همچنین از گروه های را شامل توافق آتش بس نمی شوند، پشتیبانی نظامی به عمل آورد.

4: می توان بر این مساله تاکید کرد که ارتش عربی سوریه و همپیمانان آن به دلیل پایبندی به توافق دست به اقدامی نمی زنند که تردیدها را برانگیزد. اما در سایه بی نظمی و اختلاف گروه های مسلح و رقابت میان آن و سوء استفاده از فرصت به دست آمده دور از ذهن نیست که برخی گروه ها برای تغییر اوضاع میدان های نبرد تلاش کنند تا از این راهبرد طرف های دیگر را تحریک کند و آن را مسوول نادیده گرفتن توافق معرفی کند.

به دلیل وجود همه مواردی که ذکر شده پس می توان گفت احتمال سنگ اندازی در مسیر توافق وجود دارد. با این وجود می توان گفت طرف هایی که عامل به جود آمدن این توافق بوده اند، نمی توانند شکست توافق را بپذیرند. این توافق فرصتی برای آمریکا است تا پس از شکست های پی در پی طی 5 سال گذشته، درباره مساله سوریه آبروی خود را حفظ کند. همچنین این توافق فرصتی برای روسیه است تا دستاوردهای ارتش سوریه را حفظ کند. همچنین این توافق فرصتی برای اردوگاه دفاع از سوریه است تا بر مبارزه با داعش و جبهه النصره تمرکز کند و ضمن پیشروی در حلب به سوی الرقه پایتخت خود خوانده داعش پیشروی کند. همچنین این توافق به سوریه کمک می کند تا وحدت خود را تحکیم بخشد.

به طور خلاصه این توافق دستاوردی برای سوریه و اردوگاه دفاع از این کشور است. این توافق مانع خون ریزی می شود و به روند سیاسی که بر یکپارپگی دولت سوریه تاکید می کند، اعتراف می کند. همچنین این توافق زمینه را برای دخالت خارجی در سوریه از بین می برد. این تفاهم در پایان از دست دادن جایگاه کشورهای منطقه در سوریه را پررنگ کرد به ویژه این مساله درباره ترکیه صدق می کند. اکنون مقام‌های ترکیه آب دهان خود را به سختی فرو می برند. عربستان هم به دلیل این توافق لال شده است. شکست عربستان در سوریه سبب شد تا این کشور عصبانیت خود را بر روی لبنان و حزب الله خالی کند. عربستان حزب الله را مسوول شکست های خود در عراق، سوریه، یمن، بحرین و لبنان معرفی می کند.

*منبع روزنامه البناء لبنان

انتهای پیام/ر