"نفت در برابر امنیت" کلید اتحاد ۷۰ ساله آمریکا و عربستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، فهد ناظر، کارشناس مسائل خاورمیانه در مقاله‌ای در المانیتور به بررسی روابط راهبردی میان آمریکا و عربستان و مسائل تاثیرگذار در این پیوند چندین ساله پرداخت:

در ماه های اخیر افراد زیادی درباره آنچه که از آن به عنوان تیرگی در روابط آمریکا و عربستان یاد می شود، سخنان گفته و مطلب نوشته اند. کسانی که چنین باوری دارند بر این نکته تاکید می کنند که از قرار بین دولت رئیس جمهور اوباما و زمامداران سعودی نوعی اختلاف نظر فلسفی وجود دارد. در حالی که یکی از ستون های دکترین اوباما را این اصل تشکیل می دهد که دولت آمریکا نباید خود را در مناقشه پیچیده خاورمیانه از لحاظ نظامی و حتی سیاسی درگیر کند مگر اینکه خطری فوری متوجه امنیت آمریکا باشد، سعودی ها رویکردی متفاوت اگر نگوئیم کاملا مغایر با رویکرد آمریکا درعرصه سیاست خارجی خود، در پیش گرفته اند.

آنچه را که برخی از آن به عنوان دکترین (آموزه) سلمان یاد می کنند، از قرار بر این نکته بی سابقه استوار است که مشکلاتی که خاورمیانه با آن دست به گریبان است ایجاب می کند که عربستان در این منطقه، نقش رهبری بر عهده بگیرد. این آموزه بر این اصل تکیه دارد که عربستان سعودی باید میدانی را که دولت آمریکا خالی گذاشته است پر کند و برای بازگرداندن ثبات به منطقه سیاست خارجی قاطع تری در پیش بگیرد و اگر لازم بود حتی به زور نیز متوسل شود. گرچه نمی توان وجود اختلافات سیاسی بین ریاض و واشنگتن را انکار کرد اما باید توجه داشت که تداوم روابط میان دو کشور در خلال هفت دهه گذشته، ماهیت تصادفی و اتفاقی نداشته است. وجود انبوهی از منافع مشترک بین عربستان و آمریکا سبب خواهد شد تا این دو کشور همچنان تا آینده ای دور متحد مهم یکدیگر باقی بمانند. این مساله در واقع بخشی از معادله قدیمی " نفت در برابر امنیت" است که شالود روابط ریاض- واشنگتن را برای چندین دهه تشکیل می دهد. این رابطه در پی استخراج نفت از میدان های نفتی موسوم به شیل در آمریکا که باعث شد تا این کشور کمتر به واردات نفت وابسته شود و با تقویت چشمگیر توانمندی نیروهای مسلح عربستان در سال های اخیر، تعدیل شده است.

در آغاز می توان به تداوم حمایت متقابل این دو کشور از یکدیگر در مناقشات نظامی که هر یک از آن ها در آن درگیر هستند، اشاره کرد. برای مثال، دولت سعودی نه فقط در حملات هوایی به سرکردگی آمریکا علیه مواضع گروه تروریستی " دولت اسلامی " در سوریه مشارکت دارد بلکه همواره و آشکارا از این حملات حمایت کرده است و حتی یکی از پسران شاه سلمان نیز در اوایل آغاز این حملات، شخصاً در ماموریتی علیه مواضع دولت اسلامی شرکت کرد و به تلاش های دولت آمریکا در زمینه مبارزه با این گروه تروریستی مشروعیت بیشتری بخشید.گرچه مشارکت عربستان سعودی در این حملات در ماه های اخیر تا حدودی کاهش یافته است و علت آن هم درگیر بودن عربستان در عملیات نظامی در یمن می باشد اما مشارکت عربستان در مبارزه علیه دولت اسلامی باعث شده است تا منتقدان این حمله نتوانند به سادگی از آن به عنوان جنگ صلیبی تازه از سوی غرب علیه مسلمانان، یاد کنند.

مشارکت عربستان در حملات هوایی علیه دولت اسلامی به این ادعا که این مبارزه واکنشی بین المللی علیه تهاجم دولت اسلامی علیه بشریت است، اعتبار بیشتری می بخشد. دولت آمریکا نیز در مقابل حمایت های مهم اطلاعاتی و تدارکاتی در اختیار عربستان سعودی در اقدامات نظامی این کشور علیه شورشیان حوثی مورد حمایت ایران و متحدان علی عبدالله صالح رئیس جمهور پیشین یمن، قرار می دهد. دولت آمریکا افزون بر حمایت از قطعنامه سازمان ملل متحد که از اقدامات عربستان برای مسئول جلوه دادن حوثی ها در خشونت ها و بی ثباتی موجود در یمن پشتیبانی می کند، برای حمله هوایی در یمن مستشارانی را در اختیار عربستان قرار داده است.

افزون بر این، عربستان سعودی و آمریکا در زمینه گردآوری اطلاعات و مبارزه با تروریسم نیز بایکدیگر همکاری بسیار نزدیک دارند. برای نمونه، شاهزاده محمد بن نایف وزیر کشور عربستان در سال 2010 با قرار دادن اطلاعات بسیار حیاتی در اختیار مقامات آمریکایی از وقوع حمله تروریستی بسیار ویرانگر در آمریکا پیشگیری کرد. واشنگتن و ریاض از سال 2004 به این طرف با همکاری نزدیک خود و مشخص ساختن برخی از سازمان ها و افراد به عنوان حامیان تروریسم، توانسته اند فعالیت شبکه تامین مالی گروه های تروریستی را مختل کنند.

در همین راستا، دولت سعودی همچنان ترجیح می دهد تا جنگ افزارهای مورد نیاز خود را از آمریکا خریداری و برای آموزش های نظامی از مستشاران آمریکایی استفاده کند. دولت اوباما در سال 2010 با فروش شصت میلیارد دلار جنگ افزار به عربستان که بزرگترین فروش تسلیحاتی درتاریخ آمریکا محسوب می شود موافقت کرد. گزارش های اخیر نشان می دهد از ماه مه 2015 یعنی نشست مشترک آمریکا و سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که در آن آمریکا نه فقط حمایت خود را از امنیت کشورهای خلیج فارس( عرب) اعلام کرد بلکه قول داد تا تحویل جنگ افزار به این کشور ها را شتاب بخشد ، دولت اوباما با فروش سی و سه میلیارد دارد جنگ افزار به کشورهای عضو این شورا موافقت کرده است.

تردیدی وجود ندارد که " ائتلاف عرب " به سرکردگی عربستان در یمن توجه و موشکافی بسیاری از رسانه های بین المللی را از زمان به سلطنت رسیدن سلمان در ژانویه 2015 به این طرف به خود جلب کرده است.اقدام نظامی عربستان در یمن با دیپلماسی آرام پشت پرده این کشور که ریاض چندین دهه آن را در پیش گرفته بود، کاملاً تفاوت دارد. بیشتر مطالب و خبرهایی که نشریات بین المللی درباره اقدامات نظامی عربستان در یمن منتشر می کنند روی یک فرد که تصور می شود احتمالا طراح اصلی اقدام نظامی محسوب می شود یعنی شاهزاده محمد بن سلمان معاون ولیعهد متمرکز بوده اند. با آنکه بروز چنین تغییری در سیاست خارجی عربستان مهم تلقی می شود اما اصلاحات اقتصادی که معاون ولیعهد آن ها را پیشنهاد و بررسی کرده است، چون وی رئیس شورای اقتصاد و توسعه است، می تواند پی آمدهای بلند مدت حتی مهم تری برای اقتصاد عربستان و آینده این کشور به همراه داشته باشد.

شاهزاد محمد بن سلمان چندی پیش در مصاحبه با یک رسانه غربی گفت وی قصد دارد میزان وابستگی کشورش به نفت را که فروش آن امروزه حدود چهل درصد تولید ناخالص داخلی و هشتاد درصد درآمد دولت را تامین می کند، کاهش دهد. این شاهزاده سعودی قصد دارد چندین شرکت دولتی را به بخش خصوصی واگذار کند و حتی گفته است این احتمال وجود دارد که 5 درصد از سهام شرکت نفت دولتی این کشور یعنی آرامکو، برای فروش به مردم در بازار سهام عرضه شود. وی همچنین گفته است برای شتاب بخشیدن به روند اصلاحات اقتصادی ، سرمایه گذاران خارجی را نیز برای سرمایه گذاری در عربستان تشویق می کند.

در سپتامبر سال 2015  محمد بن سلمان شرکت های آمریکایی را از دیدگاه های خود درباره آینده اقتصاد عربستان آگاه کرد و پیش نویس طرح های خود در این زمینه را که فرصت های تجاری تازه ای در ابعاد چند صد میلیارد دلاری فراهم خواهند آورد، در اختیار سرمایه گذاران و بازرگانان آمریکایی قرار داد. وی که ریاست هیئت اعزامی دولت سعودی به آمریکا را بر عهده داشت گفت از قبل تصمیم گرفته بود که در نخستین سفر رسمی خارجی خود پس از انتصاب به عنوان معاون ولیعهد، به آمریکا سفر کند.

محمد بن سلمان در مصاحبه اخیر خود با یک رسانه غربی در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی روابط کشورش با آمریکا در مقطع کنونی گفت ما خود را متحد اصلی دولت امریکا در خاورمیانه می دانیم و آمریکا را نیز متحد خود به شمار می آوریم. لازم به یادآوری است که در خلال سه هفته گذشته سه گروه از اعضای کنگره آمریکا به سرپرستی سناتور لیندسی گراهام و سناتور بن کاردین و پل رایان، رئیس مجلس نمایندگان از عربستان دیدار و با مقامات ارشد آمریکا از جمله شاهزاده سلمان ملاقات و گفتگو کرده اند.

نکته مهم دیگر اینکه، هزاران سعودی، همچنان فرزندان خود را برای تحصیلات عالی به آمریکا می فرستند و هزاران سعودی دیگر نیز برای گردشگری یا مراقبت های پزشکی به آمریکا سفر می کنند.با توجه به اینکه سعودی ها چندین دهه است که به آمریکا سفر می کنند و اینکه شرکت های آمریکایی صنعت نفت سعودی را به راه انداخته اند، صنعتی که شاهرگ حیاتی اقتصاد این کشور محسوب می شود، بین دو کشور مشابهت ها و آرامش خیال به وجود آمده، به گونه ای که سعودی ها به آمریکایی ها اعتماد پیدا کرده اند و این مساله ای است که نباید دست کم گرفته شود. خلاصه اینکه روابط عربستان و آمریکا همچنان حالت ویژه خود را حفظ خواهد کرد.

انتهای پیام/