بررسی ۲۹ دوره پوستر‌ نمایشگاه‌ بین المللی کتاب تهران

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»، بیست ونهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب از 15 اردیبهشت آغاز به کار کرده است. بخشهای مختلف نمایشگاه در این 29 دوره روند رو به رشدی را طی کرده است. یکی از بخشهای ویژه هر دوره، اطلاع‌رسانی این رویداد مهم است.  
در این مجموعه با نگاهی به پوسترهای ادوار گذشته، به بررسی کیفی «پوستر اعلان» نمایشگاه بین المللی کتاب تهران خواهیم پرداخت. 
چهار ویژگی اصلی تعریف شده برای «پوستر اعلان» نمایش اطلاعات مهم، جذب مخاطب ، تاثیرگذاری وجریان سازی برای مخاطب است. با نگاهی به کیفیت پوسترها و روند رو به رشد آنها به نقاط ضعف و قوت آنها خواهیم پرداخت.

- اولین نمایشگاه کتاب از 14 تا 22 آبان‌ماه سال 66 در محل نمایشگاه‌های بین ‌المللی تهران برگزار شد.

اولین پوستر نمایشگاه کتاب با به تصویر کشیدن افراد در حال مطالعه و ایجاد همبستگی،کتاب را راهی برای نزدیک شدن فرهنگی و همبستگی بیشتر معرفی می‌کند. در اولین نگاه برداشتی مقلدانه  از طرح برگزاری مسابقات المپیک اقتباس می‌شود که با توجه به فقدان نمونه‌های قبلی این تقلید بدیهی است.

- دومین نمایشگاه کتاب تهران با وقفه‌ای تقریبا یک‌ساله مواجه شد و 18 تا 29 اردیبهشت‌ماه سال 68 برگزار شد.

ایجاد پله به سمت نور در کتاب و آفتاب تابیده از داخل کتاب به محیط تاریک اطراف، کتاب را به نمادی برای روشنایی و روشنفکری معرفی کرده است. در این دوره نیز از رنگها در پوستر استفاده شده که نشان از تاکید مسئولان برگزاری برای استفاده از رنگ سازمانی دارد. نکته دیگر «لی اوت» کم و کوتاه است؛ اتفاقی که برای یک «پوستر اعلان» شایسته نیست. گرچه باید در نظر داشت در سالهای ابتدایی برپایی این رویداد، تجربیات این روز‌ها وجود نداشته است.

- سومین نمایشگاه کتاب 18 تا 28 اردیبهشت سال 69 برگزار شد.

این پوستر با تمرکز کامل به متن از رسالت هنریش فاصله گرفته است. در سال سوم برپایی نمایشگاه هرچند نشان ثابتی برای نمایشگاه‌های بین المللی کتاب در نظر گرفته شد و اهمیت «لی اوت» نویسی مورد توجه واقع شده اما از طرفی بیشتر به آگهی شبیه شده است. این موضوع البته ناشی از سردرگمی طراحان در تشخیص تناسب مفهوم و اعلان است. هرچند پوستر نگاهی «وکتور»گونه به کتاب داشته است، اما تصویر به دلیل کم بودن جزییات در رساندن مفهوم کتاب نتوانسته به خوبی عمل کند.

- چهارمین دوره نمایشگاه کتاب از 16 تا 26 اردیبهشت‌ماه سال 1370 برپا شد.

این پوستر با تاثیر از روز بزرگداشت سعدی قصد بیان پیشینه غنی ادبیات فارسی دارد. استفاده از کتاب غزل در تصویر و فرم فرد نشسته و گل نیز همه به درک بیشتر این مفهوم کمک کرده است. از نکات قابل توجه این پوستر دقت طراح در طراحی جزییات است. امری که باعث شده حتی دیوان شعر بودن کتاب در دست فرد نشسته مشخص شود. نگاهی به فرم نشستن و لباس ترنج‌دار فرد در پوستر مشخص می‌کند هدف طراح نمایش غنی بودن ایرانیان در ادبیات و نشر کتب بوده است.

سعدی انسان صلح طلب و از خشونت بیزاری بوده است؛ نمایش گل نیز به عنوان نماد لطافت و زیبایی ذهن مخاطب را به سمت نظریات سعدی در مورد دنیا می‌برد.

- پنجمین نمایشگاه کتاب تهران از 15 تا 25 اردیبهشت برگزار شد.

پوستر پنجمین نمایشگاه کتاب با بدسلیقگی و بی‌محتوایی کامل مواجه بود. رنگ بد زمینه و طرح اصلی که اساساً فقط کتاب نمایش می‌داد و خالی از  هر مفهومی بود. در این پوستر نیز تاکید بر استفاده از رنگهای نمادین به چشم می‌خورد. علت سیاهی پس زمینه مشخص نیست و استفاده از آن در چنین پوستری خودکشی محسوب می‌شود. نکته عجیب؛ استفاده کتاب بدون هیچ نمادی و بدون منظور است. نکته دیگر بسته بودن کتابهاست؛گرچه این حداقل نکته بود که انتظار می‌رفت رعایت شود. 

- ششمین نمایشگاه کتاب تهران 14 تا 24 اردیبهشت سال 72  برگزار شد.

این پوستر نیز با تاثیر از پوستر سال قبل از کتاب استفاده کرده است. البته در این پوستر سعی شده از تکنیک «سواد بیاض» استفاده شود. چنانچه این تکنیک نیز  به دلیل اجرای ضعیف در لحظه اول به مخاطب کتابی نمایش نمی‌دهد. البته در این دوره‌ها هدف‌گذاریهای خوبی برای «پوستر اعلان» وجود نداشته است.

- هفتمین نمایشگاه کتاب تهران از 14 تا 23 اردیبهشت 73 برگزار شد.

باز هم اصرار بر رنگها وجود دارد. رنگهایی که شاید یک لحظه جذابیت اولیه ایجاد کند اما در نگاه دقیق هدف مفهومی پوستر را زیر سؤال می‌برد. در واقع این دیدگاه وجود دارد که وقتی از رنگها بی علت استفاده شده چطور ممکن است که بقیه پوستر مفهومی عمیق در برداشته باشد. از طرفی گل کتاب بیش از حد «وکتور» شده است. اتفاقی که درک کتاب بودن را برای مخاطب کاسته است و البته ساقه‌هایی که نه در تعداد آنها دقت شده و نه حتی در کیفیت آن فقط باعث زیر سؤال رفتن کیفیت پوستر شده‌است. از طرفی منسجم نبودن «لی اوت» ذهن بیننده را درگیر و از درک مفهوم غافل می‌کند.

- هشتمین نمایشگاه کتاب از 25 اردیبهشت تا 4 خرداد 74 برگزار شد.

پوستر این دوره نماد تضعیف کتاب است. ایده بی‌معنی این پوستر فقط به بهای خلاقیت حتی موضوع را زیر سؤال می‌برد. به تصویر کشیدن کتاب محو با نماد آن روزهای تهران یعنی کوه دماوند و دشتی که کتاب را محو کرده فقط به مخاطب می‌گوید «بجای کتاب خواندن تفریح کنید. » از طرفی نه نشانی از محل برگزاری وجود دارد و نه نهاد برگزار کننده نمایشگاه.

- نهمین دوره نمایشگاه کتاب 18 تا 28 اردیبهشت 75 برگزار شد.

ایده اصلی پوستر استفاده از نماد یک سنگواره باستانی  است که در آن یکی از شخصیت‌ها، کتابی در دست دارد و این نمادی از اهمیت کتاب در تمدن ایران دارد. هر چند این ایده با برشی نامناسب از تصویر نابود شده است و البته رویش برگی که نه تنها همخوانی با تصویر ندارد بلکه به شدت نامتعارف است. در نگاه اول تفاوت کیفی عکس و نمادهای اضافه شده، مخاطب را به راحتی دفع می‌کند. اما چنانچه مخاطب در نگاه اول دفع نشود؛ برای خواندن اطلاعات پوستر نیز باید با گردنی کج و چشمانی درشت لی اوت را به سختی بخواند.

- دهمین دوره نمایشگاه کتاب از 6 تا 16 اردیبهشت ‌ماه برگزار شد.

پوستر این دوره نیز با بدسلیقگی با نمایش کره زمین و دری از جنس کتاب، قصد بیان کردن شعار «کتاب پلی برای ارتباط با دنیا» را دارد و حتی طراح به خود سختی نداده تا کمی این دو نماد را به هم مرتبط کند. به تعبیر طنز گونه تر شاید بهتر بود دست‌کم یک علامت جمع بین این دو نماد می‌گذاشتند. یکی از بدترین پوسترهای تمام ادورا تا به حال پوستر این دوره است.
مگر هدف از «پوستر اعلان» جذب مخاطب نیست؟
پس چرا مسئولین وطراح به این مهم توجهی نکرده اند؟

-  یازدهمین دوره نمایشگاه کتاب از 29 اردیبهشت تا ششم خرداد ماه سال 77 برگزار شد.

باز هم کتاب، باز هم کره زمین و باز هم متن محوری بدون طرح و برنامه
در یک نگاه کتابهای به رنگ پرچم ایران به خوبی به چشم می‌آید هرچند از خام و بی مفهوم
اساساًاین پوستر ایده خواصی ندارد و فقط هدف گزاری روی اعلام یک نمایشگاه بوده. نمایشگاهی که پوسترش خبر از یک رویداد درون شهری را می‌دهد، نه یک رویداد مهم بین المللی

- نمایشگاه دوازدهم از 14 تا 24 اردیبهشت ‌ماه 78 برگزار شد.

این پوستر هر چند با استفاده از رنگ قصد در جذب مخاطب داشته است؛ اما اصلاً موفق ظاهر نشد و خالی از نمایشگاه کتاب بود. حتی به نظر میرسد این طرح برای رویداد دیگری طراحی شده و با اضافه کردن بی مورد کتاب و نماد نمایشگاه به تصویر به پوستری قابل استفاده تبدیل شده است.

- نمایشگاه سیزدهم از 14 تا 24 اردیبهشت 79 برگزار شد.

این پوستر در نگاه اول بسیار شبیه به پوستر اولین دوره نمایشگاه کتاب بود؛ البته با تغییراتی مثل اضافه شدن نماد اصلی نمایشگاه‌‌های کتاب که به راحتی قابل دیدن نیست و از طرفی در عمق پس زمینه با دقت فراوان می‌توان نسخه‌ای از صفحه‌ی کتاب خطی را دید که حضورش فقط نشان از ذهن شلوغ طراح دارد.
باز هم استفاده از رنگها به عنوان نماد به چشم می‌خورد که  فقط حاصل فشار‌های احتمالی مسئولین برگزاری بوده است.

- چهاردهمین نمایشگاه کتاب تهران از 18 تا 28 اردیبهشت‌ ماه سال 80 برگزار شد.

 ایده «بال» دادن به کتاب نماد نمایش ترقی انسان به کمک کتاب است. ازطرفی پس از سالها لی اوت کیفیت وطراحی بهتری دارد. البته تغییر پس زمینه ها و از طرفی رنگ بد انتخاب شده برای پس زمینه ها کیفیت کار را پایین آورده است.
پس زمینه طرح دار پوستر مشخصاً برای پرکردن فضای خالی استفاده شده . اتفاقی که خوشایند نیست و البته  با کمی دقت و تامل امکان برطرف سازی آن وجود داشت.
تا این دوره مبنای اصلی پوسترهای تولیدی شکل مجسم کتاب است. فقط طی سالهای مختلف نحوه پرداختن به آن تغییر کرده است.

- نمایشگاه پانزدهم از 11 تا 20 اردیبهشت ‌ماه 81 در ماه محرم برگزار شد.

این نمایشگاه به دلیل همزمانی با ماه محرم از پوستری با نگاهی ویژه به ماه عزای حسینی بهره برد. البته در این پوستر هیچ نشان و حتی نمادی برای کتاب نبود. نقد جدی وارده به پوستر این است که « آیا نباید از این پتانسیل برای نشر عقاید و دلیل قیام امام حسین استفاده می شد؟» آن هم در صورتی که پوستر منتشر شده فقط نشانی از دسته‌های عزا دارد.
با نگاهی دقیق کمی رنگ سبز در تصویر دیده می‌شود که البته با زیرکی و برای ایجاد تلفیق رنگی و زیبایی بیشتر استفاده شده است و اتفاقی نیست.از نکات جالب توجه اضافه شدن شعار به لی اوت پوستر می‌باشد. البته کیفیت دار شدن لی‌ اوت ها از این دوره به امری بدیهی تبدیل می‌شود.

- نمایشگاه کتاب شانزدهم از 11 تا 21 اردیبهشت 82 برگزار شد.

«پوستر اعلان» نمایشگاه بین المللی از این دوره با تغییری قابل تامل، کم‌کم به معناگرایی گرایش می‌یابد و به سمت هدفمندی و ارائه مسیر به مخاطبانش می‌پردازد. استفاده از بنیان خانواده برای بر انگیختن حس مخاطب و قرار دادن کتاب به عنوان سر پناه علاوه بر شعار مهم و تاثیرگذار این پوستر، توانست خانواده‌ها رابه نمایشگاه بیاورد و والدین را برای تضمین آینده کودک خود با کتاب به تکاپو بیاندازد.

- هفدهمین نمایشگاه کتاب تهران از 14 تا 24 اردیبهشت 83  برگزار شد.

دلیل ایده استفاده از هلال ماه به عنوان بخشی از شعار «بخوان» که شعار این نمایشگاه بود،به هیچ وجه قابل درک نیست. گرچه ابتدا تصور می‌شود این نمایشگاه با یک مناسبت مذهبی خاص همزمان بوده اما در زمان برپایی این نمایشگاه هیچ مناسبتی نیست. البته از استفاده عالی کتاب باز در ظاهر عدد 17 نیز نباید گذشت. در مجموع این پوستر جذابیت بصری داشت اما مفهوم عمیق وقابل درک برای مخاطب نداشت. این پوستر یکی از بهترین لی اوت ها را به نمایش می‌گذارد، اتفاقی که نکته اصلی پیشرفت در این زمینه  را برای ادوار بعدی فراهم می‌کند.

- نمایشگاه هجدهم کتاب از 14 تا 24 اردیبهشت 84 برگزار شد.

هرچند این پوستر بسیار پیشرفت طرح دارد و با نور ساطع شده از کتاب در حال باز شدن قصد رساندن مفهوم «افزایش مطالعه، افزایش روشن‌اندیشی» را دارد؛ اما کتاب به عنوان منبع نور، ایده‌ای بود که در پوستر دوره دوم نیز مشاهده می‌شد. لی اوت بدون هیچ فاصله‌ای به لبه پوستر چسبیده است . همه این چینش‌ها در صورتی است که در نیمی از پوستر هیچ چیز وجود ندارد. در بخشهایی از لی اوت حتی خوانایی وجود ندارد همه این نکات کیفیت طرح را پایین می‌آورد.

- نوزدهمین دوره نمایشگاه از 13 تا 23 اردیبهشت 85 برگزار شد.

پوستر‌ها از این دوره با رویکردی جدید، سعی دربرقراری ارتباط میان دو مفهوم کتاب و نامگذاری سال دارد.
اتفاقی که با بدسلیقگی و نمایش مسجدالنبی به صورت پس زمینه و قرار دادن کتاب روی مسجد النبی، حرفی برای گفتن ندارد و بیشتر شبیه به یک رفع تکلیف از سوی طراح نسبت به ایده تحمیلی می‌باشد. حضور گل و  پرنده نمادی از مهربانی پیامبراکرم است.

- بیستمین نمایشگاه کتاب تهران12 تا 22 اردیبهشت 86 برگزار شد.

در این سال نمادی برای نامگذاری سال انتخاب شد. استفاده از این نماد و ترکیب آن حتی اگر می‌توانست ایده‌ای دارای حداقل استاندارد‌ها باشد.طراحی نامناسب باز هم ایده را از بین برده است. بی‌سلیقگی طراح حتی در برش نماد سال که به صورت کاشی از تصویری دیگر جدا شده نیز مشخص است. تصویری که حتی با زمینه همخوانی ندارد و البته کتابی که از یک کتاب کامل و چند ورق اضافی تشکیل شده که مشخص می‌کند طراح حتی به خود زحمت استفاده از کتاب بهتر را نداده است.
عجیب تر آن است که حتی ایرادات کاشی برطرف نشده است؛ برای مثال عکس از نیم کاشی بوده و خط وسط کاشی این امر را به خوبی نمایش می‌دهد.

- نمایشگاه بیست‌ویکم از 12 تا 22 اردیبهشت 87 برگزار شد.

هرچند این پوستر هم حرفی برای گفتن نداشت و باز به تلفیق با نامگذاری سال پرداخته بود اما ایرادهای طراحی کمتری داشت و با داشتن زیبایی، خود را به حداقلهای کیفی رسانده بود.هرچند طرح پس زمینه در قسمتی‌هایی ایراداتی ریز ناشی از بی‌دقتی داشت اما این پوستر با اندکی پیشرفت نوید بخش نصل جدیدی از طراحی در زمینه پوستر‌های این رویداد بین المللی بود.لی اوت پوستر البته با بدسلیقگی در انتخاب رنگ کمی ناخوانا شده است.

- نمایشگاه بیست‌ودوم کتاب از 16 تا 26 اردیبهشت 88 برگزار شد.

اصلاح الگوی مصرف شعاری بود که به ذهن هر شخص غیر طراحی چند ایده می‌داد. طرح این پوستر اما با نگاهی متفاوت به کتاب و برگه‌های آن، هم به نوعی کتاب را هم راستا با این شعار جلوه داده و هم گریزی به نحوه تولید برگه‌های یک کتاب زده است.طرح ساده و گویای این پوستر، ترکیب رنگی خوبی هم داشت. رنگ بندی که به خوانش نوشتار کمک بسزایی می‌کرد.

- نمایشگاه بیست‌وسوم از 15 تا 25 اردیبهشت 89 در مصلا امام خمینی برگزار شد.

پوستر این دوره با استفاده درست از نامگذاری سال نیاز به افزایش سرانه مطالعه در کشور را هدف قرار داده و حداقل رسالت خود را به عنوان «پوستر اعلان» به نمایش گذاشته است. نوشتار این پوستر، نتوانست انتظارها را برآورده کند و به دلیل همخوانی رنگ با پس‌زمینه خوانش خوبی نداشت.

- نمایشگاه بیست‌وچهارم از 14 تا 24 اردیبهشت‌ ماه 90 برگزار شد.

نیاز به ارتقای بصیرت فرهنگی در سال جهاد اقتصادی باعث شد تا تصویر پوستر این دوره  نیز به کتابی با صفحه‌های زیاد شبیه شود. طرح کیفیتی مطلوب دارد و شعار کمک به سزایی در ارزشمند شدن پوستر این دوره کرده است. ترکیب‌رنگی شبیه به دوره قبل و البته ایده نزدیک به هم،ذهن مخاطب را به این سمت می‌برد که طرح‌ این دوره از پوستر دوره قبل تقلید کرده است. هرچند این تقلید خلاقانه است؛ اما با کمی درایت و تغییر ترکیب‌رنگی امکان رهایی از تفکر تقلید وجود داشت.

- نمایشگاه بیست‌وپنجم از 13 تا 23 اردیبهشت ‌ماه 91 برگزار شد.

از نکات قابل توجه این پوستر ایده جدید آن نسبت به ادوار گذشته بود. استفاده از عدد 25 به عنوان نماد دوره بیست‌و‌پنجم درقالب کتاب کمی خلاقیت بصری دارد اما در تصویر عدد دو به فارسی و عدد پنج به لاتین خوانده می‌شود.این پوستر هرچند ساده طراحی شده و مخاطب را به فکر فرو نمی‌برد اما ایده و اجرای جدیدی بوده و تفسیری متفاوت از «پوستر اعلان» در تمامی ادوار است.

- بیست‌وششمین نمایشگاه کتاب تهران از 11 تا 21 اردیبهشت‌ماه 92 برگزار شد.

استفاده از عکس در پوستر، تکنیکی بوده است که طی این چند سال توسط طراحان پوستر نمایشگاه به بدترین شکل مورد استفاده قرار گرفته است. تکنیکی که می‌توانست باعث پیشرفت سطح کیفی این پوستر شود،  اما باز هم به نتیجه مطلوب نرسید.
تاثیر پذیری شعار از نامگداری سال ایده مناسبی به نظر می‌رسید اما طراحیهای ضعیف باعث از بین رفتن این ایده شد.

- بیست‌وهفتمین نمایشگاه کتاب تهران از 10 تا 20 اردیبهشت‌ ماه 93 برگزار شد.

نهایتا در بیست‌وهفتمین نمایشگاه کتاب پوستری در سطح یک نمایشگاه بین المللی طراحی و رونمایی شد. طرحی که جذابیت بصری لازم برای جذب مخاطب را داشت.هر چند از نقد‌های وارده به این طرح اصیل نبودن ایده استفاده از کتاب برای نماد توقف بود، اما این پوستر ذهن مخاطب را به چالش می‌کشید. طرح لبخند کتاب نیز فضا را برای مخاطب دوستانه و صمیمی کرده است.  نکته‌هایی که در پوستر ادوار گذشته به سختی دیده می‌شد.

- بیست‌وهشتمین نمایشگاه کتاب تهران از 11 تا 21 اردیبهشت‌ ماه 94 برگزار شد.

پوستری که خالی از هرگونه نمایشگاه کتاب و پوشش این رویداد بود و به اهالی این حوزه به چشم یک ابزار برای پیشبرد اهداف سیاسی نگاه کرده بود. پوستری که حتی با محو تصویر قصد بهتر دیده شدن شعاری را داشت که فقط طعم سیاست می‌داد.

و اما بیست‌ونهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که از 15 تا 25 اردیبهشت ماه 95 برگزار می‌شود.

این پوستر با بهره گیری از ایده‌ای متناسب حال این روزهای جامعه، با تصویر کتاب روبه بسته‌شدن به کم شدن سرانه مطالعه اشاره دارد. از طرفی ایده «زمان مطالعه» نیز به خوبی نمایش داده شده است. هرچند عقربه دقیقه شمار نکته‌ای ندارد و اگر نباشد درک مفهوم را سخت نمی‌کند. از طرفی انتخاب رنگ زرد برای ساعت اشاره‌ای به نام محل برگزاری این نمایشگاه یعنی «شهر آفتاب» دارد.

در مجموع با توجه به پوستر های ادوار گذشته پوستر بیست‌ونهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران رشد چشمگیری داشته که امید بخش آینده‌ای روشن در زمینه اطلاع‌رسانی‌ این رویداد بین المللی می‌باشد.

پایان پیام/