نفس عشایر خطه کویر به شمارش افتاده است/کمبود آب امان عشایر خراسان جنوبی را برید
این روزها کمتر کسی است که نام تلخ خشکسالی و کمبود آب را در استان خراسان جنوبی نشنیده باشد خشکسالی‌هایی که زندگی عشایر را مانند زمین‌هایشان به ترک انداخته و کمبودهای متوالی سبب مشکلات فراوانی برای این قشر از خطه کویر شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، یک روز کاری مانند همیشه برای تهیه گزارش آماده شدم ساعت 6 صبح را نشان می‌داد و تا هنگام حرکت ماشین هنوز دو ساعت باقی مانده است.
اما اشتیاق حضور و راه سفر در افکارم بدجور بی تاب و بی قراری می‌کند و به نظرم ساعت نیز دیر سپری می‌شود اما بالاخره عقربه‌های ساعت 8 صبح را نشان می‌دهد.
در بین مسیر سوالات زیادی در ذهن داشتم و از این که قرار بود یک روز زندگی عشایری را تجربه کنم در پوست خود نمی‌گنجیدم اما مسیر آنقدر طولانی بود که هر چه ماشین بیشتر می‌رفت جاده تنگ‌تر و هوا گرمتر و سوزان‌تر می‌شد.
در طول مسیر از آسفالت نیز خبری نبود و در برخی از مسیر جاده به حدی تنگ و سخت می‌شد که تردد دو ماشین امکان‌پذیر نبود و من که با خود تصور می‌کردم امروز قرار است به منطقه عشایری یعنی جایی که بسیار سر سبز و خوش آب و هوا است سفر کنم اما مسیر و سختی راه چیز دیگری را بیان می‌کرد.
در بین راه گاهی از حضور در این سفر اظهار پشیمانی کرده و مسیر به این صعب العبوری و جاده خاکی و پرتگاه به هیچ وجه در ذهنم نمی‌گنجید چرا که همیشه تصور داشتم زندگی عشایر خراسان جنوبی نیز مانند عشایر دیگر استان‌های کشور با طبیعت سرسبز عجین شده و تنها مشکل آنها دوری از شهر است.
بعد از طی مسافت 130 کیلومتری از مرکز خراسان جنوبی به محله عشایری رسیدیم که در آن لحظه بانوان عشایر همراه با دود و سپند به استقبال ما آمدند و در آن لحظه بود که با دیدن آن منطقه عشایری زیر لب گفتم اگر باران ببارد زندگی بر کام عشایر راحت‌تر می‌شود.
خشکسالی مانند دیوی بر سر مردمان خراسان جنوبی سایه افکنده
یکی از بانوان عشایر در حین خوش آمد گویی خود گفت: چند سالی است که خشکسالی مانند دیوی بر ما سایه افکنده و زندگی ما هم مانند زمین‌هایمان ترک خورده است.
آری محرومیت و خشکسالی چنان گلوی طبیعت را فشرده تا نفس عشایر این خطه از کویر به شماره بیفتد.
رنج بی آبی بر چهره عشایر خراسان جنوبی هویداست
چند قدم جلوتر چند چادر با فاصله بسیار کم کنار یکدیگر بر پا شده و صدای گوسفندان طنینی بسیار زیبا بر آنجا حاکم کرده بود صدایی که گویای تشنگی و نبود غذا دارد و تازه وقتی پا در این منطقه نهادم متوجه شدم رنج بی آبی در چهره عشایر استانم به خوبی پیدا است.
اگر چه زندگی در مناطق عشایری به دلیل همنشینی با طبیعت، همدلی و سادگی همواره حلاوت‌های خاصی برای کوچ نشینان دارد اما امروزه وجود خشکسالی، کم آبی و دیگر مشکلات جلوه‌های زیبای زندگی عشایری خراسان جنوبی به ویژه مناطق عشایری بیرجند را کم رنگ کرده است.
دختری که از بیرون چادر زمزمه او به گوش می‌رسید نظرم را به خود جلب کرد برای همین به داخل چادر رفتم تا باب سخن را با وی باز کنم.
اسمش مریم است و 26 سال سن دارد اما نگاه که به دستهایش کردم فهمیدم خستگی دستهایش از سن شناسنامه‌اش خیلی بیشتر است اما لب‌هایش خندان بود.
وقتی نبود مدرسه شوق تحصیل را از دختران عشایر می‌گیرد
مریم تا کلاس پنجم بیشتر درس نخوانده و برایم چنین می‌گوید: بیشتر دختران عشایر در این منطقه به دلیل نبود مدرسه و مسافت زیاد درس نخوانده‌اند و خانواده‌ام نیز ترجیح داند به جای تحصیل در کنار آنها دامداری و قالیبافی کنم.
بغض عجیبی در صدای این دختران عشایر نهفته بود و حجب و حیای دوست داشتنی آنها مانع از بیان احساسات و آرزوهایشان می‌شد و به جای اینکه مانند دیگر هم سن و سالانشان به مدرسه و دانشگاه بروند باید در کنار مادر به دوختن شیر گوسفند، پخت و پز، شستن و چوپانی بپردازند.
امید به آینده با وجود تمام مشکلات در چهره عشایر خراسان جنوبی به خوبی پیداست
همیشه تصورم بر این بود که زندگی عشایر خراسان جنوبی مانند ایل‌های قشقایی و بختیاری در دشت‌های سرسبز است اما امروز با مشاهده این تصاویر زندگی عشایری را در دل کویر و در دل خشکیده جنوبی و شرقی‌ترین استان کشور دیدم که به سختی با زندگی دست و پنجه نرم کرده اما امیدوار به آینده هستند.
محمدرضا عارفی یکی از اهالی عشایر روستای میریک در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند اظهار داشت: میریک یک محله عشایری از شهرستان بیرجند است که 35 خانوار عشایر دارد و این عشایر 7 هزار دام سبک داشته و در چند سال گذشته علاوه بر دام سبک دام سنگین هم داشتند اما به دلیل مشکلات در حال حاضر هیچ کدام از عشایر منطقه دام سنگین ندارند.
وی با بیان اینکه عشایر مشکلات زیادی دارند افزود: در حال حاضر مهم‌ترین مشکل عشایر منطقه میریک بحث جاده، راه دسترسی و آب است و روستای میریک تا این منطقه عشایری 15 کیلومتر فاصله دارد که فرزندان ما برای تحصیل باید روزانه 15 کیلومتر راه رفت و برگشت را بروند و افرادی که در روستای میریک آشنا دارند فرزندان آنها در مدت یک هفته برای مدرسه اقامت می‌کنند.
وی گفت: بیشتر محصولات تولیدی ما در این محله عشایری لبنیات، گوشت و شیر است و برای تأمین آب آشامیدنی عشایر و دام از طریق آبرسانی سیار انجام می‌شود.
عارفی با اشاره به اینکه در کنار عشایر بودن مسئولیت دهیاری میریک را نیز برعهده دارم افزود: با وجود خشکسالی‌ها و مشکلات زندگی عشایری اما نباید ناامید شد و سخنان مقام معظم رهبری در زمینه تولید داخل و خارج شدن از وابستگی را بایدمدنظر قرار داد.
وی گفت: با تمامی مشکلات اما من یک واحد گلخانه با 2 هزار و 500 متر زیربنا و یک مرغداری راه‌اندازی کرده که در این دو مجتمع برای 10 نفر اشتغال ایجاد کردم تا از مهاجرت به شهر و از عشایری خارج شدن جلوگیری شود.
وی با بیان اینکه عشایر منطقه میریک در فصل زمستان به مناطق قاین کوچ می‌کنند اظهار داشت: چند سال گذشته در این منطقه عشایری یکی از افراد به دلیل بیماری و نبودن ماشین برای انتقال به اولین مرکز درمانی فوت کرده و جنازه او بر دوش مردم 15 کیلومتر از جاده صعب‌العبور و خاکی را طی کرده تا به روستای میریک جنازه را برسانند.
وی گفت: با وجود مشکلات زیاد عشایر در این منطقه اما باز هم نباید ناامید شد زیرا خداوند همیشه تأکید دارد که ای بنده از تو حرکت و از من برکت و من در خانواده عشایری و در همین چادرها به دنیا آمده و اعتقاد دارم تا زنده هستم عشایر خواهم بود.
محسن حسنی یکی دیگر از عشایر میریک نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند اظهار داشت: ما عشایر در این سال‌های خشکسالی به اندازه موهای سر خود مشکلات داریم و مسئولان هم تلاش می‌کنند تا در حد توان خود مشکلات را برطرف کنند اما ما خواستار امکاناتی از قبیل آب، برق و جاده درست هستیم.
وی با بیان اینکه ما به ناچار برای تأمین آب آشامیدنی دام و خود را با تانکر آبرسانی می‌کنیم اظهار داشت: در دو سال گذشته آبشخورهای ما خراب شده و در آبشخورهای فلزی دام خود را آب داده و برای احداث آبشخور جدید در نوبت بوده اما متأسفانه هر ساله وعده‌های جدید به ما می‌دهند.
عشایر از فروش دام خود هیچ سودی نمی‌برد
وی با اشاره به اینکه اداره عشایری برای غذای زمستان دام‌ها از طریق جو مدت دار کمک می‌کند اما زمان بازپرداخت آن را برای ماه دوم از سال 95 تعیین کرده، گفت: این در حالی است که در این مدت دام ما به اندازه کافی پروار نشده وعشایر هم به دلیل اینکه به امور عشایری بدهی دارد مجبور است با هر قیمتی که الان راضی هستند دام خود را به فروش برسانند و بزرگترین درد ما همین است که عشایر از دام خود هیچ سودی نمی‌برد چرا که سود واقعی در دست دلال است.
فرماندار بیرجند نیز در جمع مردم عشایری روستای میریک اظهار داشت: جامعه عشایری مصداق بارز اقتصاد مقاومتی بوده و سهم زیادی در اقتصاد منطقه دارند.
علی ناصری با بیان اینکه عشایر با کمترین امکانات به کار، تلاش و تولید می‌پردازند افزود: آب اساسی‌ترین مشکل عشایر است که عشایر با تجربیات گذشته خود در این مناطق زندگی می‌کنند.
فرماندار بیرجند با بیان اینکه طبق سرشماری سال 78 تعداد عشایر بیرجند 105 خانوار با 600 نفر جمعیت است گفت: پیش‌بینی می‌شود این جمعیت به 150 خانوار و بیش از 650 نفر رسیده باشد.
ناصری افزود: عشایر شهرستان بیرجند در 15 محله ییلاقی و 10 محله قشلاقی بوده که آمار دام آنها 32 هزار و 500 راس دام است و عشایر بیرجند سالانه 36 تن گوشت و 90 تن فرآورده لبنی تولید و سالانه 10 میلیارد ریال درآمد کسب می‌کنند.
فرماندار بیرجند گفت: امسال به دنبال تکمیل پروژه‌های نیمه تمام هستیم و برنامه داریم که به جامعه روستایی و عشایری کمک بیشتری کنیم و امسال تسهیلاتی برای عشایر در زمینه پرواربندی و گوشت دام در نظر گرفته شده که در قالب زنجیره تولید تسهیلات تا سقف 10 میلیون تومان 16 درصد سود است که این تسهیلات برای صنایع دستی هم دنبال می‌شود.
وی با توجه به خشکسالی‌های اخیر اظهار داشت: امید است امسال با تخصیص اعتبارات دولتی بتوانیم زیرساختها را فراهم کنیم و اولویت برنامه‌ها باید جامعه روستایی و عشایر باشد.
بخشدار مرکزی بیرجند نیز اظهار داشت: نزدیک به 4.5 کیلومتر از سمت روستای میریک به محل چاه‌های کشاورزی قیر پاشی شده و آماده آسفالت است و مبلغ 30 میلیون تومان هزینه حمل قیر بوده که باید یک نهادی این امر را برعهده گرفته تا مشکل برطرف شود زیرا وظیفه راه و شهرسازی تنها تأمین کننده قیر است.
اعتبارات تملک و داریی عشایر محقق نشد
حسین مالکی افزود: سال گذشته مقرر بود از طریق اعتبارات تملک و دارایی مبلغی بالغ بر 700 تا 800 میلیون تومان برای آسفالت این منطقه تخصیص یابد، اما به دلیل مشکلات هیچ اعتباری محقق نشد که امیدواریم امسال اعتبار محقق شود و در بخش حمل قیر پیشنهاد می‌شود راه و شهرسازی از محل ماشین‌آلات امانی در بخش زیرسازی وارد کار شده تا قیر رایگان حمل شود.
12 محله ییلاقی عشایری شهرستان بیرجند با تانکر آبرسانی می‌شود
سرپرست امور عشایری شهرستان بیرجند نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند اظهار داشت: در حال حاضر 12 محله ییلاقی عشایری شهرستان بیرجند با تانکر آبرسانی می‌شود و یکی از مهم ترین مشکلات عشایر ما در حال حاضر تأمین آب برای دام است.
حسین تک خوارانی با بیان اینکه اگر در اعتبارات یا در چاه‌های عمیق اقدامی انجام شود عشایر دیگر با مشکلات زیادی مواجه نخواهند بود در غیر این صورت سال به سال شرایط بر عشایر شهرستان بیرجند سخت‌تر می‌شود افزود: در برخی از مناطق عشایری ما جاده به سختی دشوار است که ماشین حمل آب نمی‌تواند از آن مسیر عبور کند.
وی با بیان اینکه در سال گذشته توزیع علوفه به صورت یارانه‌ای برای عشایر نداشته‌ایم اظهار داشت: سال 93 اعتبار 53 میلیون تومان برای توزیع علوفه یارانه‌ای داشته اما امسال تخصیص اعتبار علوفه یارانه‌ای صفر بوده است.
سرپرست امور عشایری شهرستان بیرجند با بیان اینکه سال گذشته 31 میلیون تومان اعتبار تملک داشتیم گفت: تخصیص اعتبارات ماده 180 در سال گذشته صفر بوده و مابقی به صورت 100 درصد تخصیص یافته است.
تک خوارانی با بیان اینکه امسال 150 میلیون تومان سهیمه تسهیلات به عشایر شهرستان بیرجند اختصاص یافته است افزود: این تسهیلات برای پرواز بندی و تولید گوشت قرمز و صنایع دستی به عشایر تخصیص یافته که مهلت بازپرداخت آن 5 ساله است.
منابع آبی در فصل تابستان جوابگوی عشایر نیست
وی با بیان اینکه 4 محله عشایری در شهرستان بیرجند وجود دارد اظهار داشت:در حال حاضر در فصل تابستان منابع آبی جوابگوی عشایر نیست و باید از یکی از چاه‌های نزدیک به این منطقه برداشت انجام شود زیرا در بخشی از مناطق عشایری که نیاز بیشتری به آب دارند گاهی از طریق بخش خصوصی خرید آب انجام می‌شود که هزینه خرید هر تانکر آب برای عشایر 150 هزار تومان است.
سرپرست امور عشایری شهرستان بیرجند با بیان اینکه تمامی زیرساختها بر اساس اعتبار سالانه هزینه می‌شود گفت: راه عشایری، آبرسانی، بهداشت، مشکلات برق و مشکلات پرداخت هرینه علوفه از مهم ترین مشکلات عشایر است که همکاری تمامی مسئولان برای خدمت رسانی به جامعه عشایری و رفع آنها را نیازمند هستیم.
تک خوارانی با اشاره به اینکه عشایر نقش و جایگاه زیادی در توسعه استان به ویژه در بخش تولیدات لبنی، پروتئینی و کشاورزی دارند افزود: شرکت تعاونی به جامعه عشایر خدماتی نظیر احداث سرویس بهداشتی، توزیع و تحویل آرد با سهمیه یارانه‌ای، تحویل جو و علوفه فروشی مدت‌دار، اقساطی، ارائه تسهیلات در قالب صنایع دستی و پرواربندی از مهم‌ترین خدمات شرکت‌های تعاونی به عشایر است.
وی به پکیج‌های خورشیدی اشاره کرد و اظهار داشت: به منظور روشنایی در محله‌های عشایری استفاده از پکیج‌های خورشیدی در دستور کار است.
آری مشاهده این تصاویر و نشستن پای درد و دل عشایر که وسعت دلشان به بزرگی دریا است از طرفی برایم لذت‌بخش بود و از سویی دیگر اشکم را سرازیر کرد.
عشایری که همه رنج‌ها و سختی‌ها را به جان می‌خرند تا دام‌هایشان را بفروشند و با پول آن مرهمی بر زخم عمیق زندگی خود باشند، اما خشکسالی که به وجود می‌آید دردی بزرگ بر قلب‌هایشان وارد شده و قیمت دام آنها هم آب رفته تا این مردمان سخت کوش دسترنج زحمات خود را ببینند.
آری عشایر از دیدگاه متخصصان به دلیل داشتن زندگی اجتماعی سالم، ساده زیستی و بهره‌وری از دسترنج الگویی تجربه شده برای تحقق اقتصاد مقاومتی بوده که حمایت از آنها می‌تواند گره‌گشای کاهش جمعیت آنها در اثر مهاجرت به شهرها باشد.
امید است مشکلات عشایر این منطقه هر چه زودتر برطرف شود تا هیچ پدر و مادر عشایری شرمنده فرزندان خود نباشد.
گزارش اعظم انصاری
انتهای پیام/