بررسی کتاب تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی / اهمیت تربیت در سعادت جامعه اسلامی

 به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، حجت السلام محمدسادات ابراهیمی کتاب تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی اثر استاد محمدرضا شهیدی پاک را مورد بررسی قرار داده و به اهمیت تربیت اسلامی و نقش آن در بهبود شرایط جامعه پرداخته است.حجت السلام محمد سادات ابراهیمی، کارشناس امور تربیتی دینی و مدرس دانشگاه در بررسی کتاب تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی پیرامون بحث اهمیت تعلیم و تربیت و نقش آن در ساخت جامعه اسلامی نکات قابل توجهی را بیان کرده  است. در زیر بخشی از نقد و بررسی این کتاب را می خوانیم:

کتاب تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی نوشته استاد شهیدی پاک در 180صفحه تالیفشده است. پس از مقدمه کوتاه درباره اهمیت آموزش و تعلیم و تربیت در اسلام و جایگاه نظام آموزشی اسلامی در انتقال میراث تمدن مسلمانان به اروپا که به تعبیر ابن خلدون با عنوان «صنعت تعلیم» از آن یاد کرده است و بعلاوه چگونگی آشنایی خویش با آراء و دیدگاه های تربیتی با کلیات مورد نظر مولف محترم در حکم دیباچه ای بر مباحث کتاب آمده است .

این مبحث به تشریح فلسفه و ماهیت آموزش و پرورش پرداخته و جایگاه تعلیم و تربیت را در پرتو نگرش مکاتب ایده آلیستی، رئالیستی و پراگماتیسی توضیح داده است .

ضرورت کاربرد تعلیم و تربیت اسلامی در دوره معاصر را در ادامه آورده و با ذکر پیشینه تاریخی موضوع به ضرورت توجه بدان بر پایه مبانی دینی و قرآنی با هدف پاسخگویی به نیازهای زمانه پرداخته است . در پی کلیات ، تکوین و تحول نظام آموزشی در دوره بنی حفص طرح و تبیین شده است .

در این جهت نخست به شرح مکتب تعلیم  و تربیتی ابن خلدون ، اندیشمند و فیلسوف و مورخ بزرگ مسلمان که مدتی در دستگاه حفصی ها خدمت می کرد ، پرداخته و جایگاه این مکتب را در علم آموزی اروپایی ها از مسلمانان و انتقال میراث اسلامی به اروپا را توضیح داده است .

تبیین گسترده نظام و تعلیم وتربیت در نزد ابن خلدون در پرتو مباحثی چوب آسیب شناسی این اندیشمند از نظام آموزشی در مغرب و افریقیه ، جایگاه شهر و نظام آموزشی در فلسفه ابن خلدون، اهتمام به رابطه شهر و صنعت تعلیم، زوال شهرنشینی و فساد در نظام آموزشی مغرب، تحلیل زوال شهری وانحطاط آموزشی در شهر های مهم قیروان، قرطبه، مراکش ، از جمله مطالب جالب کتاب در این مبحث است .

وی ضمن تشریح « سند تعلیم» در نگاه ابن خلدون و اهمیت برخی از شهر های منطقه در داشتن سند تعلیم به اهمیت سفر ورفت و برگشت اندیشمندان مناطق افریقیه و مغرب به اسپانیا و بالعکس اشاره کرده و بیش از هفتاد شخصیت و اندیشمند بزرگی که در انتقال این میراث تمدنی از اندلس به شمال آفریقا سهیم بوده اند را ذکر کرده است.

در ادامه هم به بیان شخصیت هایی که از شمال آفریقا به اندلس رفته اند پرداخته و 9 شخصیت بزرگ را در این جهت معرفی کرده است. مبحث یا بخش بعدی کتاب با عنوان نهادهای آموزشی به جایگاه و کارکرد مراکز آموزشی در قلمرو بنی حفص می پردازد . در این مبحث مولف ضمن توجه به مراکز آموزشی این عصر به نقد برخی شیوه های آموزشی رایج در نظام آموزشی قلمرو حفصی ها پرداخته و نقطه نظر های انتقادی ابن خلدون را از روش های تعلیم و تربیتی عهد حفصی ها طرح و تبیین میکند شرح اهمیت مکتب خانه ها و چرایی اهتمام بدان به جای توجه به مساجد و محدودیت های مذهبی که از این حیث وجود داشت و موجبات رونق مکتب خانه ها را فراهم می آورد با سنن و شیوه های آموزشی رایج در مکتب خانه های این عهد و رویکرد فرق سه  گانه شیعه ، خوارج و مالکی ها در این خصوص ، نقد طرق آموزشی از حیث متون ، شیوه تدریس و تنبیه بدنی از دیدگاه ابن خلدون و مواد و برنامه های درسی رایج در مکتب خانه ها، مورد اهتمام قرار گرفته و آنگاه به چگونگی آموزشی در خانه ها پرداخته و تربیت آغازین شخصیت های بزرگی چون ابن خلدون، تیجانی ، ابن ناجی ، عبدری و ابوالفضل الممسی در خانه ها را ذکر کرده است در ادامه به نقد تفصیلی تر نظام آموزشی قلمرو بنی حفص در نظرگاه ابن خلدون پرداخته و کتاب مغرب و اندلس را نقد کرده است. مبحث یا فصل بعدی کتاب جایگاه مساجد و به ویژه مساجد جامع را در نظام آموزشی دوران بنی حفص نقد و بررسی کرده است به ویژه اهمیت جامع زیتونه را از نظر گذرانده که در حکم دانشگاهی ساختار و برنامه های آموزشی خاص خود داشته و علوم و فنون مختلفی را آموزش می داده است. همین طور به جامع سلطنتی موحدون ، جامع قصبه، جامع توفیق، جامع ابی محمد و جامع القنیطره ، جامع باب البحر ، جامع قابس، جامع قیروان ، جامع مهدیه و جامع آموزشی  جربه پرداخته و سپس مدرسان و فارغ التحصیلان جامع زیتونه را معرفی کرده است.

مبحث بعدی جایگاه مدرسه را با تکیه بر تاریخ مدرسه در قرون میانه اسلامی بررسی کرده و ضمن نقد دیدگاه براند درباره تاریخ مدرسه در غرب اسلامی به نظام مدیریتی مدارس و معرفی مهم ترین مدارس قلمرو حفصی ها پرداخته و حدود 14 مدرسه را با ذکر علل اعتقادی احداث آنها ذکر کرده است .  جایگاه کتابخانه ها در سیستم آموزشی عهد بنی حفص و علل پیدایش آنها و ذکر نام و نشان معروف ترین کتابخانه های این زمان مبحث بعدی کتاب است . مبحث یا بخش بعدی کتاب به متون درسی رایج پرداخته و ضمن بیان انتقاد ابن خلدون نسبت به متون درسی دیدگاه مخالفین نقطه نظرهای وی را نیز آورده است. مدیریت و شیوه ها و ابزارها و وسایل آموزشی دو فصل بعدی کتاب است که در جای خود جالب و قابل تامل نشان میدهد بحث بعدی کتاب به تعلیم و تربیت محلی و بومی و خصوصی در قلمرو بنی حفص پرداخته و نظام آموزشی اباضیه را شرح داده است پایان بخش مباحث کتاب ذکر نام و نشان تعدادی از فارغ التحصیلان قلمرو بنی حفص است که بر روی سه شخصیت عمده: غبریبنی (م714هـ) ، ابن عرفه ( م803) و ابن خلدون (م805) تمرکز کرده است . در آخر هم نمودار تعلیم و تربیت و دوره های آموزشی عهد بنی حفص آمده و آنگاه چکیده انگلیسی و در نهایت فهرست منابع و ماخذ ذکر شده است .

تمرکز نویسنده بر مباحث فرهنگی و آموزشی ، تامل بر تاریخ محلی و نگاه تخصصی به موضوع را می توان بخشی از مهم ترین ویژگی های کتاب دانست .

این کتاب ارزنده توسط انتشارات علویون در سال 1395 به چاپ رسیده است .

منبع:فرهنگ نیوز

انتهای پیام/