چرا نباید بر چرخه دلار تاکید کرد

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، سیدحامد دشتکی طی یادداشتی به تجربه‌های کسب شده از برجام اشاره کرد که متن آن به شرح زیر است:
تحریم چرخه دلار یا u-turn از تحریم های آمریکاست که در اثر توافق هسته ای نیز رفع نشد، اما موضوع u-turn از جایی بسیار اهمیت پیدا کرد که دکتر سیف رئیس بانک مرکزی در حاشیه نشست سالانه صندوق بین المللی پول در مصاحبه با بلومبرگ اعلام کرد که ایران تاکنون تقریبا چیزی از توافق هسته ای به دست نیاورده وی در این گفتگو علت عدم دسترسی ایران به دارایی اش در خارج از کشور را عدم دسترسی به سیستم مالی آمریکا یا همان u-turn دانست₁. با بررسی روند قبل و بعد از این اظهار نظر می توان قضاوت کرد که این مطلب چقدر دقیق وکارشناسی  است ؟ و چه پیامدی در پی خواهد داشت؟

- تحریم چرخه دلار (U-Turn) از سال 2008 علیه بانک‌های ایرانی اعمال شد که به موجب آن دسترسی غیرمستقیم به نظام بانکی آمریکا و تراکنش دلاری برای ایران ممنوع شد. تا قبل از این تاریخ به موجب مقررات تراکنش‌های مالی ایرانی (the Iranian Transactions Regulations) استفاده غیرمستقیم از نظام بانکی آمریکا و تراکنش دلاری آزاد بود اما در سال 2008 این مقررات از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا اصلاح شد به نحوی که اجازه استفاده غیر مستقم از چرخه دلاری نیز برای ایران برداشته شد. وضعیت این تحریم در برجام تغییر نکرده است و همچنان پابرجاست.

- در پی اظهار نظر دکتر سیف در آمریکا و تکرار آن در مصاحبه با گاردین و اشاره به اینکه  تحریم دلاری مانع مبادلات غیردلاری شده و حتی ریال عمان را هم نمی توان بدون استفاده از چرخه دلاری به یورو تبدیل کرد₂، اگرچه برخی این نظر را تایید کردند، اما بسیاری از کارشناسان، اعضای تیم مذاکره کننده، مدیران بانکی به مواردی خلاف آنچه دکتر سیف گفته بود اشاره کردند. به طور مثال معتمدی رئیس بانک اقتصاد نوین پس از اظهانظر دکتر سیف علی رغم نظر رئیس کل بانک مرکزی می گوید "اگر آثار تحریم‌ها برطرف شود و پول‌ها آزاد شود، نهایتاً این یک پول محلی است و باید تبدیل به ارز دیگری مثل یورو شود؛ در این فرآیند ما مجبور نیستیم این ارزها را یک بار به دلار تبدیل کنیم و یک بار تبدیل به یورو، چنین قاعده و قانونی هیچ جای دنیا وجود ندارد. ما مستقیماً می‌توانیم روپیه‌مان را به یورو تبدیل کنیم و بعد هم آن را مصرف کنیم₃".

همچنین پیش از این دکتر عراقچی در اظهار نظری گفته بود تبدیل پول های ایران نزد عمان به یورو امکان پذیر است و ربطی به تحریم دلاری ندارد . همچنین فروش نفت ایران به ارزهای غیر دلاری مانند یورو از سال 2008 تا سال 2012 که آمریکا تحریم بلوکه شدن پول های نفت ایران را اجرا کرد، شاهدی دیگری بر صحیح نیودن ادعای دکتر سیف است. از سوی دیگر علاوه بر اینکه بسیاری از کارشناسان معتقدند که برای تبادیل ارزهای محلی به ارزهای غیر دلاری نیاز به تبدیل آن به دلار نیست، صاحب نظران دیگری حتی تسویه دلاری در بانک ها غیر آمریکایی را ممکن می دانند و آن را شامل تحریم ها نمی دانند، دنیای اقتصاد در مقاله ای با اشاره به چرخه دلاری در اروپا(Eurodollar) اینچنین می نویسد که " یک نوع گواهی سپرده در اروپا هست به نام یورودالر (Eurodollar)؛ این سپرده دلاری است ولی حضور فیزیکی‌اش در اروپا است بنابراین تحت قوانین اروپا قرار دارد. تسویه معامله بین دو سپرده Eurodollar نیازی به بانک مرکزی آمریکا ندارد₄ و مستقیم میان بانک‌های اروپایی صورت می‌گیرد.

بنابراین اگر بانک‌های اروپایی بخواهند معاملات دلاری را تسویه کنند، بیش از یک راه پیش پای آنان است₅. " علاوه بر آن اگرچه دکتر قنبری مدیر اداره بررسی های حقوقی بانک مرکزی یک هفته پس از صحبت های دکتر سیف نظر مدیرش را تایید کرد₆،  اما هم بعد از اظهارات رئیس بانک مرکزی و هم پیش از آن اعلام کرده بود که دلار آمریکا در بازارهای خارج از آمریکا نیز تسویه و جابه‌جا‌ می‌شود و این امر به هیچ‌وجه غیر‌قانونی و شامل تحریم محسوب نمی‌شود₇.

این نکته نه تنها در اظهارات کارشناسان دیده می شود حتی مورد تایید مقامات آمریکایی نیز هست، آدام ژوبین معاون وزیر خارجه آمریکا در امور اطلاعات مالی و تروریسم نیز به کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان این کشور چنین اعلام می‌کند که "همه بانک‌های خارجی در جهان دلار در اختیار دارند. تحریم‌های ما شامل این نوع صورتحساب‌های دلاری نمی‌شود و می‌توانند با این دلارها با هر کس و کشوری، از جمله ایران، داد و ستد کنند." ژوبین همچنین به نمایندگان این کشور اینچنین توضیح می‌دهد که تحریم‌های آمریکا اقدامات افراد غیر آمریکایی را در استفاده از دلار، یورو، پوند یا ین، کنترل نمی‌کنند₈.

بنا بر این می توان اینچنین نتیجه گرفت که اولا این نظر که تبدیل هر ارز محلی به ارزی غیر از دلار ابتدائا نیاز به تبدیل به دلار باشد کاملا محل اشکال است، ثانیا تسویه دلاری در در بانک های غیر آمریکایی امکان پذیر است و شامل تحریم  u-turn نمی شود، دکتر سیف نیز در آخرین اظهار نظرش دربرنامه نگاه یک مورخ 3 خرداد با عقب نشینی از موضع قبلی خود گفت: "ما می خواهیم مثلا وون را تبدیل به یورو کنیم، این به هیچ وجه نیازمند دلار نیست و هر بهانه ای در این مورد مسموع نیست و طرف مقابل نیز این موضوع را قبول دارد".

- در نگاه آخر می توان اینچنین گفت که با توجه به غیر کارشناسانی بودن نیاز به استفاده از U-turn برای تبدیل ارزها و تسویه دلاری، اصرار بر استفاده از چرخه دلاری عملا می تواند مورد سو استفاده آمریکا قرار گیرد و زمینه برای مذاکره در این موضوع و گرفتن امتیازات دیگر از سوی آمریکایی ها را فراهم کند.

همچنین با توجه به اینکه مسئولین آمریکایی بارها اعلام کرده اند که اجازه استفاده از چرخه دلاری در آمریکا را به ایران نمی دهند عملا اصرار بر این نظر غیرکارشناسی، ایران را در موضع ضعف و مجبور به مذاکره قرار می دهد، آن چنان که یکی از موضوعات مذاکره رئیس بانک مرکزی ایران و وزیر خزانه داری آمریکا نیز استفاده از چرخه دلاری برای ایران عنوان شد. بنابر این نتجه اصرار بر این امر، اصرار بر مذاکره با آمریکا و احتمالا گرفتن امتیازات بیشتر از سوی آمریکایی ها خواهد بود.

1. http://www.isna.ir/news/95012812522/%D8%B3%DB%8C%D9%81-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D9%88%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1%DA%AF-%DA%86%D9%87-%DA%AF%D9%81%D8%AA
2.   http://www.farsnews.com/13950231000875
3. http://tejarat.donya-e-eqtesad.com/fa/packagestories/details?service=economy&story=2e091a90-2b54-4f8a-8a6d-9b235c41862d
4.   https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/14/1038046/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%DA%86%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B9%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%AA-1-5-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DA%A9%D9%86%DB%8C-%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D8%AF
5.   http://donya-e-eqtesad.com/news/1053956/
6.   http://tejarat.donya-e-eqtesad.com/fa/packagestories/details?service=economy&story=284efda3-05e2-4965-b240-97c83a98b668
7.   http://donya-e-eqtesad.com/news/933683/#ixzz3mVCaeTdx
8. http://donya-e-eqtesad.com/news/1054794/