وحدت اسلامی، اسلام اهل‌بیتی و مرجعیت دینی، ۳ تدبیر اساسی امام صادق(ع) برای عصر غیبت
دایر کردن محافل علمی با هدف احیای اسلام اهل‌بیتی و گسترش فقه اسلامی از مهم‌ترین تدابیر امام‌صادق(ع) بود که نتایجی همچون ممانعت از خروج اهل سنت از حریم اسلام، شکل دادن مرجعیت دینی و اتحادی بین شیعه و سنی را در پی داشت.
حجت‌الاسلام علی‌رضا برهانی، پژوهشگر حوزه مهدویت در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا» با بیان اینکه رسول اکرم(ص) مسیر به سوی حق را با معرفی امیرالمؤمنین(ع) برای مردم نشان میدهند، گفت: در روز عید غدیر رسول اکرم(ص) میفرمایند «صراط رسیدن به حق، امیرالمؤمنین(ع) است» بنابراین در احادیث میخوانیم «عَلِیٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِیٍّ یَدُورُ حَیْثُمَا دَارَ»؛ علی با حقّ است و حق با علی، هر کجا او باشد، حق هم آنجاست، حق به دور علی می‌گردد، نه این که علی به دنبال آن باشد. بنابراین زمانی که پیامبر(ص) دست امیرالمؤمنین(ع) را بالا میبرند، میفرمایند اگر کسی میخواهد به فلاح برسد، باید در صراط ولایت او حرکت کند.
وی با اشاره به نقش مهم امام حسین(ع) در روش حرکت به سوی مسیر حق اظهار کرد: بعد از رسولالله(ص) مردم از عهدشان روی میگردانند و تحت ولایت امیرالمؤمنین(ع) قرار نمیگیرند، اما امام حسین(ع) بعد از این دوران تیره، روش حرکت کردن در صراط ولایت به سوی حق را در قالب کاروانی الهی نشان میدهند به این صورت که هر کسی میخواهد با امام همراه باشد و در صراط مستقیم قرار بگیرد و به سمت حق حرکت کند تا به اوج کمال انسانی برسد، باید با اینگونه تربیتهای جاری در کاروان حرکت کرد، یعنی اطاعت و تبعیت از امام داشتن.
وی با توجه به نقش امام صادق(ع) در برپایی محافل دینی و علمی گفت: بنابراین تا دروان امام صادق(ع) مسیر رفتن به سوی حق توسط امیرالمؤمنین(ع) و روش حرکت در این مسیر توسط امام حسین(ع) ترسیم شده بود. در عصر امام صادق(ع) ایشان در فضایی از خفقان بنیامیه که سالها در منبرها به امیرالمؤمنین(ع) دشنام میدادند، مجمعی مانند حوزههای علمیه برپا میکنند که اهداف مختلفی داشتند و با این تیر قصد دارند نشانههای مختلفی را برای آینده مهدوی رقم بزنند.
تبدیل اسلام اموی به اسلام اهل بیتی از اهداف امام صادق(ع) از برپایی مجامع علمی بود
برهانی با اشاره به اینکه اولین هدف امام صادق(ع) در مجامع علمی‌شان این بود که اسلام اموی را به اسلام اهل‌بیتی تبدیل کنند، تصریح کرد: تبدیل اسلام اموی به اسلام اهل بیتی از اهداف امام صادق(ع) از برپایی مجامع علمی بود، یعنی گرایش اموی تبدیل به گرایش اهل تسنن شد. نتیجه اسلام منهای محبت اهلبیت(ع)، امویان و عباسیان و نتیجه اسلام همراه با محبت اهل بیت(ع)، شیعه و سنی میشود؛ سنی یعنی کسی که محبت اهلبیت(ع) را دارد اما تحت ولایت ایشان نیست، ولی شیعه ضمن اینکه محبت دارد، ولایت اهلبیت(ع) را نیز قبول دارد. در واقع میتوان گفت هسته اصلی وحدت اسلامی امام صادق(ع) هستند.
وی آموزش حریم اسلام را از دیگر فعالیتهای امام صادق(ع) برشمارد و خاطرنشان کرد: دومین فعالیت امام صادق(ع) آموزش حریم اسلام بود. یعنی دینی که توسط رسول اکرم(ص) کامل شد، شرح و بسط و مشخص کردن حریم آن به صورت گسترده توسط امام صادق(ع) انجام شد. حریم دین همان فقه اهلبیت(ع) است، به این معنا که محدودههای دینداری و رفتار شیعی را مطرح میکنند. بنابراین امام صادق(ع) بیشترین حجم احادیث و روایات را در بین دیگر اهل بیت(ع) دارند.
امام صادق(ع) مانع از خروج اهل سنت از حریم اسلام شد
برهانی با اشاره به اینکه از علتهای بسط حریم و حدود دین توسط امام صادق(ع) جلوگیری از خروج اهل سنت از حریم اسلام بود، تصریح کرد: در آن زمان اهل سنت بدون ولیَ و امام بودند و اگر حریم اسلام برایشان مطرح نمیشد و مقید به آن نمیشدند، به زودی از اسلام خارج میشدند و انحرافات و بدعتهای بزرگی در دین شکل میگرفت، یعنی اگر تحت ولایت نمیروند، حداقل از محدوده خارج نشوند. به این ترتیب مکاتب اصلی اهل سنت ا ز جمله حنفی، حنبلی، مالکی و شافعیها در زمان امام صادق(ع) شکل میگیرد.
امام صادق(ع) پایه‌گذار فقاهت و مرجعیت دینی امروزی
وی جلوگیری از اعوجاج شیعیان در عصر غیبت را نتیجه تدبیر آیندهنگرانه امام صادق(ع) برشمرد و تصریح کرد: آموزش، تبیین و گسترش فقه توسط امام صادق(ع) برای شیعه نیز دستاورد بسیار مناسبی داشت، به این ترتیب که شیعیان در آیندهای نزدیک، با دوران غیبت یعنی محرومیت از وجود مقدس معصوم(ع) مواجه میشوند، پس باید تدبیری اندیشیده شود تا شیعیان در این عصر دچار اعوجاج نشوند و از حریم خارج نشوند.
برهانی با تأکید بر اینکه هدف سوم امام صادق(ع) از گسترش مباحث فقهی، پرورش مراجع در زمان غیبت بود، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه در آینده دسترسی شیعه به معصوم(ع) بسیار محدود می‌شد ـ و به تعبیر احادیث، در آن زمان انتفاع شیعه از امام زمان(عج) مانند انتفاع بردن از نور خورشید پشت ابر است ـ عدهای باید باشند که شیعیان برای مسائل شرعی و ... به آنها رجوع کنند. بنابراین علت اینکه امام صادق (ع) در زمان خودشان مدام مردم را به فقها ارجاع میدهند، ایجاد آمادگی برای دوران غیبت است. پس فقهای شیعه در زمان غیبت با توجه به اینکه فقه میدانستند، عامل بازدارنده شیعیان از حریم دین بودند.
وی نقش کلیدی و اساسی فقها در دوران غیبت را از تدابیر امام صادق(ع) دانست و تأکید کرد: مرجع قرار دادن فقها در زمان غیبت یکی از مهم‌ترین تدابیر امام صادق(ع) بود تا شیعیان در دوران غیبت رها نشوند و تحت نظارت فقها دینداریشان را داشته باشند. اگر یک لحظه جامعه شیعه در دوران پس از غیبت را بدون حضور فقها تصور کنیم، به این نتیجه میرسیم که شیعیان در همان دوران ابتدایی غیب کبرا دچار انحطاط و کجرویها میشدند و دشمنان آنها را نابود میکردند، ولی به محبت خدا و تدبیر الهی امام صادق(ع)، فقها به عنوان مرجع دینیِ مردم در دوران غیبت در نظر گرفته شدند تا در فتنههای مختلف سرپناه مردم باشند؛ با مروری بر تاریخ معاصر و فتنه پادشاهان، نقش شگفتانگیز فقهای شیعه در پاسداری از حریم اسلام را نتیجه خواهیم گرفت.
انتهایپیام/
