حاج آقا مجتبی تهرانی؛ امتداد سلوک اخلاقی حضرت رو‌ح‌الله

گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم- ابراهیم شریفی؛ استاد حوزه علمیه قم در یادداشتی اختصاصی درباره حاج آقا مجتبی تهرانی در اختیار خبرنگار ما قرار داد نوشت:

عالمی از تهران و از یک خانواده اصیل، اندیشمند و ریشه‌دار که در کنار فقاهت و مرجعیت، عنوان استاد برجسته اخلاق است؛ شاگرد برجسته حضرت روح الله که نه فقط متخلق به اخلاق الهی بلکه نظریه‌پرداز و صاحب مکتب در اخلاق اسلامی است.

شخصیتی انقلابی و جامع که ملجأ جوانان حزب اللهی است؛ آن هم بیش از 40 سال کرسی ثابت درس اخلاق و معارف که بعد از رحلتش، همچنان آثار مکتوب فراوانش راهگشایی و نورافشانی می کند. او کسی نیست جز آیت الله آقا مجتبی تهرانی (رحمت الله علیه).

اگر آقا مجتبی را صاحب یک مکتب اخلاقی می‌دانیم، شایسته است رهیافتی به مؤلفه‌های این سیر و سلوک داشته باشیم، بی‌تردید مکتب آن عارف واصل، دارای امتیازات و ویژگی‌هایی است که در ذیل بیان می‌شود.

 امتیاز اصلی مکتب اخلاقی در اسلام از سایر مکاتب، «ایمان به خداوندی است که کمال‌ مطلق و مطلق کمال است» زین رو فرمان او بر همه هستی سیطره دارد و کمال انسانی در آن است که ویژگی های او را در خود جلوه دهد و به آن تقرب جوید.  مکتب اخلاقی آقا مجتبی هم از این اصل کلی مستثنی نیست و غرضی جز آن را دنبال نمی کند؛ همچنان که در جای جای آثار و سخنرانی ایشان، این مطلب جلوه شاخصی دارد.

 بهره‌گیری از آیات و روایات؛ ایشان را باید به شدت وفادار به سنت و روایات دانست. هیچ مطلبی از ایشان یافت نمی‌شود که برگرفته از آیات الهی و روایات معتبر نقلی نباشد و همین موضوع، وثاقت خاصی به محتوای ارائه شده توسط ایشان در بین مخاطبان نخبگانی و خاص جامعه می‌دهد.

شیوایی در ارائه و همه فهم بودن آن در عین دقت عالمانه؛ همین بیان اعجاز آمیز از یک شخصیت شاخص علمی چون ایشان یک وجهه مردمی از آقا مجتبی ساخته بود که می‌توان ادعا کرد، متربیان این مربی فرهیخته را هر نوع قشری از کاسب و بازاری، نظامی و دانشگاهی، پیر و جوان و طلبه و دانشجو تشکیل می‌داد و او همچون آیت‌الله شاه آبادی، تربیت آحاد مردم را بر عهده گرفته بود و یکی از مظاهر قوی آن، اقامه نماز در مسجد جامع بازار و جلسات پیوسته اخلاق در خیابان ایران و برگزاری مراسمات خاص در مناسبت‌های ویژه برای عموم مردم از جمله آنها هستند.

 ایشان را می توان مصداق بارز این آیه قرآن دانست که می فرماید: «وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوۡمِهِۦ لِیُبَیِّنَ لَهُمۡۖ فَیُضِلُّ ٱللَّهُ مَن یَشَآءُ وَیَهۡدِی مَن یَشَآءُۚ وَهُوَ ٱلۡعَزِیزُ ٱلۡحَکِیمُ » (آیه 4 سوره ابراهیم)

هر پیامبرى فرستادیم، بدون استثنا، با زبانى ساده و همه‌فهم بود تا احکام و معارف الهى را کم‌کم براى قومش توضیح دهد.پس خدا هرکه را نالایق ببیند، به‌حال خودش رها مى‌کند و هرکه را لایق ببیند، دستش را مى‌گیرد.در این کار، او شکست‌ناپذیرِ کاردرست است. (ترجمه علی ملکی)

شهید مطهری در کتاب سیری در سیره نبوی می‌نویسد: پیامبر صلی الله علیه و آله زمانی که معاذ بن جبل را به سوی یمن فرستاد، دستورالعملی بدین صورت به او داد: « یا معاذ یسّر و لا تعسّر؛ و بشّر و لا تنفّر...

ای معاذ آسوده بگیر و سخت با مردم تعامل نکن, بشارت دهنده باش و تنفر ایجاد نکن؛ یعنی بر امر تبلیغ و روش تبیین آن توجه داشته باش(سیری در سیره نبوی ص209)

امیر کلام علی علیه السلام می فرمایند: لا تُحَدِّث بِما تَخافُ تَکذیبَهُ ؛ (غرر الحکم حدیث 10173) سخنى که از تکذیبش مى ترسى بر زبان میار.

زین رو نشانه‌های آموزه دینی و اهل بیت(ع) در بیان و محتوای اخلاقی ایشان متجلی بود.

در مکتب اخلاقی آقا مجتبی تهرانی، تنافی بین اخلاق و سیاست بی معنی بود، به همین جهت ایشان در سلوک عملی اخلاقی خود، اولین فردی است که برای آقا مصطفی در تهران مراسم ترحیم می گیرد که در آن روزگار، رفتاری کاملا سیاسی تلقی می‌شود.

ایشان همچون برخی متحجران بر این باور نبود که دنیا را به دنیاخواهان و دنیاداران بسپارد و برای سلامت نفس و سعادت در  آخرت، از دنیا کناره بگیرد و آن را وداع گوید؛ بلکه تدبیر و سیاست را در کنار تهذیب و تخلق به صفات کامله، همسان می دید و در تعالیم اخلاقی‌اش، خدمت به خلق را یک وظیفه می‌دانست.

عرصه‌ اخلاق و عرفان همیشه مستعد مرید و مرادی بوده است، بلکه برخی شاخصه اصلی تربیت اخلاقی را در گرو‌ چنین ویژگی می‌دانند؛ ولی آقا مجتبی همچون استاد بزرگشان، حضرت امام(ره) از این مسأله به شدت پرهیز داشتند و حتی این تنفر به حدی است که اطرافیان آنها جرأتی براى بروز چنین رفتارهایی نداشتند، چرا که به بدترین وضع ممکن مؤاخذه می‌شدند؛ بدین سبب ایشان نه از انسانها چاپلوس بلکه از انسان‌های صریح اللهجه و با صفا و صداقت بالا به بهترین نحو استقبال می‌کردند.

جامعه‌ مجازی و حقیقی امروز بی‌شک به تربیت و پرورش چنین بزرگانی نیازمند است و مهم‌تر از آن، امتداد سلوک تراث است که می‌تواند بشر امروز را از انسداد اخلاقی و بحران‌های اجتماع رهایی بخشد.

انتهای پیام/