دستاوردهای «عینی» و «ذهنی» برجام
رئیس‌جمهور کشورمان در جلسه شورای اداری استان کهگیلویه و بویراحمد نمای جدیدی از برجام را رونمایی و فصلی نو از دستاوردهای آن را به افکار عمومی معرفی می‌کند که تازگی دارد و تاکنون کمتر به آن پرداخته است.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، رئیس‌جمهور کشورمان در جلسه شورای اداری استان کهگیلویه و بویراحمد نمای جدیدی از برجام را رونمایی و فصلی نو از دستاوردهای آن را به افکار عمومی معرفی می‌کند که تازگی دارد و تاکنون کمتر به آن پرداخته است.
«از بین بردن مبانی تحریم و نه خود تحریم»، «کوتاه مدت کردن تحریم نظامی دائمی در فصل هفتم شورای امنیت و نه برداشتن کامل آن»، «مسابقه گذاشتن کشورها برای تعامل با ایران بدون آنکه سرمایه‌گذاری‌های عملیاتی شده باشد»، «لغو 12 تا 17 قطعنامه شورا و آژانس در یک روز بدون اشاره به تجمیع آن در قطعنامه2231» و «وارد کردن سموم استاندارد برای محصولات کشاورزی بدون ارائه آمار و سند رسمی» از جمله گزاره‌هایی است که به عنوان دستاوردهای تازه برجام از آن یاد می‌شود.
رئیس‌جمهور هفته پیش و در گفت‌وگوی مستقیم با مردم دستاورد دیگری از برجام را با ادبیاتی نو ارائه می‌دهد و بیان می‌کند: «مهم‌ترین اثر برجام این بود که سایه شوم تهدید از بالای سر ما رفع شد. آنها پرونده ما را به سازمان ملل به فصل هفت برده بودند و هر آن ممکن بود کشور دچار جنگ ناخواسته شود. ایران را به عنوان کشوری معرفی کرده بودند که تهدید صلح و امنیت جهان است.»
معرفی دستاوردهای جدید در توافق هسته‌ای در یک سالگی برجام آغاز شد آنجایی که در جلسه رسمی هیئت دولت به مناسبت یک سالگی برجام گفته می‌شود: «برجام مانع جنگ شد!»
قبل از این نیز مجید انصاری بیان می‌کند که مقامات فرانسه به حسن روحانی گفته بودند در صورت عدم توافق هسته‌ای، به ایران حمله نظامی می‌شد.
محمدجواد ظریف نیز نمره برجام را20 عنوان کرده و بیان می‌کند: «برجام نشان‌دهنده عزت، مقاومت و استیفای حقوق ملت ایران در برابر کشورهایی که به قلدری و احترام نگذاشتن به حقوق دیگران عادت کرده‌اند، بود.»
فصل مشترک دستاوردهایی که حسن روحانی، محمدجواد ظریف و دیگر حامیان برجام طی روزهای اخیر به آن اشاره کرده‌اند تفاوت‌های بسیاری با انتظارات و وعده‌هایی دارد که طی ماه‌های قبل از تصویب برجام تبلیغ و به عنوان دستاوردهای قطعی برجام یاد می‌شد.
در آن محدوده زمانی «بهبود آنی معیشت مردم»، «رفع کامل تحریم‌ها»، «سرمایه‌گذارهای شرکت‌های مطرح خارجی در داخل» و «بازگشایی سوئیفت و به واسطه آن عادی‌سازی ال‌سی‌های خارجی در کشور و همچنین توسعه روابط تجاری- بانکی با سایر کشورها» از جمله این دستاوردها معرفی می‌شد، دستاوردهایی که بعد از گذشت هفت ماه از روز اجرای برجام رنگ تحقق نگرفته و به همین دلیل است که دولتمردان تلاش می‌کنند با معرفی برخی از مؤلفه‌های دست‌ساز از اعتراف به شکست زودهنگام برجام خودداری کنند.
بر اساس این تئوری، تیم مذاکره‌کننده کشورمان در شرایطی که امریکایی‌ها بارها برجام را نقض کرده‌اند، باید از لفظ«نقض» استفاده نکنند و به جای آن از کلیدواژه‌هایی خنثی در عرصه حقوقی نظیر «شیطنت» استفاده شود و رفتار مقامات این کشور را توجیه کند؛ نظیر آنچه عراقچی روز گذشته با اغماض نسبت به نقض برجام، تنها به جمله «ایراداتی در نحوه اجرای برجام وجود دارد» بسنده می‌کند، توجیهاتی که می‌تواند هزینه‌های ناشی از اجرای برجام را دوچندان کند.
به بیان دیگر دولتمردان تلاش می‌کنند در شرایطی که اهداف از پیش تعیین شده برجام محقق نشده و توقعات دولتی و عمومی از این توافق بین‌المللی برآورده نشده است برجام را دستاوردسازی معرفی کنند که به جای رفع مشکلات «معیشتی»، «اقتصادی» و «تجاری» توانسته مطالباتی نظیر «دور کردن سایه جنگ از کشور»، «ملغی کردن قطعنامه‌های بین‌المللی علیه کشور»، «مخابره کردن عزت و مقاومت ملت ایران به دنیا» را برای جامعه ایرانی به همراه داشته باشد.
این «جابه‌جایی دستاوردها و انتظارات از برجام» توسط دولتمردان در حالی است که اساساً اهداف تعریف شده برای یک توافق هسته‌ای، قبل از روز توافق، حول چنین محورهایی نبوده و موافقت مشروط جامعه برای توافق هسته‌ای با امریکا درموضوعاتی غیر از اهداف «موهوم» شکل گرفته است.
ناتوانی دولت در دسترسی به اهداف «مسلم» و«معین»برجام منجر به این شده تا اهداف اولیه جای خود را به دستاوردهای «ذهنی» و «غیرقابل اثبات» بدهند، مؤلفه‌های تصنعی که رد کردن آن توسط منتقدان برجام بسیار سخت و دشوار بوده و در ظاهر موفقیت برجام را اثبات کرده و از سوی دیگر دولت و حامیان توافق هسته‌ای را از زیر بار فشار روانی- رسانه‌ای خارج می‌کند.
دستاوردسازی برای برجام به این سبک و سیاق همچنین می‌تواند روحیه مطالبه‌گری جامعه از برجام را به حداقل رسانده و این ذهنیت را برای افکار عمومی به همراه داشته باشد که برجام حقیقتاً یک بازی برد- برد بوده و اگر جمهوری اسلامی ایران حاضر به دادن امتیازهای چشمگیر شده توانسته مزیت‌هایی را هم به دست آورد.
تصور دولت آن است که به‌کارگیری چنین تاکتیکی، می‌تواند موفقیت خود در عرصه انتخابات اردیبهشت سال96 را تضمین کند، چراکه اقناع ذهنی جامعه در موضوع برجام و پذیرش این نکته که «منافع و مصالح» کشور به‌واسطه برجام تضمین شده، می‌تواند این نوید را برای دولت به همراه داشته باشد که جامعه در آوردگاه پیش‌رو به شخص روحانی اقبال نشان خواهد داد.
شاید مهم‌تر از موارد یاد شده مسئله‌ای به نام جلوگیری از ناامیدی جامعه «نسخه مذاکره با امریکا» است چراکه اثبات بی‌نتیجه بودن چنین نسخه‌ای از یک‌سو را موفقیت حسن روحانی در انتخابات 96 سد کرده و از سوی دیگر مسیر مذاکرات مشابه در سایر موارد مورد مناقشه با امریکایی‌ها را به بن‌بست می‌کشاند.
به همین دلیل است که دولت و حامیان توافق هسته‌ای تلاش می‌کنند در سخنرانی‌های خود دائم دستاوردهایی را برای برجام ذکر کنند که شاخص بارز آن «ذهنی» بودن است و همانطور که ذکر شد نه قابل لمس برای جامعه است و نه آنکه رد کردن آن برای منتقدان کار ساده و آسانی است.
به عنوان نمونه در شرایطی آقای محمدجواد ظریف دستاورد برجام را «مخابره کردن عزت و مقاومت ملت ایران به دنیا» مطرح می‌کند که قبل از برجام و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چنین پیامی بارها به جوامع بشری ارسال شده بود و دستاوردی نیست که به تازگی و به‌واسطه برجام ایجاد شده باشد. نکته چنین دستاوردی پدیده‌ای «ذهنی» است که برای جامعه نیز قابل لمس نبوده و قابل رؤیت نیست و تنها کارکرد آن زنده نگه داشتن امید جامعه به تئوری «مذاکره» و تضمین‌کننده یک موفقیت انتخاباتی در اردیبهشت سال96 است.
با توجه به آنچه گفته شد، بدون تردید جابه‌جایی هدفمند دستاوردهای «ذهنی» به جای دستاوردهای «عینی» برجام با اهداف حزبی- انتخاباتی و همچنین توجیه رفتار امریکایی‌ها در روند توافق هسته‌ای، منجر به آن خواهد شد که نه تنها خسارت‌های این توافق برای کشور افزایش پیدا کند بلکه امریکایی‌ها با توجه به خواسته‌های حزبی طیف مورد اشاره دامنه تحریم‌ها را به بهانه‌های دیگر مانند حقوق بشر و تروریسم گسترش دهند.
انتهای پیام/
