اردوهاى جهادى مدلی از الگوهای تعالى ایرانى -اسلامى
در حرکتهاى جهادى تعدادى از دانشجویان، دانش‌آموزان و طلّاب به صورت خودجوش و داوطلبانه در مناطق محروم کشور به انجام فعالیت‌هاى خدماتى مى‌پردازند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، حرکتهاى جهادى حرکتهایى است که در آن تعدادى از دانشجویان، دانش‌آموزان، طلّاب حوزه‌هاى علمیه یا دیگر اقشار جامعه، به‌صورت خودجوش و داوطلبانه، در مناطق محروم کشور به انجام فعالیت‌هاى خدماتى (عمرانى، کشاورزى، بهداشتى و...) و ارائه خدمات فرهنگى -آموزشى مى‌پردازند.
تاریخچه‌ى این حرکتها بدین سبک و سیاق، به اولین سالهاى پیروزى انقلاب اسلامى باز مى‌گردد. فعالیت‌هاى جهادى پس از پیروزى انقلاب، در دو قالب رسمى و غیررسمى به حیات خود ادامه داد. بخش عمده‌اى از این فعالیتها در قالب نهاد انقلابى «جهاد سازندگى» و به فرمان حضرت امام(ره) به‌صورت نظام‌مند به حیات خود ادامه داد و بخش دیگر از این فعالیتها، صبغه‌ى خودجوش بودن خود را حفظ نموده و قالب رسمى به خود نگرفت. حرکتهاى جهادى خودجوش و غیررسمى، به‌خصوص در میان قشر جوان و تحصیل کرده (مخصوصا» گروه‌هاى دانشجویى و دانش‌آموزى)، هم‌چنان جریان دارد و روزبه‌روز در حال گسترش است. در ادامه برآنیم تا ابعاد مختلف این حرکتهاى را مورد بررسى قرار دهیم.
عرصه‌هایى که در حرکتهاى جهادى به‌منظور محرومیت‌زدایى از چهره مناطق بدانها پرداخته مى‌شوند بسیار متنوع می‌باشد که مى‌توان ازجمله این فعالیتها به انواع خدمات فرهنگى، آموزشى - تحصیلى، عمرانى، کشاورزى و..... اشاره کرد.
البته پرداختن به عرصه‌هاى مختلف در این اردوها به نیازها و مشکلات متفاوت مناطق از سویى و به استعدادها و توانایى‌ها و ظرفیتهاى گروه‌هاى جهادى از سوى دیگر بستگى دارد که به‌عنوان مثال در برخى حرکتها تنها یک یا دو عرصه و در برخى دیگر با توجه به توانمند بودن گروه، تمام عرصه‌هاى خدمت‌رسانى مورد توجه قرار مى‌گیرد، این عرصه‌ها را به اختصار و به شرح ذیل مى‌توان مرور کرد. **
* عرصه فرهنگى
در این عرصه، شرکت‌کنندگان در حرکتهاى جهادى، پس از شناخت نیازها و مشکلات فرهنگى مناطق، با تعریف انواع برنامه‌هاى فرهنگى نظیر برگزارى کلاسهاى فرهنگى (احکام، اصول عقاید و..)، توزیع اقلام فرهنگى، برگزارى سلسله جلسات و... در صدد رفع این نیازها برمى‌آیند. اگرچه فعالیت‌هاى این عرصه براى همه اهالى مناطق محروم تعریف مى‌شوند اما مخاطبین اصلى این عرصه را دانش‌آموزان و نخبگان فرهنگى مناطق تشکیل مى‌دهند.
* عرصه آموزشى - تحصیلى
ارتقاء سطح علم و دانش و رفع بى‌سوادى از مناطق محروم، یکى از جدى‌ترین عرصه‌هاى فعالیت در حرکتهاى جهادى است. این عرصه نیز مانند فعالیت‌هاى فرهنگى، بیشتر مربوط به دانش‌آموزان این مناطق مخصوصاً در مقاطع دبیرستان و پیش‌دانشگاهى مى‌باشد.
* خدمات عمرانى
شناسایى نیازهاى عمرانى و ساخت پروژه‌هاى مورد نیاز مناطق محروم (اعم از مسجد و مدرسه و...)، ازمهم‌ترین خدماتى است که در حرکتهاى جهادى مورد توجه بوده است.
* خدمات بهداشتى - درمانى
مبارزه با انواع بیماریها و ارائه انواع خدمات بهداشتى - درمانى در مناطق محروم، جزء مهم‌ترین زمینه‌هاى خدمت‌رسانى در حرکتهاى جهادى است.
* خدمات کشاورزى
ارائه انواع آموزش‌هاى کشاورزى به روستائیان و یارى‌رسانى آن‌ها در فعالیت‌هاى کشاورزی‌شان، از دیگر زمینه‌هاى خدمت‌رسانى در حرکتهاى جهادى است.
* خدمات ادارى
شناسایى مشکلات مردم مناطق محروم که حلّ آن‌ها به‌نحوى مربوط به سازمانها و نهادهاى منطقه‌اى و فرامنطقه‌اى است و پیگیرى این مشکلات، ازجمله خدمات بسیار مفیدى است که در حرکتهاى جهادى ارائه مى‌شود.
* خدمات پژوهشى (طرح‌هاى توسعه منطقه‌اى)
یکى از بهترین خدماتى که در سالهاى اخیر در حرکتهاى جهادى ارائه شده است، شناسایى معضلات و مشکلات و هم‌چنین شناسایى ظرفیت‌ها و توانایى‌هاى مختلف اقتصادى، فرهنگى، مدیریتى و.... در مناطق محروم و تدوین طرح‌هاى علمى - پژوهشى بر مبناى این شناسایى‌ها براى رفع مشکلات و شکوفایى استعدادهاى این مناطق می‌باشد.
ارائه این‌دست از خدمات، از ثمرات حضور قشر دانشگاهى و نخبه در حرکتهاى جهادى مى‌باشد. عرصه‌هایى که بدانها اشاره شد، به‌صورت مجزا یا همزمان در بسیارى از حرکتهاى جهادى به اجرا درآمده‌اند.
* حرکتهاى جهادى و جوانان
جوانى، دورانى از زندگى انسان است که مجموعه‌اى از توانایى‌هاى جسمى و روحى، آن‌را به طلایى‌ترین مقطع از حیات بشر تبدیل نموده است. قدرت و نشاط جسمانى، روحیه‌ى حقیقت‌جویى، استقلال‌طلبى، خطرپذیرى، آرمان‌خواهى، هویت‌طلبى و...، همه و همه از ویژگى‌هایى هستند که براى دوران جوانى متصورند. به‌تبع این ویژگى‌ها، جوان به‌دنبال فعالیت‌هایى خواهد رفت که سنخیت بیشترى با این ویژگى‌ها داشته باشد.
حرکتهاى جهادى به‌علت خصوصیات ذاتى خود، سنخیت فراوانى با ویژگى‌هاى دوران جوانى دارد. سختى کار و فعالیت جسمانى شدید، استقلال در مدیریت، تلاش بى‌وقفه براى تحقق آرمان‌ها و اهداف بلند، نشاط و طراوت جارى در برنامه‌ها، تجلّى روحیه‌ى انقلابى و...، همه و همه از ویژگى‌هاى حاکم بر حرکتهاى جهادى هستند.
مجموعه‌ى این ویژگى‌ها، حرکتهاى جهادى را ازجمله فعالیت‌هایى قرار داده است که اقبال جوانان به آن بسیار زیاد و پرشور بوده است. اگر نگوییم همه‌ى شرکت‌کنندگان، بى‌تردید اغلب شرکت‌کنندگان در این حرکتها را جوانانى تشکیل مى‌دهند که سراپا علاقه و انگیزه نسبت به برنامه‌هاى این حرکتها دارند.
تجربه‌ى برگزارى حرکتهاى جهادى، چه در قالب غیررسمى و چه در قالب رسمى آن (جهادسازندگى)، نشان داده است که حیات این حرکتها نیز وابسته به حضور جوانان در این عرصه است، چراکه ویژگى‌هاى ذاتى برنامه‌هاى این حرکتها، مستلزم حضور جوانان براى اجراى آن‌هاست و این فعالیتها به‌غیر از جوانان از عهده‌ى دیگران برنمى‌آید.
* دستاوردهاى حرکتهاى جهادى
الف) آثار و برکات حرکتهاى جهادى براى اهالى مناطق محروم
1. تقویت امید به زندگى و ایجاد انگیزه براى تداوم حضور در جوامع روستایى و مناطق محروم.
2. ترویج روحیه‌ى نشاط و کار، هم‌چنین ایجاد باور در میان اهالى این مناطق نسبت به توانایى‌هاى بومى خود براى حل مسائل و مشکلات منطقه.
3. دلگرمى به نظام اسلامى و تقویت ریشه‌هاى اعتقادى مردم.
4. ترویج و تعمیق ارزش‌هاى دینى و انقلابى در میان اهالى این مناطق.
5. رفع فقر مادى و فرهنگى از چهره‌ى منطقه و حرکت به سمت عمران و آبادانى.
6. فراهم آمدن بسترى مناسب براى انتقال مشکلات و معضلات منطقه توسط مردم به مسؤولان منطقه.
7. شناخت ظرفیت‌ها و استعدادهاى مادى و معنوى منطقه و فراهم آمدن بستر شکوفایى این استعدادها.
و...
ب) آثار و برکات حرکتهاى جهادى براى شرکت‌کنندگان در این حرکتها
1. بهره‌مندى از فضاى معنوى کم‌نظیر این حرکتها و حرکت به سمت خودسازى.
2. احیاء ارزش‌هاى دینى و انقلابى در میان شرکت‌کنندگان در این حرکتها و نهادینه شدن فرهنگ انقلابى -اسلامى در میان آن‌ها.
3. چشیدن طعم محرومیت و فقر از نزدیک و ثبت صحنه‌هاى محرومیت در اذهان افرادى که در آینده عهده‌دار مسؤولیت‌هاى مختلف کشور خواهند شد.
4. افزایش توان مدیریت و تقویت مسؤولیت‌پذیرى شرکت‌کنندگان در این سفرها.
5. جهت‌گیرى فعالیت‌هاى علمى و فوق‌برنامه‌ى قشر تحصیلکرده در راستاى خدمت به مردم.
6. فراهم آمدن توفیق خدمت به محرومین و گام برداشتن در مسیر ارزش‌هاى دینى -انقلابى.
و...
ج) آثار و برکات حرکتهاى جهادى براى مسؤولان و مدیران منطقه‌اى
1. دلگرمى به کار و ایجاد انگیزه براى خدمت به مردم، با مشاهده‌ى ایثار و کار خالصانه‌ى جوانان.
2. شناخت بهتر مشکلات و معضلات مناطق محروم و استفاده از مشاوره‌ى شرکت‌کنندگان در حرکتهاى جهادى براى رفع این معضلات.
3. پاسخگویى در مقابل کم‌کارى‌هاى احتمالى و اهمال در تکالیف و وظایف و اصلاح عملکرد خود.
4. معطوف شدن توجه و همت مسؤولان نسبت به مناطق محروم.
و...
د) عموم مردم کشور
1. احیاء ارزش‌هاى دینى و انقلابى در فضاى فرهنگ عمومى کشور.
2. تقویت و ترویج روحیه‌ى ایثار، تلاش، خدمت، خودباورى و جهاد خالصانه در فضاى فرهنگ عمومى کشور.
3. ایجاد عزم عمومى براى مبارزه با بى‌عدالتى و تبعیض و تلاش براى رفع انواع محرومیت‌ها.
4. مبارزه با فرهنگ تجمل‌گرایى، اشرافیت‌گرایى، دنیازدگى وترویج روحیه‌ى قناعت و ساده‌زیستى در فرهنگ عمومى کشور.
و...
قطعاً موارد بسیار دیگرى مى‌توان به مجموعه‌ى این آثار و برکات افزود، لکن برشمردن همه‌ى این موارد از حوصله‌ى این نوشتار خارج است.
* جمع‌بندى و نتیجه‌گیرى
جایگاه حرکتهاى جهادى در اندیشه‌ى دینى، نسبت این حرکتها با فرهنگ انقلاب اسلامى و دستاوردها و ثمرات این حرکتها، به این حرکتها این قابلیت را بخشیده است که به‌عنوان یکى از ماندگارترین و مؤثرترین جریان‌هاى انقلابى، به حیات خود ادامه دهد.
یکى از ضعف‌هاى جامعه‌ى علمى ما پس از انقلاب اسلامى، این بوده است که کمتر به دستاوردها و جریان‌هاى نشأت‌گرفته از فرهنگ انقلاب اسلامى، با نگاه علمى نگریسته و کمتر در راستاى مدون کردن تجربه‌هاى انقلابى با سازوکارهاى علمى پرداخته است.
مجموعه‌ى ویژگى‌هاى حاکم بر حرکتهاى جهادى، این قابلیت را به آن مى‌بخشد که به‌عنوان یک راهبرد علمى براى تعالى و آبادانى کشور مورد توجه قرار گیرد. جریانى که به‌شدت بومى است و با فرهنگ دینى -انقلابى ما سنخیت فراوانى دارد و در ضمن، کارآمدى و توانمندى خود براى سازندگى مادى و معنوى کشور را، در طول سالیان پس از انقلاب ثابت کرده است.
اگرچه حضرت امام(ره)، با ذکاوت و بصیرت بى‌بدیل خود در ابتداى انقلاب، بخشى از این جریان را در قالب نهاد جهاد سازندگى، نظام‌مند کردند، لکن پس از گذشت سالیانى از حیات انقلاب اسلامى، به‌جاى آن‌که تجربه‌ى انباشته‌شده از برگزارى این حرکتها مورد تدقیق و کنکاش علمى قرار گیرد و در قالب یک برنامه‌ى مدون و کارشناسى‌شده، به‌عنوان دستاوردى از دستاوردهاى انقلاب اسلامى به جامعه‌ى دینى عرضه شود، نهاد جهادسازندگى منحل شد و جریان غیررسمى حرکتهاى جهادى نیز تنها در حد یک فعالیت فوق‌برنامه و جانبى مورد توجه قرار گرفت.
مى‌توان حرکتهاى جهادى را در قالب یک برنامه‌ى بومى، براى سازندگى مادى و معنوى کشور مورد توجه قرار داد. جریانى که ظرفیت آن براى تبدیل شدن به یک مدل توسعه و تعالى ایرانى -اسلامى بسیار زیاد است، چراکه در قالب آن مى‌توان هم ابعاد سازندگى مادى، اعم از عمرانى، کشاورزى، بهداشتى و...، را پوشش داد و هم ابعاد تعالى فرهنگى و معنوى را مدنظر قرار داد.
انتهای پیام/
