«توهم همه‌چیز دانی» و «اضطراب اطلاعاتی» از پیامدهای فضای مجازی رها شده
یک پژوهشگر فضای مجازی با اشاره به آسیبهای «فضای مجازی رها شده» در کشور گفت: «توهم همه‌چیز دانی»، «اضطراب اطلاعاتی»، اعتیاد اینترنتی، فعال شدن مسیر لذت‌جویی در مغز انسان، نیهیلیسم در فضای مجازی، شکاف نسلی از جمله آسیبهای جدی فضای مجازی است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ مقام معظم رهبری طی سالیان اخیر تاکید مضاعفی بر مسئله فضای مجازی داشته‌اند و با دستور تشکیل شورای عالی فضای مجازی با حضور اکثر مسئولان طراز اول کشور، گامی بلند برای مدیریت صحیح و یکپارچه این فضا برداشته‌اند.
با توجه به هشدارهای امام خامنه‌ای نسبت به فضای مجازی به عنوان «فضای رها شده» و اینکه دشمنان، هویت مستقل جوانان و نوجوانان ما را با تکیه بر این ابزار نشانه گرفته‌اند و برای بررسی ابعاد مختلف مسئله هویت جوانان در فضای مجازی به سراغ سید علیرضا آل داوود، پژوهشگر فضای مجازی رفتیم که در ادامه مشروح این گفت‌وگو تقدیم مخاطبان ارجمن تسنیم شده است:
تسنیم: به عنوان سؤال نخست، توضیح مختصری درباره مسئله «هویت مستقل» و نقش فضای مجازی در تضعیف آن ارائه کنید.
در چند ماه گذشته رهبر فرزانه انقلاب در سخنرانی‌هایشان در جمع اقشار مختلف به هویت مستقل، فضای مجازی رها شده و ولنگاری فرهنگی اشاراتی داشتند؛ با توجه به اینکه امروز اینترنت و سرویسهای آن مهمترین ابزار در دسترس مردم است که تاثیرات بسیار زیادی در روابط روزمره، روابط اجتماعی، روابط فرهنگی و دیگر عرصه ها گذاشته و اینکه این محصول امنیتی و ابزارهای مرتبط با آن حتی در شرایط تحریم هم برای ما آزاد است، باید با احتیاط بیشتری با آن روبه‌رو شویم.
امسال امام خامنه‌ای در دیدار معلمان با اشاره به پرورش روحیه مستقل در دانش‌آموزان فرمودند «ما اوّل‌چیزی که لازم است برای دانش‌آموز خودمان در نظر بگیریم، این است که در او هویّت مستقلّ ملّی و دینی به وجود بیاوریم؛ این اوّلین چیز؛ هویّت مستقل و با عزّت. جوانمان را جوری بار بیاوریم که دنبال سیاست مستقل باشد، دنبال اقتصاد مستقل باشد، دنبال فرهنگ مستقل باشد؛ وابستگی، رُکون به دیگران، اعتماد به دیگران و تکیه به دیگران در وجود او به‌عنوان یک روحیه رشد نکند.»
این یعنی به وجود آوردن هویت مستقل یکی از مهمترین ارکان رشد هویتی، شخصیتی، اجتماعی و فرهنگی افراد در جامعه است و بهترین زمان ایجاد آن در دوران تحصیل دانش‌آموزان است که متاسفانه در سال های اخیر به این مهم بسیار کم‌توجهی شده و حتی شاهد بودیم برای تخریب آن برنامه‌ریزیهایی توسط عناصر نفوذی در بدنه آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها شده است؛ در بحث فضای مجازی، رهبری در همین دیدار با گلایه از وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی به فضای رها شده فضای مجازی اشاره داشتند.
تسنیم: فضای مجازی چقدر در به وجود آمدن فضای تخریب هویت مستقل نقش دارد؟
فضای مجازی تاثیر بسیار زیادی دارد؛ اینکه قوانین فضای مجازی و استفاده از آن در کشور ما قدیمی است و همان هم درست اجرا نمی‌شود و اینکه متولی اصلی آموزش سواد فضای مجازی برای مردم مشخص نیست؛ اینکه شبکه‌های مجازی و سرویسهای اینترنتی در هیچ کجای دنیا مانند کشور ما رها شده و بدون مجوز فعال نیستند.
اینکه برای استفاده جناحی و سیاسی متاسفانه مسئولان نمی‌گذارند با یک شبکه مجازی که پر از مفسده و فضای آشفته است، برخورد شود نشان از برنامه‌ریزی قوی دشمن و جریان نفوذ برای آسیب رساندن به مردم ما است که شاهد مثال این مساله بستن آی‌پی کاربران ایران برای دسترسی به برخی صفحات در شبکه اجتماعی اینستاگرام توسط این شرکت آمریکایی ـ صهیونیستی است که این مسئله یعنی رفتار کاربران ایرانی حتی با انگاره‌های لیبرالیسم هم در فضای مجازی منطبق نیست چه برسد به رفتار اسلامی ـ ایرانی که باید در خصوص این مسئله اتاقهای فکر قوی تشکیل شود.
تسنیم: با توجه به شرایط امروز ما در کشور، مسئله هویت چه اهمیتی دارد؟
مهمترین مسئلة دوره نوجوانی و جوانی، کسب یا احراز هویت است؛ شکل‌گیری هویت به عنوان فرایند انسجام تغییرات فردی، تقاضاهای اجتماعی و انتظارات برای آینده محسوب می‌شود؛ در گذشته و در جوامع سنتی، کشف هویت متأثر از محیط اطراف که خانواده، محله و دوستان بود شکل می‌گرفت یا به نوعی هویت افراد ضبطی و متأثر از عوامل انتسابی بود.
اما در دنیای مدرن امروز، منابع کسب هویت متعدد و متنوع هستند و افراد اغلب بحران هویت را تجربه می‌کنند و دست‌یابی به هویت به طول می‌انجامد، امروز کشف هویت بیشتر در محیط های خصوصی و مجازی و پشت درهای بسته صورت می‌گیرد و کسانی برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند که در حوزه گفتمانی و اعتقادی ذره‌ای با مردم و فرهنگ اسلامی ـ ایرانی ما سنخیتی ندارند و حتی در بسیاری از موارد، دشمنان ما هستند.
استفاده از ابزارهای الکترونیکی و فناوری مانند اینترنت و شبکه‌های مجازی با توجه به استفاده زیاد از این ابزار به علت جذابیت بالای آن، می‌تواند در شکل‌گیری این فرایند نقش مهمی داشته باشد؛ مطالعات نشان می‌دهد کسانی که به هویت می‌رسند، عزت نفس بالا، تحمل در برابر فشار، مقاومت در برابر فشار و مقاومت در برابر همرنگ بدون فکر را نشان می‌دهند و تصمیم‌گیریهای متعهدانه و از روی فکر انجام می‌دهند.
به نظر می‌رسد در کنار ظهور فناوریها و رسانه‌های جدید، تغییراتی مانند طولانی شدن دورة جوانی و نوجوانی، فردی شدن، اهمیت یافتن سبک زندگی برای جوانان، از هم پاشیدگی شبکه‌های سنتی و نوسازی شهری از زمینه‌های اصلی هستند که شرایط جدیدی را پیش روی جوانان قرار داده‌اند؛ این تحولات فناورانه علاوه بر تأثیر بر ذوق و سلیقه و نیاز ارتباطی آنها، گذراندن اوقات فراغت آنها را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
دو فرایند رسانه‌ای شدن و خانگی شدن توصیف‌کننده گذران بخش زیادی از فراغت جوانان در جوامع مدرن است، جوانان فراغت خود را بیش از پیش در خلوت سپری می‌کنند و برای سرگرم شدن به طور فزاینده‌ای به رسانه‌های جدید متکی هستند.
دربارة تأثیر استفاده از این ابزار، با توجه به تحقیقات، می‌توان گفت گرایش و اتکای شدید و افراطی به رایانه و آموزش مجازی و نیز به کارگیری فناوری ارتباطی ـ اطلاعاتی باعث بیگانگی انسان از خویشتن خویش که همان فطرت خدایی است می‌شود؛ این ازخود بیگانگی موجب جهان بیگانگی خواهد شد، نیل پستمن معتقد است رایانه در شکل کنونی ممکن است به حل بعضی مسائل شخصی کمک کند اما ارزشهای اخلاقی و اجتماعی را سست می‌کند و به حاشیه می‌راند.
تسنیم: به برخی از آسیبهای فضای مجازی به عنوان تهدید‌کننده هویت اشاره کنید.
افرادی که زیاد از اینترنت استفاده می‌کنند، احساس دوگانه‌ای از خوب بودن و احساس گناه داشتن دارند؛ آنها وقتی که در فضای اینترنت قرار می‌گیرند، وضعیت هویت نامشخص را به دست می‌آورند زیرا یکی از جنبه‌های اینترنت، ورود بی‌هویت در آن است که همین موضوع از اصلی‌ترین جنبه‌های ارتکاب جرم، گناه و خیانت با استفاده از این ابزار است.
«اعتیاد اینترنتی» دومین آسیب جدی این فضا است؛ اکثر ما فکر مى‌کنیم اعتیاد تنها مربوط به مصرف ترکیبات شیمیایى و موادى چون الکل، نیکوتین، کوکایین ،هروئین و ... است اما هرگاه یک عادت به یک اجبار تبدیل شود، مانند قمار، مصرف مواد مخدر، الکل یا حتى بازى کامپیوترى، چت کردن، پرسه زدن در شبکه‌های اجتماعی و ... مى‌تواند اعتیاد به حساب آید.
سرّ اختلاف اینترنت با دیگر رسانهها و خصیصه اعتیادزاى آن در این است که جوان هنگام کار با اینترنت به دنبال هویتیابى و تعامل اجتماعى است و این فرایند اجتماعى شدن است که آن را اعتیادآور کند؛ دشمن از همین نکته مهم به دنبال نفوذ و تخریب هویت مستقل افکار عمومی بخصوص جوانان و نوجوانان در کشور ما در فضای رها شده اینترنت است.
آسیب دیگر این فضا این است که به دلیل بمباران خرده اطلاعات، افراد دچار «توهم همه‌چیز دانی» می‌شوند و این یعنی از دریافت محتوای عمیق و تفکر بر روی آن کم‌کم جدا شده و این موضوع منتج به کاهش رتبه علمی، فراموشی و حواس پرتی شدید می‌شود همچنین افراد دچار دوپامینی می‌شوند یعنی مدار پاداش و لذت در مغزهای آنان آنچنان تقویت شده که به جای وقت صرف کردن و زحمت برای نوشته‌های شخصی با کپی‌پیست دهها مطلب بی‌ارزش و دریافت متقابل آنها، خود و دیگران را دچار مشکلات پنهان بسیاری می‌کنند و حتی انتشار شایعات هم سهیم می‌شوند.
آسیب دیگر «اضطراب اطلاعاتی» است؛ اضطراب اطلاعاتی یکی از آثار انفجار یا سرریز اطلاعات محسوب می‌شود که امروزه در شبکه‌های مجازی این مورد به وفور به چشم می‌خورد؛ بر اساس نظرهای مختلف، اضطراب اطلاعاتی از افزایش مداوم فاصله بین آنچه که ما می‌فهمیم و می‌دانیم با آنچه که فکر میکنیم که باید بدانیم ناشی می‌شود.
از دیگر آسیبهای فضای مجازی که از اهمیت زیادی برخوردار است، «سرقت اطلاعات و ذائقه‌سنجی افراد» در جامعه توسط شبکه‌های اجتماعی مجازی و ابزارهای هوشمند است که این ذائقه‌سنجی منجر به ذائقه‌سازی می‌شود که در عصر ما این ذائقه‌سازی در مسائل غیر دینی، شیطان‌گرایی، مسائل جنسی، خشونت‌طلبی، قتل و غارت و ... انجام می‌شود که نتایج آن متاسفانه در فضای اجتماعی ما قابل مشاهده است.
از دیگر آسیبها «فعال شدن مسیر لذت‌جویی در مغز انسان» است یعنی در دنیای همیشه متصل به اینترنت، مغز ما ناخودآگاه در دام لذت‌جویی می‌افتد که از اثرات بسیار منفی آن این است که اگر فردی در مسیر هرزه‌گردی و پورنوگرافی قرار گیرد، تصویر‌سازی ذهنی و زنای ذهنی است که کم‌کم به یک نوع اعتیاد تبدیل می‌شود.
از دیگر تاثیرات منفی هم می‌توان به «نیهیلیسم در فضای مجازی»، شکاف نسلی، اختلالات روانی، قطع جریان سالم تفکر، تعارض فرهنگی، درگیری درونی و بیرونی، طلاق، مشکلات حاد جنسی و اخلاقی، دین‌گریزی اشاره کرد.
تسنیم: با توجه به این آسیبها که به گوشه ای از آنها اشاره شد، برای برون‌رفت از این آسیبها چه باید کرد؟
فضای مجازی در کشور ما بحث بسیار مهمی است؛ بی‌شک وقتی کشوری در این دنیای آشفته می‌خواهد ندای الهی را سر دهد و مستقل باشد، دشمنانی پیدا خواهد کرد و این دشمنان شبانه‌روزی برای به استعمار کشیدن یا نابودی آن کشور تلاش خواهند کرد و به طور قطع امروز فضای مجازی و ابزارهای هوشمند مرتبط با آن این نقش را به خوبی ایفا می کنند.
چرا که اگر مردم به لحاظ اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی توسط دشمن استحاله شوند و ضد فرهنگهایی نظیر سکولاریسم و لیبرالیسم جایگزین خداپرستی شوند، دیگر فرهنگ مقاومتی باقی نمی‌ماند و لذت‌گرایی افراطی جوامع را نابود خواهد کرد.
باید برای این فضای مجازی و مدیریت صحیح آن اقدامات جدی‌تری صورت گیرد و به نظر بنده امروز جریان نفوذ نقش خود را برای آسیب دیدن انقلاب اسلامی بازی می‌کند و جا دارد به فتنه 88 به عنوان شاهد مثال این موضوع اشاره شود.
باید منویات رهبر فرزانه انقلاب برای فضای مجازی اجرایی شود که از جمله آنان راه‌اندازی صحیح شبکه ملی اطلاعات، پیام‌رسانهای بومی، کسب و کار اینترنتی با مدل اقتصاد مقادمتی، ایجاد قوانین به‌روز و ... است همچنین باید دو واجب الهی امر به معروف و نهی از منکر در فضای مجازی پیاده‌سازی شود تا این فضا تا حد ممکن از منکرات خالی شده و مملو از معروفات شود و افراد و خانواده‌ها با فراغ بال از این فضای نهایت حسن استفاده را ببرند.
انتهای پیام/
