شاعر یا متشاعر/ آیا شعر امروز حافظ زبان فارسی است؟
اسماعیل امینی معتقد است که شعر امروز کاستی‌های زبانی دارد که از مهمترین آنها می‌توان به فقر واژگانی و تهی شدن زبان از پشتوانه‌های فرهنگی است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، تاریخ زبان فارسی پر است از فراز و فرودها که گاه این تغییرات آنچنان بود که احتمال در خطر افتادن جان فارسی وجود داشت، در تمام دوره‌های این‌چنینی یکی از عواملی که باعث حفظ و مایه قوام زبان بوده، شعر فارسی است. شعری که از ضمیر شاعر برخاسته و در خود واژگانی و تعابیری دارد که ظرفیت‌های نهفته زبان فارسی را به منصه ظهور رسانده است. در واقع شعر فارسی در طول تاریخ پشتیبانی برای زبان فارسی بود.
شعر فارسی با تغییراتی اساسی به دست شاعران امروز رسید. به گفته کارشناسان، در کتاب‌های شعری که عمدتاً از سوی شاعران جوان‌تر به چاپ می‌رسد، اشکالات اساسی در دستور و استفاده از واژگان دیده می‌شود و این رویه، با توجه به نبود نظارت‌های گذشته و رفع حساسیت شاعران برای عدم انتشار هر شعری، روز به روز در کتاب‌های شعر بیشتر نمود می‌یابد. عده‌ای از ناشران با دریافت مبلغی در حدود چند میلیون، حاضر می‌شوند که کتاب شاعری گمنام را منتشر کنند، کتاب منتشر می‌شود، دست به دست می‌چرخد، در کتابفروشی‌ها عرضه می‌شود و کم‌کم این کتاب‌های تازه متولد شده تبدیل به جریان شعر امروز می‌شوند؛ چنانکه در برخی از موارد شاهد هستیم.
شاید یکی از موضوعاتی که بر روند شعر فارسی امروز و کاربرد زبان در آن تأثیر گذاشته، رشد شبکه‌های اجتماعی و شکسته شدن زبان در فرایند استفاده از این شبکه‌ها باشد که به نوعی از اقتضائات زندگی امروز تبدیل شده است. حال با توجه به تغییرات اجتماعی در جامعه فرهنگی، این پرسش مطرح است که آیا شعر امروز که چنین ویژگی‌هایی دارد، می‌تواند مایه قوام زبان فارسی باشد و آن را در برابر مشکلات امروزی حفظ کند؟ آیا شعر امروز توانسته ظرفیت‌های نهفته زبان را با گسترده‌تر کردن دایره واژگان و تعابیر و مضمون‌سازی‌های جدید، به ظهور برساند؟
اسماعیل امینی، شاعر و منتقد ادبی در این‌باره به تسنیم گفت: نوشتن داستان و شعر و هر متن دیگری از جمله متون رسانه‌ای و مقالات و کتاب‌های علمی، موجب تقویت و قوام زبان است، زیرا نشانگر زنده بودن و کارآیی زبان در جامعه است، اما طبعاً در متون مکتوب ممکن است نسبت به زبان طبیعی(زبان گفتاری) خطاها و کاستی‌هایی راه یابد که در این زمینه، دخالت منتقدان و صاحب نظران، می‌تواند مؤثر باشد.
وی به بیشترین اشکالاتی که از نظر زبان و دستور در شعر امروز دیده می‌شود، اشاره کرد و ادامه داد: مهمترین کاستی‌های زبان شعر امروز، فقر واژگانی و محدودیت دایرۀ کلمات است. بسیاری از کلمات و ترکیب‌ها و عبارات زیبای زبان به خاطر این تصور غلط که گویا، زبان شعر باید تابع زبان روز رسانه‌ای باشد، از شعر کنار گذاشته شده است. هم چنین تهی شدن زبان شعر از پشتوانه‌های فرهنگی زبان، یعنی ارجاعات، تلمیحات، کنایات و روابط بینامتنی با متون معتبر. دلیل اصلی این کاستی‌ها، کمبود مطالعه و منحصر شدن مطالعات شاعران جوان به فضاهای مجازی و متون رسانه‌ای است. چنان که مثلاً در بسیاری از موارد، بی‌خبری شاعران از شاهنامه، بوستان و گلستان، خمسه نظامی، تاریخ بیهقی و حتی آثار نیما و اخوان، و دیگر بزرگان شعر معاصر دیده می‌شود، چنان که گویا غیر از شعرها و شاعرانی که در اینترنت فعال‌اند، شعر و شاعر دیگری وجود ندارد.
این منتقد ادبی افزود: وقتی می‌گوییم شعر امروز، انبوهی از کتاب‌ها و آثار منتشر شده به نام شعر به نظر می‌رسد، به گونه‌ای که گویا روزی دو سه کتاب شعر منتشر می‌شود و این علاوه بر اشعاری است که به صورت کتاب در نمی‌آید. از میان این انبوه کتاب، و این آثار پرشمار فقط تعداد بسیار اندکی است که شعر محسوب می‌شود و چیزی به کارنامه شعر امروز می‌افزاید. بقیه آن آثار پرشمار تنها برای آمار و حجم کتاب‌های منتشر شده و فاخره‌های شخصی متشاعران کارآیی دارد.
امینی یادآور شد: با توجه به همین موضوع داوری دربارۀ نوآوری زبانی و بهره مندی از امکانات و قابلیت‌های زبانی در شعر امروز، زمانی میسر است که به کمک نقد علمی، آن تعداد کم شمار اما ارزشمند آثار شعری که شایستۀ نام شعر امروز هستند مشخص بشود.
انتهای پیام/
