«اشکان»، ضرب‌شست دریا دلان به بعثی‌ها

به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، با پاره کردن نمادین قرارداد 1975 الجزایر مقابل دوربین تلویزیون چند روز قبل از هجوم سراسری به خاک کشورمان‏ عملاً عدم پایبندی خود را به تعهدات حقوقی و بین‌المللی در قبال همسایگان خود به نمایش گذاشت و در 31 شهریور با عملیات متجاوزانه با طرحی از پیش تعیین شده علیه کشورمان وارد جنگ شد و  در همان ماه‌های اول جنگ نیروهای دریایی خود را در جنگی مقتدرانه از سوی نیروی برتر دریایی جمهوری اسلامی ایران از دست داد.

عملکرد رژیم بعث عراق با تفکر تجاوزگرانه صدام حاکی از تعقیب سه هدف راهبردی در دریا بود که از همان روزهای اول جنگ دنبال می‌کرد.

الف) لغو قرارداد مرزی 1975 الجزایر و اعمال حاکمیت بر اروندرود.
ب) خروج از تنگنای ژئوپلتیکی با تصرف بخشی از سرزمین ایران (سواحل این کشور مشرف به خلیج فارس در حدود 50 کیلومتر بوده و به علت کم عمق بودن آب‌های ساحلی در انتقال لوله‌های نفتی به مناطق عمیق‌تر برای صادرات نفت با مشکل مواجه بود لذا در دهه 70 اقدام به تأسیس دو پایانه صدور نفت در شمال غربی خلیج فارس در فاصله حدود 15 مایلی از دهانه اروندرود کرد.)
ج) با اعلام تهدیدات سیاسی در مورد جزایر سه‌گانه سعی در جذب حمایت رؤسای کشور‌های عربی حاشیه  خلیج فارس و سایر کشورهای عربی از جمله کشور مصر علیه ایران داشت.

با توجه به اهداف فوق رژیم بعث عراق باید برای کسب تسلط بر منطقه، نیروی دریایی ایران را منهدم می‌کرد و  تردد کشتیرانی به شمال خلیج را مختل و از صادرات نفت با حمله به نقتکش‌ها و پایانه‌های نفتی به منظور اعمال ضربه‌های اقتصادی جلوگیری کند. قابل ذکر است در سوم مهرماه 1359 سفیر این رژیم در ژاپن اظهار می‌دارد که این کشور خود را آماده می‌کند تا کنترل تنگه هرمز را به دست گیرد.

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با آگاهی از وضعیت و تحلیل نیات رژیم بعث عراق در همان روز اول جنگ با یک سلسله عملیات پی در پی دریایی، اهداف تجاوزگرانه این رژیم را ناکام می‌گذارد. یعنی انهدام بخش عمده نیروی دریایی عراق در همان روزهای اول جنگ ضربه سختی را متحمل می‌شود. اوج درگیری شناورهای نیروی دریایی ایران با ناوهای نیروی دریایی عراق در عملیات افتخارآمیز مروارید و با پشتیبانی رزمی نیروی هوایی قهرمان در هفتم آذرماه 1359 انجام می‌پذیرد و پیروزی بزرگی در تاریخ نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران ثبت می‌شود.

 اطلاعیه‌های دریایی

از همان روز اول مهرماه نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران از طریق مبادی ذیربط اقدام به صدور اطلاعیه دریایی در مورد کشتیرانی و تردد در خلیج فارس می‌کند که در یکی از این اطلاعیه‌ها به صراحت در مورد جلوگیری از تردد شناورهای تجاری و نفتکش به بنادر عراق و پایانه نفتی این کشور در خلیج فارس اعلام می‌گردد. بالطبع کشتی‌های تجاری به مقصد بنادر عراق در تنگه هرمز مورد بازرسی قرار می‌گرفتند و در مواردی که کشتی‌های تجاری به تحریک رژیم بعث عراق در سال 1359 عازم بنادر این کشور در خلیج فارس بودند‏ مورد اخطار و در مواردی نیز متوسل به جلوگیری از تردد آنها توسط ناوهای نیروی دریایی ارتش گردید.

توقف صادرات نفت

تولید نفت عراق در سال 1359 در حدود 5/3 میلیون بشکه در روز بود که حدودأ 5/2 میلیون بشکه نفت از طریق دو پایانه نفتی الامیه و البکرصادر می‌گردید. با شروع جنگ تحمیلی و تجاوز و تهاجم نیروی دریایی و هوایی رژیم بعث عراق به خطوط کشتیرانی و منابع و پالایشگاه‌های کشورمان براساس تصمیمات اتخاذ شده عملیات علیه توقف صادرات نفت در خلیج فارس به مرحله اجرا گذاشته شد. این عملیات در مرحله اول تحت عنوان عملیات دریایی «اشکان» که توسط سه فروند ناو نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پایانه‌های نفتی را در مورخه 8 آبان ماه 1359 مورد حمله قرار داد و درمرحله دوم در نیمه آبان ماه پایانه‌های مزبور توسط دو گروه از تکاوران و پشتیبانی ناو قهرمان و جاویدالأثر پیکان تحت عنوان عملیات شهید صفری مورد حمله و اشتعال قرار گرفته که عملاً با استفاده از مواد منفجره خسارات عمده‌ای به این پایانه وارد آمد که برابر اطلاعات تا پایان جنگ، رژیم بعث عراق قادربه صدور نفت از پایانه‌ها نگردید.

در مرحله سوم، عملیاتی تحت عنوان «مروارید» که منجر به وارد آمدن خسارات عمده به نیروی دریایی و هوایی رژیم بعث عراق گردید. دستاوردهای این عملیات غرورآفرین نه تنها در سطح منطقه بلکه در سطح بین‌المللی با توجه به ضربات وارده به دو نیروی دریایی و هوایی رژیم بعث عراق، دارای بازتابی گسترده بود و می‌توان گفت که اولین پیروزی گسترده رزمندگان میهن اسلامی ایران علیه تجاوزگران بعثی بود.

 عملیات اشکان

از اولین روزهای جنگ ناوها و بالگردهای نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مناطق مختلف بالاخص در منطقه شمال خلیج فارس در راستای کسب اطلاعات از فعالیت دشمن خصوصاً تردد شناورهای مختلف، مستقر و گشت‌های هوایی در حوالی پایانه‌های نفتی البکر و الامیه به منظور زیر نظر داشتن تحولات منطقه استقرار یافت.

شناورهای نیروی دریایی ارتش  جمهوری اسلامی از روزهای آغازین با هواپیماها و شناورهای دشمن در خلیج فارس درگیر شده و در چندین مرحله هواپیماهای دشمن و ناوهای نیروی دریایی عراق مورد حمله واقع گردیدند که یک نمونه آن درگیری و انهدام ناو جنگی عراق توسط ناو قهرمان جوشن در 30 مهر 1359 در حوالی سکوی البکر (پایانه نفتی البکر) بود.

روند توسعه جنگ خصوصاً حملات متوالی هواپیماهای رژیم بعث عراق به جزیره خارک منجر به اتخاذ تصمیم قرارگاه نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران مستقر در بوشهر با عنوان نیروی رزمی 421 به انجام عملیات ایذایی علیه  اسکله‌های نفتی عراق گردید که در نتیجه با اطلاعات کسب شده طرح عملیاتی به نام اشکان تهیه می‌گردد. در این طرح قید شده بود؛ از آنجایی که اقتصاد نفت در سرنوشت ملی جنگ مؤثر است، امکان دارد که عراق مصمم به استفاده از پایانه‌های نفتی خود در خلیج فارس باشد؛ لذا اهداف اجرایی به شرح زیر طراحی می‌گردد:
1- وارد کردن صدمه به اسکله‌ها  که از جمله مهم‌ترین تأسیسات اقتصادی عراق  است.
2- برآورد توان نظامی عراق در دفاع از این اسکله‌ها و تا حد امکان اطلاع ازتجهیزات نظامی احتمالی مستقر بر روی آنها.
3- ایجاد رعب و وحشت در نفرات عراقی مستقر روی اسکله‌ها و اجبار به ترک آنها.
4- با توجه به صدور اطلاعیه‌های دریایی ازسوی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و محاصره دریایی عراق، اجرای این طرح عملاً به نفتکش‌هایی که قصد تردد به این منطقه را داشتند‏ نشان می‌داد که این منطقه فاقد امنیت برای آنان است و در نتیجه از تردد به طرف پایانه‌های مزبور خودداری کنند.

براساس طرح تهیه شده نیروهای عمل کننده، تعداد سه فروند ناوچه موشک‌انداز و یک فروند بالگرد برای اجرای این مأموریت سازماندهی شدند. در ضمن پایگاه ششم شکاری نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز پوشش هوایی منطقه عملیات را برعهده گرفت. در اجرای عملیات اشکان ناوچه‌های موشک‌انداز جوشن، گردونه و پیکان انتخاب گردیدند و فرماندهی عملیات به فرمانده ناوچه جوشن واگذار گردید.
فرماندهان سه ناوچه فوق‌الذکر در مورخه 8/8/1359 به قرارگاه نیروی زمینی 421 فراخوانده شده ابتدا توجیه کلی توسط فرماندهی قرارگاه انجام و سپس توسط افسر طرح، توجیه فرماندهان در مورد وضعیت منطقه دشمن و خودی و توضیح نقشه عملیات از فرماندهان خواسته شد تا اقدامات لازم درخصوص آماده‌سازی یگان‌های خود به عمل آورند. در ضمن با توجه به نوع عملیات تأکیدات لازم به منظور حفظ محرمانه بودن عملیات تا زمان حرکت و اجرا توسط فرماندهان قرارگاه به فرماندهان ابلاغ گردید.

براساس ابلاغ قرارگاه نیروی زمینی، زمان حرکت از بوشهر و اجرای عملیات به فرمانده ناوگروه و فرماندهان ابلاغ گردید.
به منظور حفظ محرمانه بودن شروع اجرای عملیات، قرار شد یگان‌های شرکت کننده در عملیات به صورت مجزا بوشهر را به طرف محل‌های استقرار جهت اجرای عملیات ترک کنند.
بر اساس تصمیمات متخذه ناوچه جوشن در ساعت 16:41 و ناوچه پیکان در ساعت 17:00 و متعاقب آن ناوچه گردونه ساعت 17:35 اسکله‌های نظامی بوشهر را به طرف کمینگاه ترک کردند. با وجود تلاش فراوان کارکنان ناوچه‌ها و کارکنان رده‌های فنی به علت انجام مأموریت‌های بی وقفه با مشکلات عدیده‌ای مواجه بودند. ناوچه گردونه پس از ترک بندر به علت بروز اشکال فنی در موتور درخواست مراجعت به بندر جهت رفع اشکال فنی را می‌کند. فرمانده ناوچه جوشن با هماهنگی قرارگاه نیروی رزمی دستور بازگشت به بندر را به ناوچه گردونه می‌دهد و در ساعت 17:45 به بوشهر مراجعه و در اسکله پهلو می‌گیرد.

در مراحل اولیه این تصور قوت گرفت که با مواجه شدن اشکال فنی در یکی از ناوهای عمل کننده، عملیات لغو یا به تأخیر افتد، لذا ناوچه‌های جوشن وپیکان به مسیر خود برای استقرار در محل‌های از پیش تعیین شده برگشته و به کارشان ادامه دادند.
بسیج نیروهای رده فنی در کارخانجات در رفع اشکالات فنی ناوچه گردونه موجب گردید که این یگان در اسرع وقت رفع اشکال فنی گردیده و برای اجرای مأموریت مجدد به دریا اعزام گردد و در ساعت 22:35 در محل از پیش تعیین شده در اجرای عملیات اشکان مستقر شود.
حضور و آمادگی سه فروند ناوچه موشک‌انداز برای اجرای یک عملیات مشترک دریایی توأم با هیجانی خاص با عزم و اراده  کارکنان یگان‌ها همراه بود.

از سوی دیگر برابر برنامه از پیش تعیین شده قرار بود که یک فروند بالگرد قبل از غروب آفتاب و استقرار ناوچه‌های موشک‌انداز در کمینگاه خود روی یکی از سکوهای نفتی خودی در بخش میانی خلیج فارس فرود آمده و با طلوع آفتاب روز بعد با انجام گشت دریایی اقدام به دیده‌بانی واجرای آتش توپخانه ناوچه‌های موشک‌انداز نماید که با تغییر برنامه قرار شد که بالگرد برای حضور در صحنه عملیات در روز اجرای عملیات مستقیمأ از بوشهر به محل  عملیات اعزام گردد.

در طی مسیر کارکنان از طریق توجیه کلی عملیات توسط فرمانده ناوچه‌ها مطلع شدند. حضور سه فروند ناوچه موشک‌انداز در بخش شمال خلیج فارس نمادی از قدرت و اقتدار نیروی دریایی دراجرای یک عملیات دریایی بود.
در مرحله اول اجرای عملیات و حرکت به سوی مواضع مورد نظر به منظور فریب دشمن و عدم توجه نیروهای بعثی به حضور یگان‌های نیروی دریایی در بخش شمال خلیج فارس و حرکت به سمت پایانه‌های نفتی، فرمانده ناوگروه، تصمیم به تغییر مسیر از مواضع میانی خلیج فارس به سمت جنوب غربی و به ظاهر دور شدن از پایانه‌های نفتی دقایقی پس از نیمه شب نهم آبان ماه می‌گیرد. شرایط جوی نامناسب موجب تلاطم دریا شده و لحظاتی این تفکر ایجاد گردید که آیا با توجه به شرایط نامناسب دریا عملیات باید لغو شود یا ادامه یابد. خوشبختانه با تصمیم اتخاذ شده توسط فرمانده ناوگروه، عملیات ادامه یافت.

حدود ساعت 00:30 بامداد ناوگروه که در فاصله‌ای مناسب از یکدیگر حرکت می‌کردند‏ با چرخشی به سمت شمال خلیج فارس تغییر مسیر داده و با فاصله گرفتن از پایانه‌های نفتی به منظور عدم جلب توجه دشمن انجام می‌پذیرد. با روشنایی هوا حدود ساعت 5:30 بامداد یک فروند بالگرد از نوع SH بوشهر را با قصد حضور در صحنه عملیات ترک می‌نماید. حدود ساعت 06:00 تغییر مسیر سومین مرحله برای نزدیک شدن به پایانه‌های نفتی البکر و الامیه    با وجود شرایط جوی نامساعد انجام می‌پذیرد. براساس طرح، اجرای عملیات، حمله به پایانه‌ها از ساعت 07:00 باید آغاز می‌شد. در شرایطی که ناو جوشن پایانه نفتی الامیه  و ناو گردونه پایانه نفتی البکر را مورد حمله قرار داده بودند‏ ناوپیکان به عنوان پدافتد ضد هوایی پوشش منطقه را تأمین می‌کرد.

حدود ساعت 06:30 بامداد حضور هواپیمای میگ23 دشمن در منطقه و در حوالی پایانه‌های نفتی گزارش می‌شود (قابل ذکر است به احتمال قوی پرواز بالگرد خودی و نزدیک شدن به پایانه‌های نفتی موجب هشیاری و بالطبع حضور هواپیمای دشمن در صحنه عملیات
گردید)

هشیاری و دقت فرماندهی و کارکنان ناوچه موشک‌انداز قهرمان پیکان موجب کشف، ردگیری و انهدام هواپیمای مهاجم در حوالی پایانه نفتی البکر گردید. ساقط شدن هواپیما عملاً با چشم غیر مسلح هم دیده می‌شد. اجرای عملیات بمباران پایانه‌های نفتی البکر و الامیه از ساعت07:00 برابر برنامه از پیش تعیین شده آغاز می‌گردد.

حمله و بمباران پایانه نفتی الامیه و البکر آغاز و ادامه می‌یابد که به دلیل عدم وجود تهدید هوایی، ناوچه موشک‌انداز پیکان نیز تقاضا می‌کند که در بمباران پایانه نفتی، همراه ناوچه موشک‌انداز گردونه نیز شرکت کند که مورد موافقت قرار گرفته و هر دو  پایانه نفتی البکر و الامیه با توپ مورد حمله قرار می‌گیرند.

ناوچه موشک‌انداز جوشن با توپخانه خود سکوی الامیه را مورد حمله قرار می‌دهد. با وجود آنکه در حین انجام عملیات توپ ناوچه جوشن دچار اشکال می‌گردد ولی سعی می‌کند با نزدیک‌تر کردن خود به پایانه الامیه با توپ پاشنه خود سکوی مزبور را زیر آتش مؤثر قرار دهد. حین وارد نمودن خسارات به پایانه‌های نفتی دشمن، نفرات عراقی روی اسکله‌ها مشاهده می‌شدند که سراسیمه و هراسان به این سو و آن سو می‌رفتند. در ساعت07:50 با توجه به مهمات مصرفی در حمله به پایانه‌های نفتی، دستور ترک منطقه عملیاتی صادر می‌گردد.

با شروع فاصله گرفتن از پایانه‌های نفتی گزارش ورود و حضور 6 فروند هواپیمای دشمن به منطقه عملیاتی شمال خلیج فارس گزارش می‌شود که حضور قدرتمندانه نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در پاسداری از آسمان کشور در شمال خلیج فارس جرأت هرگونه عملیات را از هواپیماهای دشمن سلب می‌کند.

اجرای عملیات موفقیت‌آمیز اشکان و متعاقب آن عملیات شهید صفری توسط تکاوران قهرمان در هفتم آذرماه 1359 موجب گردید تا پایان جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق قادر به پهلو دادن کشتی‌های نفتکش و صادرات نفت به این پایانه نفتی نگردید.

لازم به ذکر است پایانه‌های نفتی البکر و الامیه در فاصله 30کیلومتری از ساحل عراق در شمال غربی خلیج‌فارس واقع شده که طول هر پایانه حدوداً هزار متر با استفاده از بتون و فولاد در عمق حدود 12متری ساخته شده است. اسکله‌های البکر و الامیه قادر به پهلوگیری چهار سوپر نفتکش می‌باشند که قابلیت پهلوگیری نفتکش‌های 350 تا400هزار تن را دارند. صادرات نفت از  این پایانه‌ها حدود 5/2 میلیون بشکه در روز بود.

دریادار دوم بازنشسته علی اکبر اخگر
فرمانده وقت ناو موشک‌انداز جوشن

منبع: ایران

انتهای پیام/

بازگشت به سایر رسانه‌ها