جنگ عراق علیه ایران پس از ۳۶ سال/ عرب‌زبان‌ها درباره خاطرات ایرانی‌ها چه می‌گویند؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، چندی پس از شروع جنگ تحمیلی نوشتن از دفاع مقدس از زبان کسانی که آن را درک کردند، آغاز شد. اما نگاه حرفه‌ای به این مقوله از چند سال پیش با فعالیت برخی از مراکز آغاز شد و هنوز هم ادامه دارد. ره‌آورد تلاش‌ چند ساله نویسندگان برای ثبت خاطرات شهدا و روزهای دفاع مقدس، انتشار چندین عنوان کتاب است که برخی از آنها توانستند در مدت کوتاهی نظر بسیاری از مخاطبان را به خود جلب کرده و جزو پرفروش‌ترین آثار بازار کتاب شناخته شوند؛ کتاب‌هایی که از نظر هنری نیز می‌توانند الهام‌بخش سوژه‌ برای تولید فیلم و آثار سینمایی باشند.

بعد از تأکیدات مقام معظم رهبری نسبت به ترجمه برخی از آثار شاخص این حوزه، کار برگردان و توزیع تعدادی از این عناوین آغاز شد. هرچند به نظر برخی از کارشناسان و اهالی فن ترجمه، برگردان‌های ارائه شده از آثار بی‌اشتباه نیستند و گاه برخی از آنها نتوانسته‌اند حق مطلب را ادا کنند، توزیع تعدادی از این آثار در کشورهای همسایه به ویژه در میان مخاطبان عرب‌زبان توانسته بعد دیگری از ادبیات ایران را حداقل در منطقه معرفی کند. کتاب‌های خاطراتی که بخشی از تاریخ کشورهایی مانند عراق را نیز تشکیل می‌دهند. در این میان، واکنش مخاطبان عرب‌زبان به کتاب‌هایی از این دست جالب است. حالا بعد از گذشت 36 سال، جنگ تحمیلی چهره خود را بیشتر نشان می‌دهد. توصیف جنگ از زبان مردم کوچه و بازار، خاطرات مشترکی است با مردم عراق؛ خاطراتی که حالا پس از سال‌ها برای آنها نیز تداعی‌کننده روزهای سختی است که هر چند تمام شده، اما آثارش هنوز چهره شهرها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، اقبال از ترجمه‌های موفق تعدادی از کتاب‌های دفاع مقدس توانسته در قفسه کتابخانه‌های مردم عرب‌زبان منطقه جای بگیرد.

از جمله آثاری که در جریان نهضت ترجمه خاطرات جنگ تحمیلی به عربی برگردانده شد، «خاک‌های نرم کوشک» اثر سعید عاکف است. این اثر که چاپش در ایران نیز با استقبال مخاطبان همراه بود، داستان زندگی شهید برونسی را روایت می‌کند. ترجمه عربی این کتاب توسط تعدادی از گروه‌های خودجوش مردمی و همچنین از سوی خود ناشر نیز منتشر و در کشورهای عربی توزیع شده است. «خاک‌های نرم کوشک» از جمله کتاب‌های پرمخاطب دفاع مقدس است که توانسته نظر مخاطبان عرب‌زبان را به سمت خود جلب کند. احمد الساری، یکی از کسانی است که این اثر را مطالعه کرده. او درباره نوشته عاکف می‌گوید: همانا زندگی این شهید، درس بزرگی برای ماست. نویسنده در این کتاب، خاطرات و مشاهدات همراهان و همرزمان شهید را گردآورده است، مطالعه این خاطرات ما را در زندگی شهید غرق می‌کند. کتاب جذابی است.

بتول، یکی دیگر از کسانی است که این کتاب را مطالعه کرده و آن را مصداق عینی کلام امام خمینی(ره) و این حدیث قدسی می‌داند: «من طلبنی وجدنی، ومن وجدنی عشقنی، ومن عشقنی عشقته، ومن عشقته قتلته، ومن قتلته فعلیَّ دیَّته، ومن علیَّ دیَّته فأنا دیَّته». به گفته این مخاطب، زندگی شهید برونسی مصداق بارز بی‌ارزشی دنیا و دل‌ کندن از آن است.

از دیگر کتاب‌‌های عاکف که در فضای مجازی نسبت به آن واکنش مثبت نشان داده شده، «هاجر در انتظار» روایتی داستان‌گونه از شرح حال و زندگی خانوادگی شهید «حاج عباس کریمی» به روایت همسر است. السید، یکی از کاربران اینترنت است که توصیه کرده دیگران نیز این اثر را مطالعه کنند. به اعتقاد او، این اثر از عاکف، تلنگری برای وجدان‌هاست.

زهرا القمقم، نیز درباره این کتاب نوشته است: در همین صفحات، با انسان جدید و بزرگی آشنا می‌شوید. این کتاب روایت زنی است از مجاهدت‌های همسرش. هنگام خواندن کتاب عطر شهید را احساس می‌کنید و به بزرگی او پی می‌برید.

برخی از کاربران نیز به نگاه یک زن نسبت به جنگ اشاره کرده‌اند. به عنوان نمونه، ماحد عقیل درباره این بعد از کتاب نوشته است: «هاجر در انتظار» داستانی عاشقانه است، آن هم نه از نوع و نگاه هالیوودی، بلکه با پشتوانه و از جنس مقاومت و شهادت. 

از دیگر آثاری که اقبال به آن چشم‌گیر بوده، می‌توان به «پایی که جاماند» اثر سیدناصر حسینی‌پور با عنوان «القدم التی بقیت هناک» اشاره کرد. اگر عنوان این اثر را در موتورهای جست‌وجو وارد کنید، حتماً چند صفحه از جمله معرفی کتاب به زبان عربی از نویسندگان مختلف خواهید خواند.

تجربه سال‌های اخیر نشان داده که با یک انتخاب درست و یک کار به موقع، می‌توان فرصتی برای معرفی فرهنگ جبهه از این طریق ایجاد کرد. به عنوان نمونه، سال گذشته ترجمه کتاب «من زنده‌ام» شامل خاطرات معصومه آباد، از آزادگان هشت سال دفاع مقدس، در پیاده‌روی اربعین توزیع شد. برخی از مخاطبان عراقی این کتاب را از این نظر که نحوه مقاومت یک زن را در اسارتگاه‌ها به تصویر می‌کشید، خواندند و استقبال کردند.

نکته‌سنجی در انتخاب آثار و ترجمه آنها یکی از رموز موفقیت ادبیات دفاع مقدس در سطح جهانی است. در این میان، خاطرات با توجه به اینکه مستند نوشته شده‌اند، از شانس بیشتری برای استقبال مخاطبان زبان مقصد برخوردارند، اما این حکمی کلی برای تمامی آثار نوشته شده با این قاعده و قانون نیست، چه اینکه در بازار کتاب ایران نیز چنین بوده است. عموماً در مورد ادبیات جنگ_ چه داستانی و چه مستند_ آن دسته از آثار توفیق بیشتری می‌یابند که عنصر خلاقیت را در نگارش یک اثر هنری به کار بندند. از سوی دیگر، فاصله گرفتن نویسنده از اعتقادات و نوشتن اثر با دید عینی و بدون قضاوت، می‌تواند در جذب مخاطب مؤثر باشد. 

نگاهی به میزان استقبال از خاطرات ترجمه شده طی سال‌های گذشته نیز همین موضوع را تأیید می‌کند. مخاطب امروز، نیاز به یک روایت مستند و در عین حال خلاق دارد که هم بخشی از تاریخ را از زاویه دید نیروهای ایرانی ببیند و هم با یک اثر هنری آشنا شود که در عین پایبندی به واقعیت، توانسته با چاشنی خلاقیت‌های هنری، از تاریخ صرف و خشک فاصله گرفته، بتواند با شخصیت‌های اثر همذات‌پنداری کند و در متن واقعه حاضر شود. از این رو، کارشناسان معتقدند آثاری مانند «دا»، «پایی که جاماند»، «دختر شینا» و... به دلیل روایتی ساده، جذاب و در عین حال مستند، می‌توانند مخاطب خارج از کشور را نیز به سمت خود جلب کنند.

درهای ورود ادبیات دفاع مقدس به خارج از مرزهای ایران چند سالی است باز شده و در این میان تعداد عناوینی که بی‌حساب و کتاب و بدون دقت ترجمه شده‌، کم نیستند، اما همین تجربه چند ساله نشان می‌دهد که اگر کتابی با نگاه به اقتضائات مخاطبانش انتخاب و به درستی ترجمه شوند، می‌توانند معرف خوبی برای بخشی از تاریخ و باورهای مردم ایران باشند؛ نگاهی مستند و بدون دخل و تصرف.

انتهای پیام/