آئین‌های عزاداری بروجرد در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شد/ از برپایی سقاخانه‌ها تا آئین چراغ گردانی
آئین‌های عزاداری سنتی شهرستان بروجرد از بستن سقاخانه در خانه‌ها گرفته تا چراغ گردانی و عزاداری در خانه‌های علما از دیرباز موردتوجه مردم بوده و با روش‌هایی خاص برگزار می‌شود که برخی از این آئین‌ها در فهرست میراث معنوی کشور ثبت‌شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بروجرد، با فرارسیدن ماه محرم ماه عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت حسین بن علی(ع) ویاران باوفای ایشان شور ولوله‌ای خاص سراسر شهرستان عالم پرور ولایتمدار بروجرد را فرامی‌گیرد گویی این شهر تابلوی تمام نمای عزاداری در کشور است.
مردمان شهرستان بروجرد از دیرباز با برپایی آئین‌های ویژه عزاداری در این ایام به‌نوعی زبانزد خاص و عام بوده‌اند و برخی از آداب‌ورسوم خاص این شهر در طول تاریخ منحصر به اهالی این منطقه بوده و درجایی دیگر از دنیا نمی‌توان این آداب‌ورسوم ویژه را یافت.
سقاخانه‌های بروجرد در فهرست میراث معنوی کشور
پیش از فرارسیدن ماه محرم برخی از شهروندان این شهرستان بر اساس نذری دیرین بخشی از خانه خود را سیاه‌پوش کرده و پرچم عزایی بر روی درب منزل خود به نشانه وجود سقاخانه در این مکان نصب می‌کنند و در ساعات خاصی از شبانه‌روز پذیرای خیل عظیم مشتاقان عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) می‌شوند.
در این خانه‌ها که به نشانه عزاداری سیدالشهدا(ع) سیاه‌پوش شده است با نوحه‌خوانی و پذیرایی از میهمانان حتی با استکانی چای و یا لیوانی از شربت و دانه‌ای خرما دهه نخست محرم را عزاداری می‌کنند و در آن‌ها نمادهای فراوانی همچون برپایی منبری پلکانی از چراغ‌های نفتی و نمادهایی از قیام عاشورا و مظلومیت اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام قرار می‌دهند و این‌گونه جلوه‌ای خاص به سقاخانه‌های خود می‌بخشند.
شهروندان هنگام ورود به این سقاخانه‌ها با تعظیم شعائر ابتدا بر قاتلان سیدالشهدا(ع) لعن می‌فرستند و صاحب‌خانه نیز در پاسخ به آن‌ها می‌گوید:«بیش باد» و در هنگام مراجعت از این اماکن با صدایی رسا می‌گویند:« اجرتان با امام حسین(ع)» و این‌گونه بر ای صاحب‌خانه آرزوی قبولی نذوراتش را می‌کنند.
گفتنی است آئین برپایی سقاخانه در بروجرد در دی‌ماه سال 1391 در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت ملی رسیده است.
آئین چراغ گردانی در سقاخانه حضرت ابوالفضل(ع) بروجرد
یکی از آئین‌های سنتی و بسیار پربازدید شهرستان بروجرد که علاقه‌مندان بسیاری را از سراسر کشور برای مشاهده این آئین و ادای نذورات خود به این منطقه از کشور می‌کشاند آئین چراغ گردانی در روز تاسوعا آن‌هم در سقاخانه حضرت ابوالفضل(ع) شهرستان بروجرد است.
در این آئین معنوی صاحبان نذوراتی که درگذشته حوائج خود را با نذر در سقاخانه حضرت ابوالفضل(ع) دریافت کرده‌اند بنا بر بضاعت خود و بر اساس نیتی که کرده‌اند یک یا چند چراغ کوچک نفتی برای سقاخانه موردنظر می‌آورند و خادمان این سقاخانه تا روز تاسوعا از این چراغ‌ها به‌خوبی نگهداری می‌کنند و در طول سال آن‌ها را روشن نگاه می‌دارند و عصر روز تاسوعا این چراغ‌ها را در میان مردمی که برای گرفتن حوائج خود به سقاخانه ابوالفضل(ع) متوسل شده‌اند توزیع می‌کنند تا آن‌ها نیز در صورت گرفتن حوائج خود سال بعد تعدادی چراغ را برای این سقاخانه هدیه آورند.
این آئین مذهبی در اصطلاح چراغ گردانی نام دارد و از دیرباز یکی از آداب‌ورسوم اصلی عزاداری در این شهرستان محسوب می‌شده و علاقه‌مندان بسیاری نیز دارد و روایت است که حسن ربانی بروجردی یکی از شهروندان این شهر به دلیل برخی اتفاقات که سال‌های بسیار دور برایش پیش‌آمده و به لطف و نظر حضرت ابوالفضل(ع) زندگی دوباره‌ای یافته این مکان را تأسیس نموده که سال‌هاست پذیرای مردم بروجرد است.
برپایی سقاخانه در منازل علمای بروجرد
شهرستان بروجرد مهد عالمان دینی همچون علامه بحرالعلوم و تیره و تبار علامه طباطبایی و آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله نجفی بروجردی و افتخار الاسلام بروجردی و نام‌های مشهوری بوده است که در زمان حیات پربرکت خود خانه‌های آن‌ها مهم‌ترین کانون و مرکز عزاداری در این شهرستان بوده که با بستن سقاخانه‌ها در آن‌ها مردم برای عزاداری به این منازل می‌رفتند.
باوجود رحلت این علمای ربانی هنوز هم پس از سال‌ها منازل این عالمان برجسته شهر با بستن سقاخانه کانون عزاداری‌های این شهرستان شده و مردم برای گرفتن حوائج خود به این خانه‌ها رفته و عموماً با آوردن یک وسیله همچون یک استکان یا شمع حاجت خود را طلب می‌کنند و سال بعد با بردن هدیه‌ای به این منازل به دیگران می‌گویند از این خانه و جد بزرگوارش حاجت خود را گرفته‌اند و به همین ترتیب دیگران از کسی که استکان نذری آورده است برای گرفتن حوائج خود استکانی می‌برند تا آن‌ها نیز با توسل به اهل‌بیت عصمت و طهارت در این منازل که صاحبان آن‌ها موردتوجه ائمه اطهار علیهم‌السلام بوده‌اند بتوانند حوائج خود را دریافت کنند.
برپایی موکب‌های عزاداری در سطح شهر
یکی دیگر از آئین‌های سنتی شهرستان بروجرد برپایی موکب‌های عزاداری در سطح شهر و روستاهاست که در این موکب‌های خیابانی افراد با توزیع انواع نذورات از عزاداران حسینی استقبال می‌کنند و گاه روضه‌خوانی هم در این چادرهای کوچک سطح شهر برپا می‌شود تا دقایقی در مظلومیت شهدای کربلا اشک ماتم جاری کنند.
«چـهـل‌مـنـبـر»
عصر روز تاسوعا که می‌شود اگر در خیابان‌ها و کوچه‌های مملو از عزاداران حسینی این شهرستان قدم بزنید متوجه حضور بانوانی خواهید شد که عموماً با نقابی بر صورت و پای‌برهنه به سقاخانه‌ها می‌روند و با روشن کردن شمعی در جایگاه مخصوصی که از کاه و گل برای این کار در خانه‌هایی که سقاخانه دارند تعبیه‌شده است، حاجت خود را طلب کرده و برای صاحب‌منزل نیز آرزوی قبولی نذرش رادارند.
این رسم به‌خصوص که در شهرستان بروجرد و برخی شهرهای اطراف با حضور بانوان برگزار می‌شود اصطلاحاً «چهل‌منبر» نام دارد و در آن بانوان برای عرض حاجت خود به یاد مظلومیت خاندان امام حسین علیه‌السلام در کنج خرابات شام در چهل سقاخانه شمعی را روشن می‌کنند تا این‌گونه حاجت خود را بطلبند.
برپایی دستجات عزاداری و علم‌گردانی
در شهرستان بروجرد از دیرباز رسم بر این بوده که بانیان نذورات با دعوت از هیئت خاصی آن‌ها را به درب منازل خود آورده و با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی در کوچه و خیابان در دهه نخست محرم در عزاداری‌های این ایام شرکت کرده و نذورات خود را به‌این‌ترتیب ادا می‌کنند.
در این شهرستان بیش از 600 هیئت عزاداری و مذهبی فعالیت می‌کنند که عمده عزاداری‌های آن‌ها در دهه نخست محرم است که این دستجات عزاداری آن‌ها عمدتاً سینه‌زنی، زنجیرزنی و تعزیه‌خوانی است که هریک به‌نوعی تلاش می‌کنند در این ایام با بزرگداشت شعائر مذهبی در سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع) سهمی هرچند ناچیز داشته باشند.
آئین خیمه سوزی و گل مالی ظهر روز عاشورا
در شهرستان بروجرد از دیرباز رسم بر این بوده که دستجات و هیئات مذهبی صبح خیلی زود معمولاً پس از اقامه نماز صبح بساط گل مالی را آماده کرده و بسیاری از افراد از این گل آماده‌شده که عموماً از خاک رس همراه با گلاب ناب تهیه می‌شود، به سر و روی خود مالیده و لباس و بدن خود را تماماً به گل آغشته می‌کنند چراکه در میان مردمان دیار لرستان رسم بر این است در عزای بهترین عزیزانشان سر و روی خود را به نشانه خاک ماتم و اندوه آغشته به گل می‌کنند.
ظهر روز عاشورا دستجات عزاداری پس از اقامه نماز جماعت ظهر و عصر در خیابان‌های اصلی این شهرستان و صرف نهار نذری برای مراسم خیمه سوزی و شام غریبان امام حسین(ع) در غروب این روز آماده می‌شوند و طبق رسمی دیرین با حضور دستجات عزاداری و عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) خیمه‌های سطح شهر که نشان از خیمه‌های اهل‌بیت در کربلا دارد در مراسمی نمادین به آتش کشیده می‌شود و پس‌ازآن مراسم شام غریبان امام حسین(ع) توسط مردم با حضور در دستجات عزاداری و برپایی روضه و مراسمی ویژه آغاز می‌شود و این‌گونه نخستین دهه عزاداری محرم در شهرستان بروجرد به پایان می‌رسد.
گزارش از الهام شاهدپور
انتهای پیام/