"۱۰۰ دانه یاقوت؛ دسته به دسته در دست دلال"/ بجستان صنایع تبدیلی انار ندارد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، انار، میوه پرطرفدار پائیز و محصول باغات نیمه‌گرمسیری کشور است؛ خراسان رضوی یکی از استان‌های مطرح تولیدکننده این محصول در کشور‌ است. شهرستان‌های بسیاری در خراسان رضوی باغات کشت انار دارند و به تولید این محصول می‌پردازند اما در این میان انار بجستان نام و آوازه بیشتری دارد و بخش قابل توجهی از انار خراسان رضوی در این شهرستان کشت و تولید می‌شود.

با توجه به کیفیت طعم و رنگ انار ایران نسبت به سایر کشورهای همسایه انتظار می‌رود که آمار صادرات این محصول افزایش یافته و خراسان رضوی نیز جایگاه حقیقی خود را در این زمینه بدست آورد.

از طرف دیگر، این ظرفیت وجود دارد که علاوه بر صادرات انار خراسان رضوی و به ویژه بجستان، در زمینه تولید مشتقات آن نظیر چاشنی انار به شکل گسترده و ورود آن به بازار کشور و حتی خارج از کشور اقداماتی انجام شود اما طبق شواهد موجود هیچ کارخانه صنایع تبدیلی برای فرآوری نمونه‌های ترک خورده و نیمه آسیب دیده این محصول در شهرستان بجستان وجود ندارد.

با توجه به اینکه فصل برداشت انار از نیمه شهریور آغاز و در نیمه آذرماه به پایان می‌رسد و هم‌اکنون تقریباً در اواسط زمان برداشت این محصول قرار داریم؛ وقتی پای سخنان باغداران انار بجستان نشستیم دیدیم که مشکلاتشان همیشگی است و مثل هرسال و سایر باغداران و کشاورزان از عدم خرید محصول با قیمت مناسب گلایه مند هستند و علاوه بر این معتقد بودند، به دلیل حضور واسطه‌گران نمی‌توانند مستقیماً در سود صادرات محصول شریک باشند.

با این اوصاف باید دید مشکلات سر راه فروش و صادرات انار خراسان چیست و چه موانعی سد راه درخشش جهانی یاقوت سرخ خراسان قرار دارد.

باغداران به هرکسی برای فروش محصول اعتماد نمی‌کنند

رمضانعلی قاسمی؛ مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بجستان در این رابطه می‌گوید: 1180 هکتار زمین در بجستان به باغات انار اختصاص دارد و متوسط تولید امسال ما 17 تن در هر هکتار بوده که نسبت به سال گذشته تغییر چندانی نداشته است. انار این شهرستان شامل دو نوع انار بجستانی و شیشه کپ می‌شود و در مجموع 200 هزار تن محصول انار بجستان است.

وی می‌افزاید: هم‌اکنون 9 هزار تن انار در جه یک قابل صادرات، 6 هزار تن انار درجه 2 قابل عرضه در بازارهای داخلی و 5 هزار تن انار درجه 3 قابل فرآوری است و انار بجستانی از محصولات صادراتی ایران است که قابلیت انبارداری بالا دارد و در مواردی باغداران اقدام به ذخیره محصول می‌کنند تا در زمان‌هایی خاص نظیر شب یلدا راهی بازار کنند.

قاسمی تصریح می‌کند: انار شهرستان بجستان یک محصول سالم و ارگانیک محسوب می‌شود زیرا برای تولید این محصول عملیات سم پاشی و استفاده از کودهای شیمیایی انجام نمی‌شود و در تهیه محصولات فرآوری نیز نظیر رب انار از باغداران خود از روش‌های سنتی اقدام به تهیه آن می‌کنند.

مدیر جهاد کشاورزی بجستان درباره نقش دلالان و واسطه‌گران در زمینه خرید و عرضه انار بجستان در بازار می‌گوید: حدود 5-6 مرکز خرید در باغات وجود دارد که باغداران برای فروش محصولات خود به این مراکز مراجعه می‌کنند و سپس از آنجا مستقیم برای سردخانه‌ها منتقل و در اختیار صادرکنندگان قرار می‌گیرد.

وی ادامه می‌دهد: در چند سال گذشته مشکلاتی در این زمینه بوجود آمد و به دنبال آن کشاورزان به هرکسی اعتماد نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند محصول خود را به کسی بفروشند که کمی نسبت به او شناخت داشته باشند و مطمئن باشند که پول خود را به موقع دریافت می‌کنند و مراکز خرید مذکور پول باغداران را به صورت نقدی و یا نهایتاً تا آخر فصل برداشت محصول پرداخت می‌کنند.

قاسمی با بیان اینکه اقدامات حمایتی در مقابله با کرم گلوگاه انجام شده است تصریح می‌کند: علمیات پرچم تراشی تاج انار به منظور پیشگیری از خسارت کرم گلوگاه و جمع آوری انارهای آلوده در سال جاری انجام شده، در زمینه کارخانه صنایع تبدیلی در شهرستان بجستان برای تهیه رب و سس انار به شیوه صنعتی نیز درخواست‌های دادیم و همچنان پیگیر هستیم.

جهاد کشاورزی ضعیف عمل می‌کند

سید مجتبی آقامیری یکی از باغداران نمونه در حوزه باغداری انار بجستان با بیان اینکه محصول انار امسال از نظر کیفیت و کمیت نسبت به سال گذشته بهتر است می‌گوید: انار امسال درشت‌تر و مرغوب‌تر است اما مسئولان جهاد کشاورزی هیچگونه حمایتی را از ما نداشتند البته در بحث مبارزه با آفات کارشناسانی را برای بررسی فرستادند و آزمایشاتی را انجام دادند که نتیجه به ما اعلام نشد.

وی می‌افزاید: در واقع سازمان در زمینه حمایت از فروش محصول باغدار ضعیف عمل می‌کند و باغدار متضرر می‌شود. باغدار یک سال پای محصول زحمت می‌کشد تا به بار نشیند زیرا انار یک محصول ارگانیک است، هیچگونه سمی برای آن انجام نمی‌شود و از طرف دیگر آب بجستان گران‌ترین آب منطقه است به طوری که برای 4.5 دقیقه آب مبلغ حدود 400 هزار تومان را باغدار باید بپردازد اما با این وجود در زمینه خرید محصول از طرف تعاونی جهاد کشاورزی کوتاهی می‌شود.

آقامیری تصریح می‌کند: باغدار انار عمده نداریم و مساحت باغ‌های باغداران شهرستان به چندین هزار متر نمی‌رسد و به عبارتی خرده مالک هستند، بنابراین باید انار با یک قیمت منصفانه خریداری شود؛ در حال حاضر پول باغداران در مدت نسبتا کوتاهی پرداخت می‌شود که البته گاهی تا اواخر بهمن ماه به طول می‌انجامد اما به طور کلی به عنوان فردی که هم باغدار هستم و هم خریدار انار دوست دارم قیمت منصفانه شود تا باغدار ضرر نکند.

این باغدار نمونه شهرستان بجستان با اشاره به اینکه کار فروش بدون دلال و واسطه انجام نمی‌شود، می‌گوید: در حال حاضر صاحبان میادین بار محصولات را خریداری می‌کنند و سپس به صادراتی‌ها می‌فروشند در حالی که اگر صادرکنندگان به طور مستقیم با باغداران ارتباط داشته باشند و راه ورود آن‌ها را به منطقه باز کنیم مسلماً صادرکنندگان با قیمت مقبول‌تری محصول را از باغدار می‌خرند.

وی ادامه می‌دهد: در زمینه تاسیس کارخانه صنایع تبدیلی انار در شهرستان هیچ اقدامی انجام نشده و ما به صورت سنتی اقدام به تهیه به محصولات فرآوری شده می‌پردازیم.

باغدار و کشاورز باید به روز باشد

داوود عابدیان دیگر باغدار نمونه انار بجستان با تائید این موضوع که محصول امسال به نسبت به سال گذشته کیفیت بهتری دارد می‌گوید: هر سال با مشکلات فروش محصول رو به رو هستیم و باغدار بلاتکلیف است و هرچه به عنوان نرخ اعلام شود باید بپذیرد بنابراین نرخ خرید باید مشخص باشد.

وی می‌افزاید: صادرات انار هر سال انجام نمی‌شود البته امسال مطرح شده که صادراتی به روسیه و عمان قرار است انجام شود اما  در هر صورت کشاورز سهمی از صادرات ندارد و محصولش با نازلترین قیمت خریداری می‌شود.

عابدیان تصریح می‌کند: پارسال میانگین قیمت بین 1200-700 بود در حالی که با این قیمت پول آب محصول هم تامین نمی‌شد و این قیمت باید به 2000 تومان به بالا برسد بنابراین امسال بین برخی باغداران مطرح شده که تا قیمت مشخص نشود و جهاد یک نرخ واحد را تعیین نکند، محصول را تحویل ندهند.

این باغدار نمونه انار بجستان با بیان اینکه وضعیت تاسیس کارخانه در بجستان «صفر» است، می‌گوید: ساخت کارخانه صنایع تبدیلی یک ضرورت‌های بجستان است در بسیاری موارد انار پوسیده و ترکیده حرام می‌شود و هیچ سیستم مکانیزه و صنعتی برای تبدیل این انارها به رب انار و دیگر محصولات وجود ندارد و عمدتاً خود ما باغداران به شیوه سنتی اقدام به فرآوری محصولات می‌کنیم.

پیش از این محصولات این چنینی را برای فرآوری به کارخانه‌ای در فردوس می‌فرستادیم که تعطیل شد و اکنون در مورادی به شهرهایی مثل ارومیه محصولات را فروختیم.

وی خاطرنشان می‌کند: کرم گلوگاه انار خسارت جبران ناپذیری به محصول وارد می‌کند و گاه 20 تا 30 درصد محصولات به دلیل این آفت نابود می‌شود اما جهاد کشاورزی حمایت لازم را در زمینه مبارزه با کرم گلوگاه انجام نمی‌دهد و اقداماتی که صورت می‌گیرد معمولا همگنی نیست و جزئی است چرا که رایگان انجام نمی‌شود و باغدار باید در ازای آن پولی را نیز پرداخت کند.

عابدیان ادامه می‌دهد: باغدار و کشاورز باید به روز باشد و حداقل وظیفه جهاد کشاورزی این است که به باغداران راه حل و روش‌های جدید چگونگی کاشت و نگه داری از محصول و مبارزه با آفات را براساس جدیدترین نتایج مراکز تحقیقات، آموزش دهد و ترویج کنند تا انار درشت‌تر و مرغوب‌تری به دست آید اما متاسفانه هیچ اقدامی توسط جهاد کشاورزی بجستان در این زمینه انجام نمی‌شود.

تاسیس صندوق توسعه کشاورزی بجستان برای ایجاد رقابت

حسین کریمیان رئیس شورای اسلامی شهر شهرستان بجستان با بیان اینکه در راستای حل مشکلات محصول استراتژیک انار در بجستان، جلسه‌ای با عنوان مدیریت سامان دهی بازار انار برگزار شد، می‌گوید: در این جلسه اتفاق نیفتاد و عملاً خروجی نداشتیم. خریداران عمده انار و نمایندگان دولت در استان را گرد هم جمع کردیم تا بازار را مدیریت و ساماندهی کنیم اما متاسفانه نتیجه مطلوبی حاصل نشد.

وی می‌افزاید: دولت ضمانت اجرایی برای مصوبات ندارد و عملاً این خریداران عمده هستند که نرخ را تعیین می‌کنند و این افراد نرخ 1500 تومان را مشخص کردند که هیچ تناسبی با هزینه‌های باغدار ندارد و باغداران متحمل ضرر و زیان می‌شوند.

کریمیان تصریح می‌کند: اجاره آب در بجستان بسیار بالا است و بهای آب یک واحد فنجان آب برای مدت زمانی 4.5 دقیقه حدود 400 تا 450 هزار تومان است و باتوجه به اینکه باغداران این منطقه خرده مالک هستند اگر محصول به قیمت مناسبی از آنها خریداری نشود متضرر می‌شوند.

رئیس شورای اسلامی شهر شهرستان بجستان با بیان اینکه نبود سردخانه و انبار دیگر مشکل بجستان در ارتباط با این محصول است، می‌گوید: بخش خصوصی برایش به لحاظ اقتصادی به صرفه نیست برای ساخت انبار و سردخانه برای تک محصولی اقدام کند و باتوجه به همزمانی برداشت محصول انار و زعفران، باغداران مجبور می‌شوند به هر قیمت که خریداران مشخص کنند محصول را بفروشند.

وی ادامه می‌دهد: مجلس شورای اسلامی در سال 72 قانون خرید تضمینی محصولات باغاتی و زراعی را اصلاح کرد که انار نیز مشمول این قانون می‌شود اما ضمانت اجرایی برای قانون وجود ندارد و کف نرخ خرید انار نیز رقم پایین 600 تومان مشخص شده در حالی که خریداران عمده با رقمی چندین برابر این اقدام به خرید انار می‌کنند. در واقع دولت اگر تسهیلات کم بازده در اختیار این خریداران عمده قرار دهد آنان می‌توانند محصول را با قیمت بالاتر خریداری کنند.

کریمیان درباره ایجاد کارخانه صنایع تبدیل و کنسانتره در شهرستان بجستان می‌گوید: بخش خصوصی سال قبل در زمینه سردخانه ورود پیدا کرد و زمین مهیا شد اما در پیچ و خم تسهیلات بانکی و روند اداری کار گرفتار شد و ادامه پیدا نکرد اما در حال حاضر رب انار به صورت خانگی در بجستان تولید می‌شود.

رئیس شورای شهر شهرستان بجستان ادامه می‌دهد: انار بجستانی یکی از بهترین محصولات ایران است زیرا یک محصول ارگانیک است وماندگاری بالایی دارد که یکی از ویژگی‌های بسیار مطلوب این محصول است که متاسفانه در زمینه انبار و سردخانه اقدام نمی‌شود و انتظاری که برای فروش این محصول وجود دارد عملا محقق نمی‌شود.

وی با بیان پیشنهاداتی درباره حل این موضوع تصریح می‌کند: در این راستا شورای اسلامی شهر بجستان پیشنهاد می‌کند که  صندوق توسعه کشاورزی در شهرستان بجستان ایجاد شود و وام‌های کم در اختیار تعاونی باغداران و خریداران عمده قرار گیرد مشروط به اینکه محصول را به قیمت مناسب بخرند و چک‌هایی به مردم بدهند که موعد وصول آن طولانی مدت نباشد.

کریمیان ادامه می‌دهد: با این روش تعاونی باغداران به عنوان رقیب خریدارن عمده قرار می‌گیرد و سبب می‌شود که قیمت محصول تعدیل شود.

رئیس شورای شهر شهرستان بجستان با بیان اینکه منابع آبی این شهرستان عمدتا از قنوات تامین می‌شود می‌گوید: بسترهایی برای ذخیره آب وجود ندارد و در فصل‌هایی که محصول کشت نمی‌شود این آب به هدر می‌رود بنابراین اگر استخری برای ذخیره آب احداث شود می‌توان آب را در فصولی که مورد نیاز نیست ذخیره کرد تا هزینه آب نیز کاسته شود.

کارخانه فصلی به صرفه نیست

عباس فروغی بخشدار مرکزی بجستان در رابطه با بررسی مشکلات محصول انار در بجستان می‌گوید: به جهاد کشاورزی پیشنهاد برگزاری همایشی با دعوت از صادرکنندگان و شرکت‌های فعال در این زمینه را دادیم تا کشاورزان مستقیم با این افراد روبه رو شوند که خوشبختانه چنین کاری انجام شده و هماهنگ کردیم که کشاورزان و باغداران بتوانند محصول خود که شامل انار و زعفران بشود را مستقیم به صادرکننده ارائه بدهند و ضررو زیان آنان کاهش یابد.

وی درباره ایجاد کارخانه صنایع تبدیلی در بجستان می‌افزاید: باتوجه به سایر مشکلاتی که باغداران با آن روبه روهستند حل مشکلات فروش محصول اولویت دارد ضمن اینکه فرآوری سازی محصولات به صورت سنتی توسط باغداران انجام می‌شود و نیاز شهرستان را تامین می‌کند. علاوه بر این، کارخانجات فصلی از نظر اقتصادی در شهرستان نمی‌تواند چندان به صرفه و جوابگو باشد.

باتوجه به صحبت‌های گفته شده به نظر می‌رسد حل مشکلات فروش انار و حذف دست دلال و واسطه گران نیازمند یک حرکت جهادی و جمعی است تا قبل از هرچیز حق باغداران پایمال نشود و محصول خود را بتوانند به قیمتی واقعی و معقول به بازار عرضه دهند و پس از آن در زمینه تولید مشتقات و توسعه صادرات اقدام کرد.

گزارش از فرزانه زنگی

انتهای پیام/