«قلعه فلک الافلاک» در خطر خروج از ثبت جهانی
قلعه «فلک الافلاک» شاهکار معماری جهان که در فهرست ثبت موقت جهانی قرار دارد با واگذاری ساختمان سربازخانه قدیمی در حریم آن برای ایجاد هتل، ثبت جهانی آن به خطر می‌افتد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، ثبت جهانی دره خرم‌آباد با محوریت قلعه فلک الافلاک در سالیان گذشته همواره موردتوجه دوستداران میراث فرهنگی لرستان قرارگرفته است اما درعین‌حال این موضوع مهم تاکنون رنگ واقعیت به خود نگرفته و شاید مهم‌ترین دلیل آن نیز به کم‌توجهی دولت‌ها در رفع موانع موجود برای ثبت جهانی این اثر تاریخی منحصربه‌فرد دوره ساسانیان برمی‌گردد.
مهم‌ترین مانعی که در این سال‌ها بر سر راه ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک وجود داشته، مربوط به عدم مدیریت یکپارچه حریم این اثر باستانی بوده و به همین دلیل بحث تملک ساختمان‌های اطراف که در حاشیه قلعه قرار دارند در طول سال‌های گذشته موردتوجه ویژه قرارگرفته است چراکه به گفته مسئولان و کارشناسان میراث فرهنگی با تملک این ساختمان‌ها دیگر مشکلی برای ثبت جهانی دژ شاپوری وجود ندارد.
با این تفاسیر تملک ساختمان‌های حریم قلعه و خریداری ساختمان‌های سپاه و ارتش از سوی سازمان میراث فرهنگی در سالیان گذشته در دستور کار میراث فرهنگی قرار داشت اما به دلیل کمبود اعتباری که میراث فرهنگی مطرح می‌کرده این موضوع تا پیش‌ازاین رنگ واقعیت به خود نگرفته بود.
بالاخره پس از پیگیری‌های فراوان از سوی مسئولان دولتی و همکاری فرماندهان سپاه حضرت ابوالفضل(ع) لرستان امسال از سوی دولت مبلغی برای پرداخت به سپاه جهت خرید ساختمان‌های حریم قلعه تعیین شد و به گفته مسئولان میراث فرهنگی این اعتبار تا پایان امسال به استان می‌آید تا ظرف دو سال شاهد تملک کامل میراث فرهنگی بر حریم قلعه فلک الافلاک باشیم.
تملک حریم قلعه فلک الافلاک تا 2 سال آینده
علی‌رغم همه مشکلاتی که پیش‌ازاین وجود داشته است، مسئولان ارشد استان اطمینان می‌دهند که ظرف دو سال آینده حریم قلعه به‌طور کامل توسط میراث فرهنگی تملک می‌شود تا آرزوی دیرینه اهالی تاریخ و فرهنگ لرستان برای ثبت جهانی دژ شاپوری محقق شود.
بی‌شک ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک گامی بسیار مهم درزمینه توسعه گردشگری استان لرستان خواهد بود و ثبت جهانی این بنای تاریخی سبب می‌شود که پس‌ازآن تمام دنیا با تاریخ و فرهنگ غنی لرستان آشنایی پیدا کنند اما متأسفانه در چند وقت اخیر بحث جدیدی مطرح‌شده است که ممکن است ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک را کلاً منتفی کند.
مطرح‌شدن واگذاری ساختمان سربازخانه برای ساخت هتل
در چند ماه اخیر شاهد مطرح‌شدن این موضوع هستیم که مسئولان ارشد استان لرستان می‌خواهند ساختمان قدیمی سربازخانه را که در عرصه قلعه فلک الافلاک قرار دارد جهت ایجاد هتل به یک سرمایه‌گذار ایرانی مقیم دبی واگذار کنند.
این موضوع در حالی مطرح‌شده است که بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به کمبود موزه در استان لرستان، ساختمان سربازخانه خرم‌آباد بهترین موقعیت را برای تبدیل‌شدن به موزه دارد و ازآنجایی‌که حدود یازده هزار شیء تاریخی در استان لرستان وجود دارد، با تبدیل‌شدن سربازخانه به موزه می‌توان گام مهمی در راستای تبدیل‌شدن خرم‌آباد به مقصد گردشگری برداشت، چراکه وجود موزه به‌تنهایی نقش بسیار مهمی در جذب گردشگر دارد.
واگذاری سربازخانه و توقف ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک
از طرفی ساختمان سربازخانه جز عرصه قلعه فلک الافلاک محسوب می‌شود و واگذاری این بنای تاریخی ممکن است روند ثبت جهانی دره خرم‌آباد با محوریت قلعه فلک الافلاک را متوقف کند تا در این صورت تمام زحماتی که در طول سالیان گذشته برای ثبت جهانی این اثر منحصربه‌فرد کشیده شد بر باد رود.
ضمن اینکه مسئولان باید توجه داشته باشند نباید به‌راحتی فرصت به وجود آمده را که با همکاری سپاه حضرت ابوالفضل(ع) برای تملک حریم قلعه حاصل‌شده است از دست بدهند چراکه هدف از خریداری پادگان فقط ثبت کردن قلعه فلک الافلاک در یونسکو است و درصورتی‌که این موضوع مهم صورت نگیرد به نظر نمی‌رسد دلیل قانع‌کننده دیگری برای جابه‌جایی سپاه وجود داشته باشد.
به‌هرحال این موضوع نیازمند بررسی بیشتری است و از مسئولان انتظار می‌رود درصورتی‌که واگذاری سربازخانه، ثبت جهانی قلعه را منتفی می‌کند از سرمایه‌گذار موردنظر در دیگر مناطق استان استفاده کنند چراکه استان لرستان ظرفیت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری دارد بنابراین امیدواریم مسئولان هر تصمیمی که اتخاذ می‌کنند سبب خرسندی اذهان عمومی و رشد جایگاه تاریخ و فرهنگ لرستان در عرصه جهانی شود.
لزوم پیگیری مسئولان برای ثبت جهانی قلعه فلک افلاک
در این راستا باید به این موضوع توجه داشت که بی‌شک ثبت جهانی دره خرم‌آباد و قلعه فلک افلاک درصورتی‌که رنگ واقعیت به خود بگیرد بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اقدام صورت گرفته در تاریخ میراث فرهنگی لرستان خواهد بود اما این موضوع نیازمند عزم جدی از سوی مسئولان استانی و کشوری است چراکه یک سری موانع در این زمینه وجود دارد که فقط با تلاش و پیگیری و همچنین همکاری مسئولان استان و مسئولان ارشد میراث فرهنگی قابل برطرف شدن است.
مهرداد زرین جویی کارشناس حوزه میراث فرهنگی دراتباط بااهمیت ثبت جهانی دره خرم‌آباد که قرار است با محوریت قلعه فلک الافلاک انجام شود اظهار داشت: دره خرم‌آباد با محوریت قلعه فلک الافلاک یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های فرهنگی و تاریخی انسانی است که قدمت آن به بیش از 40 هزار سال می‌رسد و از سوی دیگر تعامل میان انسان و طبیعت از دیگر ویژگی‌های منحصربه‌فرد این دره تاریخی بشمار می‌رود.
وی افزود: بی‌شک دره خرم‌آباد را می‌توان در شمار 40 سایت معروف جهان توصیف کرد که در هر یک از این زیستگاه‌ها انسان توانسته شرایط زیست خود را تغییر و دگرگون کند.
شناسایی 110 اثر تاریخی در دره تاریخی خرم‌آباد
این کارشناس میراث فرهنگی عنوان کرد: در دره تاریخی خرم‌آباد تاکنون 110 اثر تاریخی شناسایی‌شده که از این تعداد حدود 40 اثر در فهرست ثبت ملی قرارگرفته‌اند و در حال حاضر دره تاریخی خرم‌آباد با محوریت قلعه فلک الافلاک نیز در فهرست موقت ثبت جهانی قرار دارد.
وی به روند ثبت آثار تاریخی در سازمان جهانی یونسکو اشاره و بیان کرد: معمول هر کشور سالانه تنها فرصت مطرح کردن یک یا دو اثر خود را برای طرح در شورای عالی یونسکو برای ثبت جهانی دارد و با توجه به اینکه در کشور ما تعداد زیادی از آثار دارای ظرفیت ثبت جهانی هستند، برای ثبت جهانی دره خرم‌آباد با محوریت قلعه فلک الافلاک نیازمند حمایت از این موضوع در سطح ملی و استانی از سوی سازمان میراث فرهنگی، نمایندگان مجلس، مدیران ارشد استانی و نهادهای تصمیم گیر و سیاست‌گذار هستیم.
زرین جویی تصریح کرد: معیارهایی که یونسکو برای ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک معرفی کرده است شامل مباحث فرهنگی و تاریخی این اثر گران‌بهاست.
احتمال خروج قلعه فلک الافلاک از ثبت جهانی
وی گفت: زمانی که یک اثر به‌صورت موقت در لیست یونسکو قرار می‌گیرد، باید به‌سرعت عوامل اجرایی و اداری متولی میراث فرهنگی و گردشگری زمینه را برای ثبت دائم آن آماده کنند زیرا چنانچه پیگیری‌های لازم و اقدامات موردنیاز صورت نگیرد، حتی احتمال خروج اثر از لیست موقت نیز وجود دارد.
این کارشناس میراث فرهنگی اظهارداشت: در حال حاضر توسعه عمران شهری به‌صورت نامتعارف و تعارض آن با نمادهای تاریخی، فرهنگی و گردشگری از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده برای ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک است به‌عنوان نمونه تغییر کاربری‌های عرصه قلعه فلک الافلاک و توسعه نامتوازن شهری سبب بروز مشکلاتی درروند ثبت جهانی دره می‌شود.
وی ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک را نیازمند همکاری و همراهی تمام مسئولان و نهادهای استان دانست وافزود: درصورتی‌که پرونده ثبت دائم جهانی دره خرم‌آباد در دستور کار یونسکو قرار گیرد و مشکلات و موانع پیش روی ثبت جهانی آن از سوی یونسکو اعلام شوند، می‌توان این موضوع را با سرعت بیشتری پیش برد.
برای اینکه بهتر در جریان روند ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک قرار بگیریم با مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیاء سازمان میراث فرهنگی کشور گفت‌وگویی انجام دادیم.
لزوم داشتن شرایط حفاظتی و محیطی مناسب برای ثبت دائم
فرهاد نظری مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیاء سازمان میراث فرهنگی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم به روند ثبت جهانی دره خرم‌آباد با محوریت قلعه فلک الافلاک اشاره کرد و اظهار داشت: دره خرم‌آباد و قلعه فلک الافلاک در فهرست موقت ثبت جهانی قرار دارند و اگر بخواهند ثبت دائم صورت بگیرد باید شرایط حفاظتی و محیطی مناسبی وجود داشته باشد تا فردی که از سوی یونسکو شرایط را بررسی می‌کند برای ثبت دائم قانع شود.
وی افزود: در حال حاضر ساخت‌وسازهایی در دره خرم‌آباد صورت می‌گیرد که این‌ها چندان کنترل‌شده نیست و این‌ها همه باید سامانه دهی شوند تا پرونده اصلی به یونسکو ارسال شود.
مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیاء سازمان میراث فرهنگی عنوان کرد: یک سری اقدامات برای ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک باید انجام بگیرد تا ثبت جهانی صورت بگیرد چراکه ما در سهمیه‌هایی که یونسکو به ایران می‌دهد محدودیت داریم و بنابراین قدم‌هایی که برمی‌داریم باید مطمئن باشد.
پیش‌بینی اعتباراتی برای تملک حریم قلعه فلک الافلاک
وی بیان کرد: یکی از اقدامات مهم برای ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک تملک اطراف قلعه است که اعتباراتی در این زمینه پیش‌بینی‌شده و ما اقداماتی در این زمینه انجام داده‌ایم و مقدمات انجام این کار انجام‌شده است اما اینکه چه زمانی کل کار انجام شود به تأمین اعتبارات ملی در این زمینه بستگی دارد.
نظری در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه واگذاری سربازخانه چه تأثیری بر ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک دارد، گفت: ما باید طرحی که در این زمینه پیشنهادشده است را ببینیم چراکه این موضوع به حوزه ما مربوط نیست و به یک اداره کل دیگر در سازمان میراث فرهنگی مربوط می‌شود.
ارسال مدارک موردنیاز به یونسکو برای ثبت جهانی
در این راستا اسدی معاون اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان لرستان نیز در گفتگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: دره خرم‌آباد با محوریت قلعه فلک الافلاک برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو در دستور کار قرار دارد.
وی افزود: تاکنون مدارک موردنیاز برای ثبت جهانی را به سازمان جهانی یونسکو ارسال کرده‌ایم و از یونسکو خواسته‌ایم تا سایر اقداماتی که لازم است انجام گیرد را به ما اعلام کند تا دره خرم‌آباد با محوریت قلعه خرم‌آباد در فهرست جهانی ثبت شود.
اسدی عنوان کرد: پیش‌ازاین مهم‌ترین مشکلی که در بحث ثبت جهانی قلعه خرم‌آباد وجود داشت، تملک ساختمان‌های حریم قلعه بود که خوشبختانه با پیگیری‌های استاندار لرستان این مشکل در حال برطرف شدن است به‌گونه‌ای که 60 میلیارد تومان به این منظور اختصاص‌یافته است و تا دو سال آینده ساختمان‌های موجود در حریم قلعه تملک خواهند شد.
عدم واگذاری سربازخانه درصورت مغایرت با ثبت جهانی قلعه
وی در پاسخ به این سؤال که آیا واگذاری سربازخانه واقع در حریم قلعه و تبدیل‌شدن آن به هتل تأثیری بر ثبت جهانی قلعه خواهد داشت یا خیر؟ بیان کرد: بی‌شک هر بنایی که در حریم قلعه بخواهد به بخش خصوصی واگذار شود باید این توجیه را داشته باشد که این اقدام در راستای توسعه گردشگری سایت قلعه فلک الافلاک است.
معاون اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان لرستان گفت: واگذاری سربازخانه در حال بررسی کارشناسی است و اگر این واگذاری مغایر با ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک باشد صورت نمی‌گیرد.
وی تصریح کرد: هر اقدام عمرانی که مغایر با ثبت جهانی قلعه باشد چرا که انجام هم شود باید اصلاح شود چراکه یونسکو به زیر بار این‌گونه مسائل نمی‌رود چنانکه اگر واگذاری سربازخانه صورت بگیرد اما یونسکو با آن مخالفت کند این واگذاری تحت هر شرایطی باید لغو شود.
بررسی پرونده واگذاری سربازخانه در سازمان میراث فرهنگی کشور
اسدی خاطرنشان کرد: تصمیم‌گیرنده نهایی در مورد اینکه واگذاری سربازخانه خرم‌آباد سازمان میراث فرهنگی کشور در تهران است و در حال حاضر این موضوع در مرحله بررسی قرار دارد.
معاون اداره کل میراث فرهنگی استان لرستان اظهارداشت: درهرحال امیدواریم هر تصمیمی که درزمینه واگذاری سربازخانه صورت گیرد منجر به ارتقاء سایت قلعه فلک الافلاک شود تا هر چه سریع‌تر شاهد ثبت جهانی دره خرم‌آباد با محوریت دژ شاپوری باشم.
احمد نصراللهی مدیر پایگاه قلعه فلک الافلاک نیز در گفتگو با خبرنگار تسنیم به روند ثبت جهانی این اثر تاریخی اشاره نمود و اظهار داشت:قلعه فلک الافلاک در سال 2008 در فهرست موقت ثبت جهانی سازمان یونسکو قرارگرفته است و کماکان برای ثبت دائم آن منتظر برطرف شدن موانع موجود هستیم.
عدم مدیریت یکپارچه، مهم‌ترین مانع در ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک
وی افزود: مهم‌ترین مشکل در ثبت جهانی دژ شاپوری که در پرونده از سوی یونسکو ذکر شده است عدم مدیریت یکپارچه سایت قلعه و به‌نوعی تملک نشدن ساختمان‌های حریم آن است.
مدیر پایگاه قلعه فلک الافلاک عنوان کرد: وقتی یک اثر می‌خواهد در فهرست جهانی یونسکو ثبت شود باید تعهد دهد که پس از ثبت جهانی آن اثر بتواند اقدامات حفاظتی لازم را هم به‌خوبی انجام دهد و این کار در مورد قلعه فلک الافلاک زمانی مسیر می‌شود که مدیریت یکپارچه بر روی اثر از سوی میراث فرهنگی وجود داشته باشد.
وی به مزایای ثبت شدن قلعه فلک الافلاک در فهرست جهانی یونسکو اشاره و بیان کرد:در کل دنیا هر زمانی که آژانس‌های گردشگری بین‌المللی بخواهند به کشوری بروند، گردشگران را فقط به مناطقی می‌برند که درای آثار ثبت‌شده در فهرست جهانی یونسکو باشند و در حقیقت ثبت جهانی قلعه سبب می‌شود تا آژانس‌های گردشگری در کل دنیا هر زمان که بخواهند به ایران بیایند استان لرستان و بازدید از قلعه فلک الافلاک را هم در برنامه خود بگنجانند.
نصراللهی تصریح کرد: متأسفانه درحال حاضر هیچ نامی از استان لرستان در سازمان جهانی یونسکو بای معرفی به گردشگران وجود ندارد و این در حالی است که لرستان دارای ظرفیت‌های بی‌شماری برای جذب توریست است و درصورتی‌که بتوانیم آن‌ها را به‌خوبی معرفی کنیم می‌توانیم سالانه پذیرای خیل عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی باشیم.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا واگذاری سربازخانه خرم‌آباد تأثیری بر ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک دارد یا خیر؟ گفت: در این زمینه دفتر ثبت جهانی سازمان میراث فرهنگی کشور باید نظر بدهد و این موضوع نیاز به بررسی کارشناسی ویژه دارد.
مدیر پایگاه قلعه فلک الافلاک در پایان خاطرنشان کرد: امیدواریم هر تصمیمی که از سوی مسئولان ارشد میراث فرهنگی در این زمینه گرفته می‌شود درنهایت منجر به ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک شود.
گزارش از سعید سرشار
انتهای پیام/
