ضرورت مبارزه با آسیبهاى اجتماعى
مقابله با آسیبهاى اجتماعى از اولین روزهاى رهبرى حضرت آیتالله خامنهاى بهصورت مداوم در بیان و توصیههاى ایشان تکرار شده است. البته در طول سالهاى اخیر این توصیههاى بهصورت جامعتر و با تأکید بیشتر بر برنامهریزى کلان صورت گرفته است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، آسیبهاى اجتماعى، طیف وسیعى از مسائل و معضلات اجتماعى را در بر مىگیرد. از حاشیهنشینى شهرها و معضلات جمعیتى و مرتبط با جمعیت گرفته تا مسائل اجتماعى مانند اعتیاد، خشونت و ناامنى تا مشکلات خانوادگى مانند طلاق و مسائل اقتصادى مانند بیکارى و سرقت و جرایم مالى و غیره. نظام جمهورى اسلامى ایران که در تلاش براى تحقق اهداف اسلامى است، یکى از اهداف خود را کمک به جامعه و مردم در دور ماندن از معضلات اجتماعى و مبارزه با آسیبهاى اجتماعى مىداند.
در بسیارى از آسیبهاى اجتماعى مانند معضلات خانوادگى، وضعیت ایران اسلامى بهوهیچوجه قابل مقایسه با کشورهاى دیگر و خصوصا کشورهاى بهاصطلاح پیشرفته نیست. ایران اسلامى در اینزمینهها وضعیتى بسیار بهتر و قابل قبولتر از این کشورها دارد اما باید توجه داشت که اگر خود را با آرمانها و وضعیت مطلوب خویش مقایسه کنیم، ماجرا کاملاً متفاوت است. ما براى رسیدن به وضعیت مطلوب از نظر اجتماعى و مقابله با آسیبهایى که گریبانگیر جامعه ماست، نیازمند تلاش و مبارزهاى بىامان هستیم.
در طول دهههاى گذشته، یکى از دغدغههاى رهبر معظم انقلاب، مقابله با آسیبهاى اجتماعى و برخورد با آنها و هدایت جامعه به سمت دورى از این معضلات بوده است. متن حاضر که به اختصار هرچه تمامتر به گوشهاى از توصیهها و ابراز نگرانىهاى رهبر معظم انقلاب در طول سالهاى پس از رهبرىشان در اینزمینه مىپردازد، نشان مىدهد که مقابله با آسیبهاى اجتماعى از اولین روزهاى رهبرى حضرت آیتالله خامنهاى بهصورت مداوم در بیان و توصیههاى ایشان تکرار شده است. البته در طول سالهاى اخیر این توصیههاى بهصورت جامعتر و با تأکید بیشتر بر برنامهریزى کلان و منسجم و فعالیت هماهنگ همه دستگاهها در مبارزه با آسیبهاى اجتماعى صورت گرفته است.
* آسیبهاى اجتماعى
آسیبهاى اجتماعى، طیف وسیعى از مسائل و معضلات اجتماعى را در بر مىگیرد. بهنحوى که برخى از محققان بیان داشتهاند که «آسیبشناسى اجتماعى، مطالعه و ریشهیابى بىنظمىها، ناهنجارىها و آسیبهایى نظیر بیکارى، اعتیاد، فقر، خودکشى، طلاق و...، همراه با علل و شیوههاى پیشگیرى و درمان آنها و نیز مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانى اجتماعى است. به عبارت دیگر، مطالعه خاستگاه اختلالها، بىنظمىها و نابسامانىهاى اجتماعى، آسیبشناسى اجتماعى است؛ زیرا اگر در جامعهاى هنجارها مراعات نشود، کجروى پدید مىآید و رفتارها آسیب مى بیند. یعنى، آسیب زمانى پدید مىآید که از هنجارهاى مقبول اجتماعى تخلفى صورت پذیرد. عدم پاىبندى به هنجارهاى اجتماعى موجب پیدایش آسیب اجتماعى است.»
* علل و عوامل بروز
طیف وسیع آسیبهاى اجتماعى و عوامل و علل مختلف بروز این مشکلات باعث شده است که بخش قابل توجهى از فعالیتهاى اجتماعى یک حکومت سالم معطوف به مبارزه و مقابلهى با این آسیبها باشد. در حال حاضر طیف وسیعى از حاشیهنشینى شهرها و معضلات جمعیتى و مرتبط با جمعیت گرفته تا مسائل اجتماعى مانند اعتیاد، خشونت و ناامنى تا مشکلات خانوادگى مانند طلاق و مسائل اقتصادى مانند بیکارى و سرقت و جرایم مالى و غیره مواردى از آسیبهاى اجتماعى را تشکیل مىدهند که زندگى مدرن امروزین با آن دست و پنجه نرم مىکند. اینرابطه میان شهرنشینى و چنین آسیبهاى اجتماعى بهحدى است که برخى شهرنشینى مدرن را عاملى اصلى از عوامل ایجاد آسیبهاى اجتماعى دانستهاند: «شهرنشینى لجامگسیخته، گسترش حاشیهنشینى و فقر، اتلاف منابع و انرژى را بهدنبال دارد. حاشیهنشینى در شهرها، با جرم رابطه مستقیم دارد. تنوع و تجمل، اختلاف فاحش طبقات اجتماعى ساکن شهرهاى بزرگ، تورّم و گرانى هزینههاى زندگى، موجب مىشود تا افراد غیرکارآمد که درآمدشان زندگى ایشان را کفاف نمىدهد، براى تأمین نیازهاى خود، دست به هر کارى هرچند غیرقانونى بزنند. از دیگر عوامل محیطى جرم، مىتوان فقر، بیکارى، تورّم و شرایط بد اقتصادى را نام برد که بر همه آحاد جامعه، اقشار، گروهها و نهادها تأثیر گذاشته و آنان را تحت تأثیر قرار مىدهد.»
با این حال به نظر نمىرسد که شهرنشینى تنها عامل این بیمارى اجتماعى باشد و جوامع گذشته نیز از چنین معضلاتى در رنج بودهاند.
* تهدیدى براى ایران اسلامى
فارغ از بررسى جامع علل آسیبهاى اجتماعى که در این مجال اندک نمىگنجد باید توجه داشت که بروز آسیبهاى اجتماعى در جامعه ما خطرى جدى است که سلامت و کارکرد صحیح نهادهاى اجتماعى را تهدید مىکند. تا حدى که برخى از مسؤولان نظام اسلامى در سخنان علنى اخیر خود بر لزوم احساس خطر جدى از این جهت تأکید کردهاند. بهعنوان مثال وزیر محترم کشور در مطالب اخیر خود تأکید کردهاند که «نگران تهدیدات خارجى نیستیم، بلکه تهدید اصلى در امور داخلى است. رشد آسیبهاى اجتماعى همچون اعتیاد، حاشیهنشینى، طلاق، بیکارى و...»
* مطالبه رهبرى معظم از مسؤولان در برخورد با آسیبهاى اجتماعى
نظام جمهورى اسلامى ایران که در تلاش براى تحقق اهداف اسلامى است، یکى از اهداف خود را کمک به جامعه و مردم در دور ماندن از معضلات اجتماعى و مبارزه با آسیبهاى اجتماعى مىداند. در بسیارى از آسیبهاى اجتماعى مانند معضلات خانوادگى، وضعیت ایران اسلامى بهوهیچوجه قابل مقایسه با کشورهاى دیگر و خصوصا کشورهاى بهاصطلاح پیشرفته نیست. ایران اسلامى در اینزمینهها وضعیتى بسیار بهتر و قابل قبولتر از این کشورها دارد اما باید توجه داشت که اگر خود را با آرمانها و وضعیت مطلوب خویش مقایسه کنیم، ماجرا کاملا متفاوت است. ما براى رسیدن به وضعیت مطلوب از نظر اجتماعى و مقابله با آسیبهایى که گریبانگیر جامعه ماست، نیازمند تلاش و مبارزهاى بىامان هستیم. در طول دهههاى گذشته یکى از دغدغههاى رهبر معظم انقلاب، مقابله با آسیبهاى اجتماعى و برخورد با آنها و هدایت جامعه به سمت دورى از این معضلات بوده است.
* از اولین دغدغههاى رهبرى
شاید بهنوعى بتوان گفت که رهبر معظم انقلاب از اولین روزهاى رهبرى خود، بهواسطه مسؤولیتهاى سابقى که در نظام اسلامى داشتند، نسبت به مصادیق آسیبهاى اجتماعى و تلاش دشمنان براى ترویج این معضلات در داخل کشور و لوزم مقابله با آن توجه و دغدغه جدى داشتند. بههمیندلیل است که در همان اولین ماههاى رهبرى متذکر میشوند: انواع و اقسام فسادها و انحطاطهائى که امروز بشریت را به خطر انداخته است، ناشى از صادرات فرهنگ غربى و تمدن استعمارى و استکبارى است و اعتیاد خطرناکى که گریبان جوانان را در بسیارى از کشورهاى فقیر و عقبافتاده گرفته است و نیز فرهنگ مصرفى غلط تحمیلشده بر بسیارى از کشورهاى اسلامى و غیراسلامى جهان، نشانههاى دیگرى از انحطاط فرهنگ صادراتى غرب است. (19/تیر/1368)
روشن است که در این بیان رهبر معظم انقلاب، سخن از اصطلاح آسیبهاى اجتماعى و یا علل این آسیبها به میان نیامده است اما معلوم است که ایشان نسبت به آسیبهاى اجتماعى مانند اعتیاد، فقر، مصرفگرایى و وابستگى فرهنگى و... نگران بودهاند و نسبت به آن حساسیت نشان مىدادهاند.
همچنین ایشان در دیدار اعضاى شورایعالى انقلاب فرهنگى در سال 1369 ضمن گوشزد کردن معضلات اجتماعى، متذکر مىشوند که معضلات فرهنگى یکى از عوامل اصلى این مشکلات است. ایشان ضمن ارائه رهنمودهایى، از مشکلات فرهنگى بهعنوان عامل بسیارى از معضلات اجتماعى، اقتصادى و سیاسى یاد کردند و لزوم حرکت درجهت تحول کامل فرهنگى در کشور را مورد تأکید قرار دادند. مقام معظم رهبرى در این دیدار اهمیت پرداختن به مسائل فرهنگى جامعه را یادآور شدند و فرمودند: نظام جمهورى اسلامى ایران براساس یک بنیان فرهنگى استقرار یافته است لذا یک مجموعه برگزیده و صاحبنظر با عنوان شورایعالى انقلاب فرهنگى وظیفهى سنگینى را براى حل مشکلات فرهنگى کشور برعهده دارد و از آن، دگرگونى بنیادین در فرهنگ جامعه برمبناى تفکر و روحیهى انقلابى مورد انتظار است. (19/آذر/1369)
* نقش دشمن در تقویت آسیبهاى اجتماعى
رهبر معظم انقلاب در آسیبهاى اجتماعى توجهى نیز به نقش و زمینهسازى دشمن داشته و دارند و هرچند از کاستىها و معضلات درونى غافل نبودهاند اما بر نقش دشمن نیز تأکید کردهاند. بهعنوان مثال ایشان در سال 1370 در همینباره متذکر مىشوند: «قدرتهاى ستمگر عالم بهخصوص در صد سال اخیر بر خلاف معنویت و ارزشهاى والاى انسانى در زندگى جوامع بشرى پاى فشردهاند و نتیجهى آن گسترش فسادهاى اخلاقى و اعتیاد و بىبندوبارى و ویرانى بنیان خانواده و نیز رشد استثمار و افزایش فاصلهى میان ملتهاى فقیر و غنى و دورى روزافزون از عدالت اجتماعى و بیاعتنایى به کرامت انسان و تولید سلاحهاى مرگبار و افزایش کشتارهاى دستهجمعى گردیده است. علم نیز مانند انسان قربانى حذف معنویت و بىاعتنایى به ارزشهاى دینى شده است.» (7/دی/1370)
همچنین رهبر معظم انقلاب اسلامى با اشاره به بىاعتنایى ملت ایران به جنجالسازى رسانههاى وابسته به صهیونیستها و آمریکایىها، جوانان و دستگاههاى مختلف را به مبارزه هوشیارانه و صحیح با پدیدههایى همچون اعتیاد، بىبندوبارى، انحرافات اجتماعى اخلاقى و برخى تحرکات سیاسى فراخواندند و افزودند: براساس اطلاعات موجود، تردیدى وجود ندارد که دستها و مغزهاى پیچیده و توطئهگر دشمنان در پشت پرده این مسائل فعال هستند. (16/تیر/1383)
* نقش دین و دیندارى در مقابله با آسیبها
نکته دیگرى که باید به آن توجه داشت این است که از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامى، دین و دیندارى نقشى اساسى در مقابله با آسیبهاى اجتماعى دارد و از اینجهت تقویت ایمان دینى و پایبندى صحیح به دستورات دینى، راهى مهم در مقابله با آسیبهاى اجتماعى است. رهبر معظم انقلاب اسلامى، اهمیت تدین و دیندارى آحاد مردم و بهویژه جوانان در ایران اسلامى را مورد تأکید قرار دادند و فرمودند: جوانانى که پایبندى و تعبد خود را روزبهروز به دین بیشتر کنند، قادر به ایفاى نقش در نظام اسلامى خواهند بود؛ اما جوانى که اسیر شهوات، اعتیاد، تصورات و افکار باطل است، نمىتواند در جامعه زنده و پرنشاط ما ایفاى نقش کند. (8/شهریور/1378)
* دستگاههاى مختلف دولتى و غیردولتى و مردمى در اینزمینه مسؤولند
باید توجه داشت که وظیفه تلاش در اینزمینه خاص دولتها و نهادهاى دولتى نیست، مابقى نهادها و حتى مردم نیز در مقابله با آسیبهاى اجتماعى باید تلاش کنند. از اینجهت است که رهبر معظم انقلاب اسلامى حتى به نهادهایى مانند شهردارىها و دیگر نهادها نیز چنین دستوراتى داده و مىدهند و خواهان مبارزه با آسیبهاى اجتماعى در همه این عرصهها شدهاند. بهعنوان مثال ایشان در دیدار مسؤولان شهردارى تهران در سال 1379 با تأکید بر لزوم مقابله قاطع، دقیق و کامل با فساد سوءاستفاده مالى در دستگاههاى اداره شهرها متذکر شدند: رشوه از بزرگترین گناهان و از عمدهترین عوامل تخریب نظامهاى سیاسى اجتماعى است و شوراهاى اسلامى باید بدون ملاحظه، با هرگونه سوءاستفاده و فساد مالى در هر شکل و تحت هر عنوان مقابله کنند.
حضرت آیتالله خامنهاى با اشاره به ضرورت کوتاه شدن روند رسیدگى به مسایل مردم در شهرداریها، افزودند: نباید براى افزایش درآمد شهرداریها، از روشهاى غیرمعقول و مشکلآفرین نظیر تبلیغات شبهغربى و یا برجسازیهاى بىرویه و بىمنطق استفاده شود، چراکه اینگونه روشها، آثار منفى فرهنگى اجتماعى بهدنبال مىآورد.
ایشان مسایل فرهنگى شهر تهران را بسیار مهم برشمردند و خاطرنشان کردند: وظایف فرهنگى شوراى اسلامى شهر تهران، در رسیدگى به فرهنگسراها خلاصه نمىشود، بلکه باید ضمن برنامهریزى براى ارتقاء فرهنگ اسلامى و عمومى مردم، در مورد مسایلى همچون اعتیاد، تکدى وخانمانهاى شهرى نیز فکر مؤثرى کرد. (27/تیر/1379) و نیز نیروى انتظامى را بهعنوان یکى از نهادهاى دخیل در اینزمینه به فعالیت فرا مىخوانند. حضرت آیتالله خامنهاى امنیت فرهنگى و اخلاقى را سومین بُعد از مقوله امنیت دانستند و با اشاره به دغدغه و تلاش مردم براى دور ماندن فرزندانشان از اعتیاد و فساد و ناهنجاریهاى اخلاقى افزودند: در تأمین امنیت فرهنگى و اخلاقى جامعه، نیروهاى مؤمن و جان برکف بسیج و نیروى انتظامى نقش مؤثرى دارند.
ایشان امنیت کامل و همهجانبه را دغدغه و نیاز مردم خواندند و افزودند: مسؤولان نیز باید همین دغدغه را داشته باشند که این مسأله مىتواند معیار بسیار مهمى براى تعیین دولت آینده باشد زیرا متصدیان امور کشور باید معنا، اهمیت و راههاى برقرارى امنیت همهجانبه را بهدرستى بدانند.» (15/اردیبهشت/1384)
* نگاهى جامع و دغدغهاى دائمى نسبت به آسیبهاى اجتماعى
رهبر معظم انقلاب در مناسبتهاى مختلفى مسأله لزوم توجه به سبک زندگى و معضلات اجتماعى ناشى از نوع خاصى از این سبک زندگى را مطرح کردهاند. در یکى از این موارد ایشان به موارد متعددى از آنچه اکنون آسیبهاى اجتماعى خوانده مىشود، تأکید کردند که شایان توجه است. ایشان با توجه به نو بودن بحث «سبک زندگى» در ادبیات و فضاى گفتمانى کشور، سخنان خود را با نوعى آسیبشناسى عینى ادامه دادند و به طرح سؤالات متعدد پرداختند: چرا فرهنگ کار جمعى در ایران ضعیف است؟ چرا در روابط اجتماعى، حقوق متقابل رعایت نمىشود؟ چرا در برخى مناطق، طلاق زیاد شده است؟ چرا در فرهنگ رانندگى، انضباط لازم رعایت نمىشود؟ الزامات آپارتماننشینى چیست آیا رعایت مىشود؟ الگوى تفریح سالم کدام است؟ آیا در معاشرتهاى روزانه، همیشه به هم راست میگوییم؟ دروغ چقدر در جامعه رواج دارد؟ علت برخى پرخاشگریها و نابردباریها در روابط اجتماعى چیست؟ طراحى لباسها و معمارى شهرها چقدر منطقى و عقلانى است؟ آیا حقوق افراد در رسانهها و در اینترنت رعایت میشود؟ علت بروز بیمارى خطرناک قانونگریزى در برخى افراد و بعضى بخشها چیست؟ چقدر وجدان کارى و انضباط اجتماعى داریم؟ توجه به کیفیت در تولیدات داخلى چقدر است؟ چرا برخى حرفها و ایدههاى خوب در حد حرف و رؤیا باقى مىماند؟ ساعات کار مفید در دستگاهها چرا کم است؟ چه کنیم ریشه ربا قطع شود؟ آیا حقوق متقابل زن و شوهر و فرزندان در خانوادهها بهطور کامل رعایت مىشود؟ چرا مصرفگرایى، براى برخى افتخار شده است؟ و چه کنیم تا زن هم کرامت و عزت خانوادگیاش حفظ شود و هم بتواند وظایف اجتماعى خود را انجام دهد؟ (23/مهر/1391)
این امر نشاندهنده آن است که مسائل مربوط به آسیبهاى اجتماعى از جنبههاى مختلف مورد توجه رهبر معظم انقلاب بوده است و ایشان به مناسبتهاى مختلف و به بیانهاى متفاوت بر این مسأله تأکید داشتهاند.
* آسیبهاى اجتماعى، دغدغه جدى رهبرى
به مرور زمان و با شکلگیرى دقیقتر اصطلاح آسیبهاى اجتماعى، دغدغههاى رهبر معظم انقلاب در اینباره نیز مؤکدتر و جدىتر مىشود؛ از سویى باید توجه داشت که برخى از آسیبهاى اجتماعى نیز بهواسطه علل مختلف، بروز و ظهور جدىترى یافته است که باعث مىشود رهبر معظم انقلاب در سالهاى اخیر در سیاستهاى کلى مختلف و در دستورات خود بر این مسأله و ضرورت مقابله با آن تأکید جدى داشته باشند. بهعنوان مثال در سیاستهاى کلى جمعیت ابلاغى رهبر معظم انقلاب اسلامى مىخوانیم:
6- ارتقاء امید به زندگى، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیّت و پیشگیرى از آسیبهاى اجتماعى، بهویژه اعتیاد، سوانح، آلودگىهاى زیستمحیطى و بیمارىها. (سیاستهاى کلى جمعیّت؛ 30/اردیبهشت/1393)
و نیز در سیاستهاى کلى خانواده ابلاغشده از سوى ایشان مىخوانیم:
13- پیشگیرى از آسیبهاى اجتماعى و عوامل تزلزل نهاد خانواده بهویژه موضوع طلاق و جبران آسیبهاى ناشى از آن با شناسایى مستمر عوامل طلاق و فروپاشى خانواده و فرهنگسازى کراهت طلاق. (سیاستهاى کلى خانواده؛ 13/شهریور/1395)
همچنین ایشان در سخنان خود با مسؤولان کشور بهصراحت ضرورت توجه به آسیبهاى اجتماعى و علل فرهنگى آنرا خاطرنشان کرده و بیان مىدارند: ریشهیابى و بررسى راهحلهاى مسائلى همچون طلاق، فسادهاى مالى و بزهکارى مورد توجه شورا قرار گیرد.
ایشان در زمینه مسائل اجتماعى، افزایش سن جمعیت کشور را خطرى واقعى برشمردند و افزودند: مسؤولان، مقابله با کاهش جمعیت جوان کشور را جدى بگیرند و براى آن راهحلهاى بهموقعى ارائه دهند. (9/آذر/1392)
* تحت تأثیر تبلیغات نباشید و با عوامل آسیبهاى اجتماعى مقابله کنید
یکى از توصیههاى رهبر معظم انقلاب به مسؤولان کشور این است که در حفظ اجتماع اسلامى ایران و مقابله با آسیبهاى اجتماعى، تحت تأثیر تبلیغات دشمن نباشند و متأثر از آن عمل نکنند. ایشان بهصراحت به مسؤولان متذکر میشوند: «یکى از وظایف نظارتى و مراقبتى دستگاه حکومت این است که متوجّه مزاحمها باشد. شما فرض کنید در فرهنگ عمومى یک عامل و یک آسیب مهمّى به نام طلاق مثلاً وجود دارد. حالا اگر چنانچه فرض کنیم در مجموعهى کشور یک تبلیغاتى شروع بشود که بنیان خانواده را سست میکند و به طلاق مىانجامد، خب شما مجبورید جلوى اینرا بگیرید؛ یعنى اگر چنانچه میخواهید طلاق در جامعه رواج پیدا نکند، بایستى به این معنا توجّه بکنید؛ یعنى باید جلوى این چیزى که بهطور طبیعى مردم را، جوان را، دختر را، پسر را میکشاند به بىمیلى به خانواده و بىاعتنایى به کانون خانواده و بىاعتنایى به همسر، بگیرید؛ قهراً معارضه وجود دارد، مزاحمت وجود دارد. اینهم یک مطلب. بنابراین ما مسؤولیّت شرعى داریم، مسؤولیّت قانونى داریم در قبال فرهنگ کشور و فرهنگ عمومى کشور و البتّه مىبینیم در بعضى از مطبوعات، نوشتهها، گفتهها، بعضىها با عنوان کردن «دین دولتى» و «فرهنگ دولتى» میخواهند نظارت دولت را محدود کنند و تخریب کنند و بهاصطلاح یک اَنگ غلطى و مخالفتى به آن بزنند که آقا، اینها میخواهند دین را دولتى کنند، فرهنگ را دولتى کنند! این حرفها یعنى چه؟ دولت دینى با دین دولتى هیچ فرقى ندارد. دولت جزو مردم است؛ دین دولتى یعنى دین مردمى.» (19/آذر/1392)
امید است که این دغدغه مهم و مطالبه جدى رهبر معظم انقلاب مورد توجه لازم مسؤولان کشور قرار گیرد و همه آنها و همه مردم در عمل به وظایف خود در اینزمینه موفق باشند. انشاءالله.
انتهای پیام/