وقتی نه از باغ نشانی هست و نه از حیات وحش

به گزارش خبرگزای تسنیم، تعداد مراکزی تحت عنوان باغ‌وحش و باغ پرندگان که خصوصا طی سال‌های گذشته با افزایش چشمگیری در سطح کشور روبه‌رو است، همواره به دلیل شرایط رقت بار نگهداری از حیوانات مورد اعتراض بازدیدکنندگان علاقمند به حیوانات و فعالان زیست محیطی واقع شده است. از سوی دیگر سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی امر رسیدگی به این مراکز، که چندی پیش تعداد مراکز نگهداری از حیات وحش، اعم از باغ‌وحش، باغ پرندگان و مراکز خصوصی نگهداری از حیات‌وحش را بالغ بر 80 مرکز اعلام کرده بود علی‌رغم پیگیری‌های مکرر فعالان محیط زیست و رسانه‌ها هرگز فهرستی از این مراکز ارائه نداده است تا بتوان برای ساماندهی این مراکز که علاوه بر آزار حیوانات، فراهم کردن بستر قاچاق و انحراف افکار عمومی از ماهیت حقیقی حیات‌وحش، هر از گاهی با به بار آوردن فجایعی دردناک، تصویری ناخوشایند از کشورمان در مجامع بین‌المللی به جا می‌گذارند با کمک گرفتن از قانون تدبیری اندیشید.

باغ وحش در گذر زمان

تولد پدیده‌ای به نام باغ وحش به افتتاح باغ وحش لندن در سال 1828 باز می‌گردد. در ایران هم جمع‌آوری و نگهداری از حیوانات وحشی، تفریح تجملاتی دربار خلفا به شمار می‌رفت به گونه‌ای که منصور با نگهداری تعداد قابل توجهی فیل‌ و هارون‌الرشید با جمع‌آوری شیر و ببر و میمون مقدمات راه‌اندازی باغ‌وحش را در این سرزمین کلید زدند تا سرانجام نخستین باغ وحش ایران به سبک جدید در زمان ناصرالدین شاه قاجار در باغ لاله‌زار احداث شود: روزگاری که حیات وحش تنها، وسیله‌ای برای سرگرمی به حساب می‌آمد و با نگهداری یا شکارش حال و هوایی عوض می‌شد. روزگاری سرشار از بی‌توجهی نسبت محیط زیست و گونه‌های ارزشمند جانوری و گیاهی که سرانجام با پیشرفت دانش انسان به پایان رسید.

رفته رفته با آشکار شدن اهمیت محیط زیست در جوامع، نگهداری از حیوانات در شرایط نامناسب باغ‌های وحش سنتی نه تنها مورد استقبال قرار نمی‌‌گرفت بلکه انتقادات گسترده علاقمندان حیات‌وحش را به دنبال داشت. به تدریج، برای فعالیت باغ‌وحش‌ها، ضوابط و استانداردهایی تعریف شد تا ضمن در امان نگه داشتن بهداشت عمومی جامعه، حیوانات باغ‌وحش‌ها از رفاهی نسبی برخورداد باشند. سپس رقابت برای جذب رضایت بازدیدکنندگان میان این مجموعه‌ها بالا گرفت چرا که بازدید از حیوانات در فضاهایی شبیه به زیستگاهشان برای بازدیدکنندگان به مراتب لذت بخش‌تر از مشاهده حیواناتی فرسوده و بیمار آن سوی میله قفس‌هایی بود که اسارت را در ذهن بیننده تداعی می‌کردند. بدین ترتیب باغ وحش‌های سنتی جای خود را به باغ وحش‌های مدرنی دادند که در آنها خبری از قفس‌های کوچک نبود.
 

از سوی دیگر مراکزی تحت عنوان پارک وحش (سافاری پارک) راه اندازی شدند: در این مجموعه ها این بازدیدکنندگان هستند که در فضایی محصور با حیوانات نسبتا آزاد ملاقات می کردند. یا در خودروی شخصیشان و یا در وسایل نقلیه ای که توسط پارک وحش برای بازدیدکنندگان تعبیه شده بود.
 

در یک تقسیم بندی ساده، باغ‌های وحش کل کشور را می‌توان بر اساس مجاز و غیرمجاز بودن فعالیتشان مورد بررسی قرار داد. در جایی که بسیاری از این مجموعه‌ها، به عنوان مثال باغ وحشی نسبتاً بزرگ و باقدمت چون باغ‌وحش وکیل آباد مشهد هنوز شایستگی دریافت مجوز سازمان حفاظت محیط زیست را به دست نیاورده، در باغ وحش‌های دیگری که از مجوز این سازمان برخوردارند هم شاهد رعایت ضوابطی که سازمان حفاظت محیط زیست در دستورالعمل مراکز نگهداری از حیات وحش درج کرده نیستیم. به عبارت دیگر هیچ کدام از باغ‌های وحش کشور نه تنها استانداردهای بین‌المللی بلکه ضوابط سازمان حفاظت محیط زیست ایران را هم رعایت نمی‌کنند.

این در حالی است که حتی تأکید نمایندگان مجلس شورای اسلامی از جمله سه تن از اعضای فراکسیون محیط زیست یعنی احمدعلی کیخا، علی‌محمد شاعری و عبدالکریم حسین‌زاده بر لزوم ساماندهی مراکز نگهداری از حیات‌وحش و شفاف‌سازی در زمینه اعلام فهرستی از این مراکز نیز تا کنون واکنشی را از سوی سازمان حفاظت محیط زیست دستکم در رسانه‌ها به دنبال نداشته است.

عدم شفاف‌سازی و خودداری سازمان حفاظت محیط زیست از ارائه فهرستی از مراکز نگهداری از حیات‌وحش به تفکیک مجاز و غیرمجاز که به گفته مسئولان تعداد آنها به بیش از 80 مرکز می‌رسد از یک سو و خبرهایی که هر از گاه از یکی از این مراکز به گوش می‌رسد و حکایت از وضع نا به سامان مدیریت و عدم نظارت قطعانه بر آنها دارد، از جمله مرگ گوزن باردار باغ‌وحش کاسیت خرم‌آباد، پیدا شدن توله ببر فروخته شده توسط باغ‌وحش وکیل‌آباد مشهد در خیابان، مشاهده لاشه گونه‌های مختلف حیات‌وحش در باغ‌وحش گراش و دستگیری پیمانکار سابق باغ پرندگان تهران پس از کشف بزرگترین محموله قاچاق پرندگان، از سویی دیگر، خبرگزاری تسنیم را بر آن داشت تا طی یک پرونده زیست محیطی ضمن پرداختن به کاستی‌های موجود در زمینه نظارت بر مراکز نگهداری از حیات وحش، راهکارهای موجود و ممکن را برای حل این معضل مورد بررسی قرار دهد.

انتهای پیام/