راز جا به‌جا نشدن دیوارهای تخت جمشید طی ۲۵۰۰ سال در هیچ زلزله‌ای

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، سید محمد بهشتی در نخستین همایش "تخصصی توانمند سازی بناهای تاریخی در برابر زلزله" اظهار داشت: اگر نقشه گسل‌های ایران و نقشه پراکندگی جمعیت (شهرها و روستاها ) را در نظر بگیرید و بایکدیگر مقایسه کنید می بینید که این دو نقشه کاملا بر یکدیگر منطبق هستند یعنی هرچه گسل بیشتری داریم شاهد سکونت وسیع تری هستیم وآنجاهایی که گسل کم است یا وجود ندارد سکونتگاه کم است.

وی اظهار داشت: البته اگرندانیم  نسبتی بین گسل و  زیست گاه های بشری وجود دارد ممکن است این باعث تعجبمان شود که چرا ایرانی‌ها در طول تاریخ در کنار گسل‌ها بساط زیست پهن می‌کردند.

بهشتی با بیان اینکه اگر ارتباط گسل و زیست گاه‌های بشری را در نظر بگیریم صورت مسئله تغییر می‌کند،گفت: ایرانیان برای گسترش بساط زیست راهی جز نزدیک شدن به گسل نداشته اند زیرا که گسل‌ها منبع زیست نیز هستند.

وی با اشاره به اینکه در ایران همیشه در نسبت بین منابع و موانع زیست یک نوع همنشینی وجود دارد افزود :همه چیز درایران یک روی مانعیت و یک روی منبعیت دارد و هنر ایرانیان این بوده که از پس حجاب مانعیت بتوانند منبعیت را آشکار کنند.

بهشتی یکی از مهمترین منابعی که با آن سرو کار داریم را منبع آب اعلام کرد  که نسبت مستقیم با گسل دارد.

انس ایرانیان با زلزله

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ،هم نشینی و نزدیکی انسان و گسل را در ایران یک امر تاریخی دانست و تصریح کرد : اگر ما به قدر تاریخ بشر در سرزمینمان تاریخ داریم یعنی به اندازه تاریخ بشر انس با گسل داریم که یکی از رفتارهایش ایجاد زلزله است.

وی انس ایرانیان با زلزله را یک انس تاریخی دانست و گفت :این طور نیست که اخیرا متوجه پدیده زلزله شده باشیم و برای مقاوم سازی تلاش کنیم بلکه دغدغه تاریخی انسان در ایران این بوده که چگونه در کنار گسل زندگی کند که از عوارض منفی آن مصون باشد.

بهشتی شاهد این سخن خود را آثار تاریخی دانست و تصریح کرد: در ایران شاهد بناهای خشتی هزار ساله ای هستیم که دهها زلزله را پشت سر گذاشته و همچنان استوار هستند و این در مورد بناهای سنگی ، چوبی و آجری هم صدق می‌کند.

وی مصداق روشن این امر را موزه میراث روستایی گیلان دانست که در آن بناهایی از روستاهای گیلان جمع آوری شده که از سیستم مهندسی پیچیده ای نیز برخوردار نیستند اما تمامی تمهیداتی که در دهه‌های اخیر بشر مدرن و پیشرفته برای مقاوم سازی بناها در برابر زلزله به کار بسته روستاییان در ساخت خانه هایشان اجرا کرده اند.

زلزله موضوع جدیدی نیست

بهشتی اظهار داشت: زلزله موضوع جدیدی نیست و اگر به نظر تازه می رسد به دلیل نسیانی است که ما دچار آن شده ایم و بعد از چندین دهه فراموشی که برخی چیزها را در طول زمان به یاد آورده ایم متعجب شدیم.

وی افزود: نسبتی که بین زلزله و بناهای تاریخی وجود دارد به غیر از بحث مقاوم سازی بناها در برابر زلزله که در این همایش مطرح است درس‌های بیشماری برای ما دارد که می‌خواهیم سالها در این سرزمین بهتر زندگی کنیم.

وی با اشاره به یکی از این درس ها گفت :سابقه تاریخی زیست در این سرزمین به ما آموخته است که باید تمرین و عادت کنیم و  سنتمان شود که بین دو بحران زندگی کنیم به نحوی که اگر یکی از این دو بحران  زلزله است بین دو زلزله زندگی می‌کنیم، اگر خشکسالی است بین دو خشکسالی و اگر سیل است بین دو سیل زندگی می‌کنیم.

بهشتی بین دو بحران زندگی کردن را دارای آدابی دانست که در دوره جدید کاملا فراموش شده به نحوی که زلزله، سیل، خشکسالی و ... به امری غیر مترقبه تبدیل شدند.

وی اظهار داشت: یکی از مهمترین درس هایی که می توان از تجربه تاریخی زیست در سرزمین ایران گرفت  این است که آرزو کنیم و زمینه ای را فراهم سازیم که زلزله در ذهن‌های ما اتفاق بیفتد و هر چه ریشتر آن بیشتر باشد بهتر است.

به گفته وی، ذهن های ما زلزله را فراموش کرده اند و اگر در آنها  زلزله رخ دهد نسیانمان نیز در این موضوع مرتفع می‌شود.

بهشتی با اشاره به موضوع همایش حاضر سرزمین ایران را سرزمین بالقوه‌ها دانست و گفت: در ایران تقریبا چیز بالفعلی نداریم برای همین می بینید از دوره صفویه به بعد خصوصا تا قاجار اکثر سیاح های خارجی در سفر به ایران ابراز تعجب کرده اند که چرا ایرانیان این سرزمین را برای سکونت انتخاب کرده اند زیرا که از نظر آنها ایران سرزمین قابل زیستی نیست زیرا آنها سرزمینی را دارای امکان زیست می دانند که منابع زیستی در آن بالفعل باشد.

به گفته وی، اقتضای محیطی که درآن موانع و منابع بالقوه هستند این است که با انس و الفت باید به آن گوهر پنهان که آن اجازه زیست را به شما می دهد تقرب پیدا کنید و این خصوصیت باعث می شود که نوع مواجه ما با محیط کیفیتی یابد که متأسفانه امروز آن را فراموش کرده ایم.

بهشتی اظهار داشت: در محیطی مانند اروپا برای حل و فصل معادلات زیستی ناگزیر از تصرف فیزیکی در محیط هستید و برای اینکه شرایط زیست را فراهم کنید باید جنگل ها را بتراشید و مرتب در حال مخاصمه با محیط طبیعی باشید تا اینکه امکان زیست بیابید.

وی با بیان اینکه برخلاف اروپا در محیطی مانند ایران تنها با انس و الفت است که می توانید گوهر پنهان را آشکار کنید  تصریح کرد :این یک کیفیت دیگری از تصرف را اقتضا می کند که من نام  آن را تصرف جوهری گذاشته ام که مقابل تصرف فیزیکی است.

بهشتی با طرح این پرسش که امروز به کدام روش تصرف جوهری یا فیزیکی بناها را در برابر زلزله مقاوم سازی می کنید گفت : غربی ها طبق سنتشان با تصرف فیزیکی مقاوم سازی انجام می‌دهند اما ما نمی‌توانیم به عنوان مثال ارگ بم را که یک بنای خشتی است به این شیوه مقاوم سازی کنیم.

وی با اشاره به معماری خاصی که به شیوه سنگ لاشه چین در روستایی مورد استفاده قرار می گرفته گفت : بناهایی که دیوارها و خانه هایشان را به این شیوه می‌ساختند در واقع سنگ ها را با یکدیگر می‌بافتند که این تصرف جوهری است و در طول تاریخ  ایرانیان این کار را با آجر، خشت ، چوب و ... کرده اند و از تکنیک بافتن بهره می‌گرفتند.

وی اظهار داشت : البته بسیار مهم است که در موضوع مقاوم سازی بنای تاریخی حساس باشیم و به پیچیدگی‌های این موضوع توجه کنیم ولی باید از خود بنای تاریخی هم بیاموزیم.

به گفته بهشتی ایرانیان این هنر را داشتند که در مواجه با زلزله به کیفیتی برسند و بخش‌هایی را در بنا بسازند که در اثر زلزله تخریب شوند تا کل بنا آسیبی نبیند درست مانند کاری که فیوز برق در ساختمان انجام می‌دهد.

دیوارهای تخت جمشید یک سانت جابجا نشده است

وی تصریح کرد: آنها این هنر را داشتند که دیواری 18 متری از سنگ در تخت جمشید بسازند که یک طرف آن آزاد و طرف دیگرش تحت فشار باشد به گونه ای که  در طول 2500 سال یک سانت جابجا نشود زیرا به هم بافتن سنگ‌ها را آموخته بودند و در حقیقت این هنر بافتن و تصرف جوهری بوده که این دیوار را سالیان سال نگه داشته است.

بهشتی افزود: اگر عین خودمان بناهای تاریخی مان را در برابر زلزله مقاوم سازی کنیم برای دنیا حرفی برای گفتن خواهیم داشت.

وی هیچ کشوری را در حوزه میراث فرهنگی برتر از دیگری ندانست و افزود : موضوع میراث فرهنگی آنقدر  جذاب نبوده که سرمایه گذاری سنگینی روی آن صورت بگیرد زیرا  آسمان میراث فرهنگی همه جای جهان آبی است فقط در یک چیزهایی ایتالیا‌ها، فرانسوی‌ها ، ژاپنی‌ها و ایرانی‌ها جلوترند.

بیگانه نبودن گذشتگان با مهندسی زلزله

بهشتی گفت: ما می‌توانیم خیلی راحت در منظومه جهانی این علم حضور فعال داشته باشیم به شرطی که با اعتماد به نفس و اعتمادبه تجربه تاریخی زیست در سرزمین خودمان عمل کنیم  و فکر نکنیم که گذشتگان ما با مهندسی زلزله بیگانه بودند.

وی تاکید کرد: اگر کسی این سخن را رد کرد  باید از او بپرسیم که ما به اندازه طول تاریخ بشر تاریخ داریم، همیشه هم کنار گسل بوده ایم و این ادعا ی احتمالی که ما  مهندسی زلزله نمی‌دانیم حرف اشتباهی است.

بهشتی گفت: اگر با این اعتماد عمل کنیم حتماً می‌توانیم سخنان  تازه و شنیدنی و سخنانی که به قامت ما می‌آید بزنیم.

وی با تأکید بر این نکته که نباید تنها سخنان دیگران را تکرار کنیم، افزود: البته باید شنونده‌های خوبی باشیم و علم را بیاموزیم ولی تنها به آن اکتفا نکنیم زیرا که آن سخنان وقتی به راه حل می رسد عمدتا از جنس تصرف فیزیکی است نه تصرف جوهری.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگی تصریح کرد  :باید این هنر را پیدا کنیم که کیمیا گرانه بناهای تاریخی خودمان را در برابر زلزله مقاوم سازی کنیم.

انتهای پیام/