"طرح برداشت درختان شکسته"؛ به ضرر هیرکانی به سود قاچاقچیان

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم ، طرح برداشت درختان شکسته و افتاده در جنگل‌های ایران از جمله سیاست‌هایی است که بیش از یک دهه پیش با هدف استفاده از منابع طبیعی تجدیدپذیر، به‌ویژه چوب، و کاهش خطر آتش‌سوزی یا ایجاد فرصت‌های اقتصادی در مناطق جنگلی اجرا شده است. در این طرح، درختان شکسته، خشک‌شده یا افتاده که دیگر به طور مستقیم در اکوسیستم زنده جنگل نقش ندارند، جمع‌آوری و برای مصارف صنعتی یا تجاری استفاده می‌شوند.

این طرح در دهه‌های گذشته نیز در برخی کشورها اجرا شده است، اما در ایران با توجه به شرایط خاص اکولوژیکی، وضعیت بحرانی جنگل‌ها و محدودیت منابع جنگلی، اجرای آن همواره با چالش‌های زیادی مواجه بوده است.

به تازگی نیز پس از یک دهه ممنوعیت قانونی برداشت درختان شکسته و افتاده جنگل‌های هیرکانی، وزارت جهاد کشاورزی در دولت چهاردهم قرار است این طرح را بار دیگر اجرا کند؛ تصمیمی که با مخالفت همه کارشناسان محیط زیست همراه شده و به تازگی نیز 114 استاد دانشگاه در رشته‌های مرتبط با محیط زیست و منابع طبیعی با امضای نامه‌ای خطاب به رییس جمهور، مخالفت خود را با این طرح مطرح کرده‌اند.

مخالفت با طرح برداشت درختان شکسته و افتاده و درخواست بررسی‌های کارشناسانه در این خصوص موضوع صحبت‌های شینا انصاری رییس سازمان حفاظت محیط زیست و غلامرضا نوری؛ وزیر جهاد کشاورزی نیز بوده است.

آسیب‌های طرح برداشت درختان شکسته

برهم‌زدن تعادل اکوسیستم جنگل

درختان شکسته و افتاده بخشی از چرخه طبیعی جنگل هستند که نقش مهمی در حفظ تعادل اکولوژیکی ایفا می‌کنند. این درختان منابع غذایی و زیستی برای بسیاری از گونه‌های جانوری و حشرات هستند و همچنین در بازگشت مواد معدنی به خاک جنگل نقش کلیدی دارند. برداشت این درختان می‌تواند اکوسیستم را به هم بزند و زیستگاه گونه‌های مختلف را تخریب کند.

تسریع فرسایش خاک

درختان افتاده به تثبیت خاک کمک می‌کنند و از فرسایش آن توسط بارندگی یا باد جلوگیری می‌کنند. با حذف این درختان، احتمال فرسایش خاک و تخریب بیشتر زیستگاه‌های جنگلی افزایش می‌یابد.

افزایش آلودگی و دخالت انسانی

اجرای این طرح باعث ورود تجهیزات سنگین و نیروی انسانی به جنگل‌ها می‌شود که ممکن است منجر به آسیب بیشتر به پوشش گیاهی و آلودگی محیط‌زیست شود.

افزایش آسیب‌های بلندمدت به جنگل‌های شمال ایران

جنگل‌های هیرکانی به عنوان یکی از میراث طبیعی جهان، از حساسیت بالایی برخوردار هستند. حذف درختان شکسته و افتاده می‌تواند به کاهش تنوع زیستی و کاهش ظرفیت جنگل‌ها برای احیا منجر شود.

دلایل مخالفت کارشناسان با طرح

در نامه اساتید دانشگاهی مخالف با طرح برداشت درختان شکسته که خطاب به رییس جمهور نوشته شده، آمده است:

"خروج هر گونه چوب درختان جنگلی و دخالت‏ های مشابه، جز تامین منافع مافیای چوب که در کمین غارت جنگل ایستاده‌اند ماحصلی نخواهد داشت. این در حالی است که به اذعان صاحب نظران عرصه‏‌های منابع طبیعی و محیط زیست، وجود درختان حتی از نوع خشکه‏‌دار در جنگل برای مانایی حیات آن ضروری است و سلامت بوم سازگان و توالی جنگل را تضمین می‏‌کند.

بنابراین، هرگونه خروج چوب‏ آلات و بهره ‏کشی از جنگل‌های زخم خورده هیرکانی و نیز زراعت چوب در عرصه‏‌های جنگلی، کاملاً غیرعلمی، مردود و مغایر با اصل 45 و 50 قانون اساسی، ماده 2 آیین‌‏نامه اجرایی لایحه قانون اصلاح قانون واگذاری و احیای اراضی مصوب 1359، قانون حفاظت از جنگل‏‌ها و مراتع مصوب 1346و موازین شرعی در بهره‌برداری منابع تجدید شونده و انفال است."

نگرانی از کاهش تنوع زیستی از دیگر دلایل مخالفت با این طرح است؛ کارشناسان محیط‌زیست معتقدند که درختان شکسته و افتاده زیستگاه حیاتی برای بسیاری از گونه‌های جانوری، قارچ‌ها و حشرات هستند. برداشت آن‌ها می‌تواند به انقراض یا کاهش جمعیت گونه‌های وابسته منجر شود.

خطر تسهیل جنگل‌زدایی نیز باعث شده تا برخی کارشناسان این طرح را مقدمه‌ای برای جنگل‌زدایی و برداشت تجاری از جنگل‌های طبیعی بدانند. آنها معتقدند ورود تجهیزات سنگین و برداشت مکرر ممکن است به جنگل‌های بکر آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کند.

عدم توجه به مطالعات علمی نیز باعث شده تا دامنه مخالفت‌ها بیشتر شود؛ منتقدان بر این باورند که این طرح بدون ارزیابی دقیق اثرات زیست‌محیطی و بدون توجه به شرایط خاص جنگل‌های ایران تدوین شده است.

کارشناسان یکی از دلیل مخالفت خود را نقض اصول مدیریت پایدار جنگل‌ها مطرح کرده و معتقدند که مدیریت پایدار جنگل‌ها بر حفظ چرخه طبیعی، تنوع زیستی و جلوگیری از دخالت‌های غیرضروری تأکید دارد. این طرح، به اعتقاد مخالفان، با این اصول در تضاد است.

در حالی که برخی طرفداران طرح برداشت درختان شکسته، آن را راه‌حلی اقتصادی و کاربردی می‌دانند، کارشناسان محیط‌زیست به شدت با آن مخالفت دارند و بر آسیب‌های بلندمدت آن بر اکوسیستم‌های جنگلی تأکید می‌کنند. به نظر می‌رسد، تمرکز بر راه‌حل‌های جایگزین، مانند بهبود مدیریت جنگل‌ها و کاهش عوامل انسانی تخریب‌زا، می‌تواند تأثیر بهتری بر حفظ این منابع ارزشمند داشته باشد.

ممنوعیت قانونی در برداشت درختان شکسته و افتاده

یکی از مهم‌ترین قوانین مرتبط، "طرح تنفس جنگل‌ها" است که در سال 1396 و در قالب برنامه ششم توسعه به تصویب رسید. این قانون بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال ایران (جنگل‌های هیرکانی) را برای یک دوره ده‌ساله ممنوع اعلام کرد. هدف از این طرح، احیای جنگل‌ها و جلوگیری از تخریب بیشتر آن‌ها بود. در چارچوب این قانون:

هرگونه بهره‌برداری صنعتی از درختان جنگلی، حتی درختان شکسته یا افتاده، ممنوع شد.

بر لزوم مدیریت پایدار جنگل‌ها و توجه به حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی تأکید شد.

این قانون به‌طور خاص اجرای طرح‌هایی مانند برداشت درختان شکسته را محدود کرد، زیرا برداشت این درختان می‌تواند بستری برای ورود غیرقانونی بهره‌برداران و تسریع تخریب جنگل‌ها فراهم کند.

در رابطه با این موضوع، دکتر هادی کیادلیری؛ سرپرست معاونت آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در سال 1392 بر اساس مصوبه هیئت وزیران هرگونه امکان برداشت از جنگل‌ها بر اساس طرح‌های قدیم ممنوع شد و امکان برداشت، فقط بر اساس طرح‌های جدید و مطابق با معیارهای پایداری در جنگل‌ها امکان‌پذیر می‌شد.

وی افزود: اما این مصوبه امکان برداشت درختان شکسته افتاده را فراهم می‌کرد که این مسئله نیز در آن زمان با اعتراض کارشناسان روبه رو شد زیرا از نظر اکولوژیک بسیار حائز اهمیت هستند.

کیادلیری تصریح کرد: در برنامه ششم توسعه نیز برداشت چوب و هرگونه بهره‌برداری چوب از جنگل‌ها ممنوع شد و برداشت درختان شکسته و افتاده را صرفاً تا سال سوم برنامه توسعه ششم و سال 1399 مجاز دانسته و پس از آن هرگونه دخالت در جنگل باید بر اساس طرح مدیریت پایدار انجام می‌گرفت؛ طرح تنفس جنگل ها اعلام شد و هرگونه دخالت در این زمینه را منوط به ارائه طرح کرد.

او گفت: برنامه هفتم نیز به همین منوال ادامه یافت و هرگونه بهره‌برداری چوبی از جنگل و برداشت درختان جنگلی را ممنوع کرد. تبصره یک ماده 36 برداشت درختان حاشیه جاده و شکسته و افتاده را با تایید رییس سازمان منابع طبیعی مجاز دانسته که البته الزامی در برداشت وجود ندارد و صرفاً این کار را در صورت ضرورت فنی کارشناسی امکان‌پذیر کرده است.

سرپرست معاونت آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: برداشت در حاشیه جاده‌های جنگلی که حدود و ثغور آن به هیچ وجه مشخص نیست و با توجه به اینکه حدود 8 هزار کیلومتر جاده جنگلی وجود دارد، لذا می‌تواند بسیار خطرناک باشد. همچنین از ابهامات دیگر، واژه‌هایی مانند درختان خطرساز و افتاده است که بسیار بحث‌برانگیز است. ضمن اینکه اینگونه برداشت به هیچ عنوان پشتوانه علمی ندارد و از جنبه اکولوژیکی و اقتصادی نیز مورد بررسی قرار نگرفته است و تنها معبری را برای ورود به زمین‌های جنگلی و قاچاق و بهره برداری فراهم می‌کند.

انتهای پیام/