معادلات سیاسی و اجتماعی ترکیه و تداوم قدرت آک پارتی

به گزارش خبرگزاری تسنیم، این روزها در مجلس ملی ترکیه، با وجود همه تنش‌ها و درگیری‌های لفظی و فیزیکی، شرایط به نفع حزب حاکم، یعنی حزب عدالت و توسعه (AKP) است و با حمایتی که دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی (MHP) از اردوغان به عمل آورد، زمینه برای تصویب اصلاحیه های قانون اساسی ترکیه مهیا شده و در بهار سال آینده، فضای سیاسی و اجتماعی ترکیه، با برگزاری یک رفراندوم پرحاشیه و پرتنش، به سمت تغییر نظام سیاسی خواهد رفت.

کمال کلیچدار اوغلو رهبر بزرگترین حزب مخالف، یعنی حزب جمهوری خلق (CHP) بر این باور است که پارلمان ترکیه با تصویب این موارد، نسبت به وظایف خود، آرمان‌های کشور و ملت ترکیه خیانت کرده و آن چه دولت از آن به عنوان اصلاحات سیاسی و حقوقی نام می‌برد، در واقع، چیزی نیست جز تغییر رژیم، تحمیل آرای فردی اردوغان، زیرپا نهادن اصول مهم لائیسیته و کمالیسم و بنا نهادن یک حکومت دینی با اقتدار بی حد و حصر آکپارتی.

به عبارتی دیگر، کلیچدار اوغلو رهبر حزب سوسیال دموکرات ج.ه.پ که در تاریخ معاصر ترکیه، حزب او به عنوان یادگار آتاترک، بیش از 6 دهه اقتدار را به صورت یک قبضه در دست داشته، پیش از آن که نگران آزادی، دموکراسی و توسعه سیاسی و اقتصادی باشد، در غم احتمال از دست رفتن موقعیت خاص فکری و ایدیولوژیکی لائیسم و کمالیسم در حکومت و جامعه ترکیه است.

از دیگر سو، حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) که به نوعی، از نهادهای اقماری سیاسی پ.ک.ک محسوب می‌شود، دچار شرایط بحرانی و سختی شده که با زندانی شدن صلاح الدین دمیرتاش رهبر این حزب و 9 تن دیگر از برجسته ترین کادرها و نمایندگان آن و از دست دادن چندین شهرداری مهم و حساس، چنان به حاشیه رانده شده که یارای مخالفت با هیچ کس و هیچ چیزی ندارد و در یک کلام، قدرت و اختیار در مجلس ملی ترکیه به دست آکپارتی و حامی آن یعنی حزب ملی گرای افراطی باغچلی افتاده است.

حال سوال اینجاست: در سطح جامعه ترکیه، شرایط از چه قرار است؟ آیا همان شکل از موازنه ناهمگون و ناهمسانی که بین احزاب مزبور در مجلس وجود دارد، در جامعه نیز برقرار است؟ در پاسخ باید گفت: از آن جایی که احزاب در ترکیه، ریشه‌های اجتماعی مستحکمی دارند و حیات احزاب سیاسی، بدون رای و حمایت هواداران آنها، ادامه پیدا نمی‌کند، در سطح جامعه نیز می‌توان همین وضعیت را دید.

یعنی به عبارتی، مجلس ملی ترکیه، آینه نسبتاً صادقی از شرایط سیاسی و اجتماعی کل این کشور است و همان گونه که در مجلس، حزب عدالت و توسعه دارای اختیارات و قدرت بالایی است، در سطح جامعه نیز هواداران این حزب، از حیث برتری عمومی گفتمان و سبک زندگی، در اکثیرت هستند.

همان گونه که باغچلی و دیگر نمایندگان حزب راست افراطی حرکت ملی، در مجلس، از اردوغان و بن علی یلدرم حمایت می‌کنند، در سطح جامعه نیز هواداران این دو حزب، در نقطه مشترکی به نام اسلامگرایی مبتنی بر ملی گرایی، به وحدت و اتفاق نظر می‌رسند. مخصوصاً حالا که سرکوب کردها و حملات تند علیه پ.ک.ک و همه نهادهای اقماری قانونی  و غیرقانونی آن، در دستور کار قرار گرفته، حمایت ترک‌های افراطی از دولت یلدرم، دوچندان شده است.

به همان اندازه که در مجلس ملی ترکیه، اصول لائیسم و کمالیسم و مبانی ایدیولوژیک کمالیستی مانند گذشته اهمیت ندارد و تبدیل به گفتمانی نخ نما و کلیشه‌ای شده است، در جامعه نیز چنین وضعیتی وجود دارد و کمالیسم، اعتبار و اهمیت گذشته خود را از دست داده و در عین حال، همچنان که نمایندگانی از حزب جمهوری خلق، در مجلس، به خاطر دفاع از کمالیسم، دعوای لفظی و فیزیکی راه می‌اندازند، در جامعه نیز همین قطب بندی در جریان است و بالاخره، به همان شکلی که نمایندگان کُرد، از مظلومیت خود و رهبر حزبشان صحبت می‌کنند و نمایندگان مخالف، آنان را به حمایت از ترور متهم می‌کنند، در سطح جامعه نیز، وضع به همین منوال است.

در شرایط کنونی، در مورد مهمترین رازهای تداوم پیروزی حزب حاکم، باید علاوه بر موفقیت‌های اقتصادی و اقبال عمومی و اجتماعی و همچنین علاوه بر برخی اقدامات تند و پلیسی – نظامی، باید به این واقعیت نیز اشاره کنیم که در حال حاضر، در ترکیه، در همه سطوح سیاسی، فکری، اجتماعی و اقتصادی، گفتمان مطلوبی به عنوان گفتمان جایگزین وجود ندارد و با توجه به آن که حزب جمهوری خلق دچار تشتت و توقف فکری و سیاسی شده و همچنین با توجه به این که احزاب کوچک خارج از مجلس، شانس و توان چندانی برای جلب نظر و آرای جامعه ندارند، امکان بروز تغییرات مبنایی سیاسی به نفع مخالفین اردوغان، وجود ندارد.

یادداشت: محمد علی دستمالی کارشناس مسائل ترکیه

انتهای پیام/