پلاسکو در قاب «مهندسی فنی»/ ساختمانی میان سال که به پایان راه رسید + فیلم

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»، ماجرای ساختمان پلاسکو  همچنان در صدر اخبار قرار دارد اما کمتر مجالی برای بررسی این واقعه دلخراش از دید فنی در رسانه‌ها بوجود آمده است.

عملیات آواربرداری و کشف پیکر تعدادی از آتش‌نشان ایثارگر از پلاسکو پایان یافته است. طی روزهای گذشته و در جریان عملیات بزرگ آوار برداری و کشف پیکرها کمتر مجال پردازش به چرایی ریزش ساختمان از نگاه فنی پیش آمد. در این یادداشت به وجوه فنی ریزش این ساختمان توجه شده و به برخی ابهامات مطروحه پاسخ داده می‌شود.

آیا همواره خطر ریزش، ساختمانهای قدیمی را تهدید می‌کند و این نکته علت ریزش ساختمان پلاسکو بوده است؟

خطر الزاماً مختص ساختمانهای قدیمی نیست. ساختمان کالایی مثل پوشاک نیست که عمر مفیدش با گذر زمان کاهش پیدا کند، شاهد مثال این موضوع ساختمانهای بتنی هستند که در صورت اجرای صحیح سال به سال مقاومت سازه بیشتر می‌شود.

بنابراین نباید عدم نگهداری ساختمان و تغییر کاربری آن را بر گردن قدمت ساختمان گذاشت. عمر مفید ساختمان در ایران به دلیل عدم نگهداری معمولاً بسیار پایین است. به عنوان مثال برای ساختمانهای مسکونی معمولاً نزدیک به 30 سال است. در حالی که در کشورهای صنعتی این زمان به یک صد سال می‌رسد.

باید توجه داشت که ساختمان یک کالای استراتژیک است و با دیگر کالاها تفاوت ماهوی دارد. رسیدگی به ساختمان موضوعی لوکس نیست که بتوان از کنار آن به راحتی گذشت. ساختمان یک هویت است که همواره احتیاج به مراقبت دارد.

برای پاسخ به این سوال باید فاکتورهایی را در نظر گرفت،  مهندسی و طراحی سازه، کیفیت مواد اولیه، کیفیت ساخت و در آخر نوع نگهداری سازه در طول زمان مهمترین فاکتورها است.

الف) مهندسی و طراحی سازه:

مهندسان در دوره جدید ساخت سازه - که مصالح به صورت استاندارد شده و براساس جدول تعریفی مورد توجه قرار می‌گیرد (مانند تیرآهن در ساختمانهای فلزی) - همواره طبق مقررات و استانداردهای وضع شده ساختمانی اقدام به طراحی کرده‌اند. این موضوع سبب شده تا مقاومت سازه در قبال مسائلی که نیروهای مضاعف به سازه تولید می‌کنند (مانند زلزله و باد) در اولین مرحله طراحی مد نظر قرار گیرد. این دیدگاه خصوصاً در ساختمانهایی که کاربری خاصی دارند به شدت مورد توجه است.

ساختمان پلاسکو نیز نمی‌تواند از این قاعده مستثنا باشد. این ساختمان اولین ساختمان بلند مرتبه کشور است که این نکته،‌ طراحی آن را در وضعیت ویژه ای قرار می‌دهد. وضعیتی که در آن مهندسان با وسواس بیشتری اقدام به طراحی سازه کرده‌اند. دور از ذهن نیست که مهندسان این ساختمان  آن را برای عمری یک صد ساله طراحی کرده باشند. عمر مفیدی که در طراحی ساختمانهای بلند مرتبه بسیار رایج است.

ب) کیفیت مواد اولیه:

واضح است که  هر روز با پیشرفت صنایع از استخراج مواد معدنی گرفته تا فراوری آن، مصالح ساختمانی مرغوبیت بیشتری پیدا کرده و می‌کنند. ولی این موضوع نمی‌تواند درباره مصالحی که در گذشته به کار رفته، سئوالی ایجاد کند.

بی‌تردید مصالحی که در ساختمان پلاسکو مورد استفاده قرار گرفته  از استانداردهای اولیه برخوردار بوده اند. چرا که اولین کارخانه ذوب آهن  در ایران، 30 سال پیش از ساخت ساختمان پلاسکو تاسیس شده است. البته این که در بنای ساختمان پلاسکو کدامیک از فولادهای داخلی یا فولادهای خارجی استفاده شده، مشخص نیست،‌اما در هر دو صورت می‌توان با اطمینان بسیاری نوشت که مصالح از مرغوبیت استاندارد برخوردار بوده‌اند.

ج) کیفیت ساخت:

اگرچه این نکته از اهمیت بسیاری برخوردار است امابه دلیل عدم دسترسی به اطلاعات موثقی درباره معماران و کارگران و میزان مهارت آنان،‌ نمی‌توان با قطعیت سخن گفت.

البته وسواس و دقت‌نظر  سازندگان آن در ساخت و دقت نظر در نوع اجراء پروژه به خاطر پیشگام بودن این ساختمان در نوع خود، دور از ذهن نیست.

د) نگهداری سازه:

اما فاکتور آخر را با اطمینان می‌توان یکی از اصلی ترین دلایل این حادثه دانست.  نگهداری صحیح سازه می‌تواند حتی تا چند برابر عمر مفید ساختمان را افزایش دهد. همچنین عدم این نگهداری و سهل انگاری در ترمیم قسمتهای نیازمند به تعمیر، عمر ساختمان را به صورت تصاعدی کاهش می‌دهد.

ساختمانهای فلزی بیشتر به این نگهداری نیازمندند و ساختمان پلاسکو نیز از این قاعده مستثنا نیست. اسکلت ساختمانهای فلزی به مرور زمان به اکسیژن واکنش می‌دهند و اگر به این موضوع رسیدگی نشود، سطح مقطع موثر سازه کم می‌شود و در نتیجه مقاومت اجزاء سازه در برابر نیروهای وارده بر آن کاهش پیدا می‌کند. البته گفتنی است که درباره  نگهداری ساختمان نکات دیگری نیز وجود دارد و در این مقال صرفا به مهمترین آن اشاره شد.

گویا این تصاویر مربوط به ساختمانی در تبریز است. گودبرداری غیر اصولی در همسایگی آن باعث شده خاک ظرفیت خود را از دست بدهد و ساختمان واژگون شود. همانطور که مشاهده می‌شود در این حادثه اسکلت سازه تخریب نشد، بلکه ساختمان پس از خالی شدن خاک پهلویش تعادل خود را از دست داد و بدون هیچ هشداری فروریخت. 

ادامه دارد...                                            

انتهای پیام/