تولید علوم انسانی اسلامی فقط با مسألهمحوری میسر می‌شود
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم مهم‌ترین بایسته مسیر تولید علم، اعم از طبیعی و انسانی را مسئله‌محور بودن تولید علم دانست و گفت: آسیب تولید علم دینی در این چند دهه، توقف در پرداختن به کلیات است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا» هفته سوم از درس‌گفتارهای «طیف‌بندی حوزه علمیه در نسبت با علوم انسانی» با موضوع «علوم انسانی مسئله‌محور» به همت مؤسسه آفاق حکمت در قم و با سخنرانی حجت‌الاسلام احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.
حجت‌الاسلام واعظی با بیان اینکه برخلاف تصور عمومی که مدنیت و رفاه غرب را مبتنی بر تکنولوژی می‌دانند، غرب در علوم انسانی و اجتماعی پیشرفتهایی داشته است، گفت: اگر تصرف در طبیعت، محرّک عالمان برای رشد علوم تجربی بوده است، ایجاد تغییرات اجتماعی و مدیریت جامعه، سائق رشد علوم انسانی در غرب بوده است.
وی با بیان اینکه علوم انسانی و اجتماعی ظرفیت مدیریت جامعه و نهادسازی بر اساس یافته‌های خود را دارد، افزود: وقتی در علوم سیاسی اتفاق فکری جدیدی می‌افتد، همگام با آن نهادهای اجتماعی ایجاد می‌شود که صورت وضعیت مناسبات اجتماعی را عوض می‌کند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه ذهنیت عالِم در شکلگیری علوم انسانی خیلی اثر دارد، گفت: در علوم تجربی مبانی و پیش‌فرض‌های فلسفی و متافیزیکی دخالت دارد اما در مقایسه با علوم انسانی و اجتماعی، این دخالت بسیار اندک است. به همین دلیل است که عنوان فیزیک یا شیمیِ اسلامی زمینه کمتری برای بروز دارد اما علوم انسانی اسلامی به دلیل تاثّر بیشتر علوم انسانی از پیش‌فرض‌ها، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حجت‌الاسلام واعظی مهم‌ترین بایسته مسیر تولید علم، اعم از طبیعی و انسانی را مسئله‌محور بودن تولید علم دانست و گفت: آسیب تولید علم دینی در این چند دهه، توقف در پرداختن به کلیات است. ما در مباحث درجه دوم دانش، یعنی فلسفه علوم، متوقف شدیم و به تولید دانش درجه اول و حل مسأله نپرداختیم.
وی با بیان اینکه سال‌ها در مورد امکان علوم اسلامی و متد آن بحث می‌کنیم اما هنوز در مسیر طبیعی تولید علم قرار نگرفتیم، افزود: اگر می‌خواهیم علوم انسانی اسلامی داشته باشیم باید به سراغ حل مسئله برویم که دانش درجه اول است. منظور از مسئله‌محوری این است که ما مسائل واقعی خودمان را بشناسیم. رشد علوم انسانی در غرب به سبب درگیر شدن علمای آنها با مسائل و مشکلات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی خودشان بوده است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه ترجمه مسائل دیگران، دردی از جامعه ما دوا نمی‌کند، تصریح کرد: اگر پیشرفتی در علوم انسانی اسلامی داشته‌ایم به این واسطه بوده که علمای ما با مسائلی درگیر بوده‌اند و در پی حل آن برآمده‌اند. شیخ انصاری نوآوری‌هایی در فقه و اصول داشتند، با مسائلی درگیر بودند و اجتهادات جدید برای حل آن مسائل به میدان آورده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم یادآور شد: وقتی واژه «تحول» در علوم انسانی به کار می‌رود، در نظر تداعی می‌شود که فضای موجودِ حاکم بر علوم انسانی را باید بشکنیم و پیش‌فرض این است که اوضاع، مطلوب و رضایت‌بخش نیست. در واژه «تولید» نگاهی ایجابی و دعوت به ایجاب وجود دارد و شکستن فضا و نگاه سلبی مطرح نیست. «علم دینی» در ادبیات کسانی رایج است که علوم را به دینی و غیردینی تقسیم می‌کنند. پس با این توصیف این سه با هم مترادف نیستند.
حجت‌الاسلام واعظی با تأکید بر اینکه علوم انسانی مختص به مطالعه خود و روان انسان نیست، گفت: تولیدات هنری از آن حیث که تولید انسان است، جزو علوم انسانی است. با این تعریف، علوم انسانی طیف گسترده‌ای از مباحث را در برمی‌گیرد و جنس بحث‌های علوم انسانی متکثر خواهد بود. گاهی جنس مطالعات طوری است که آموزه‌های دینی نمی‌توانند در آن دخالت چندانی داشته باشند.
وی مطالعات دانشی را به سه دسته توصیفی، تبیینی و هنجاری تقسیم کرد و افزود: علوم اسلامی در مطالعات توصیفی و تبیینی نقش اندکی دارند؛ چراکه در این دو فقط به توصیف و علل مسأله پرداخته می‌شود اما در مطالعات هنجاری که ارائه راهکار و توصیه است آموزه‌های اسلام می‌تواند تأثیرگذار و نقش‌آفرین باشد؛ چون تصمیمات و راه‌حل‌ها در این مرحله، از جهت دینی، نمی‌توانند خنثی باشند.
رئیس دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم با بیان اینکه دانش مورد نیاز در حوزه سیاست به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود، گفت: نخست گزاره‌های دانشی عام و کلی که به فضائل و بایدها و نبایدهای جامعه سیاسی نظر دارد که به این دسته، فلسفه سیاسی گفته می‌شود. فلسفه سیاسی خود بر سه قسم است: ایضاح مفهومی، مباحث توصیفی و مباحثی درباره فضائل و خیرات جامعه سیاسی. مهم‌ترین بخش فلسفه سیاسی، قسم سوم آن است.
حجت‌الاسلام واعظی افزود: دومین بخش از دانش‌های مورد نیاز در حوزه سیاست به دانش‌هایی اختصاص دارد که برای تحقق بخشیدن به آن غایات و خیرات و دفع شرور جامعه سیاسی بدان نیاز داریم. به این بخش «علوم سیاسی» گفته می‌شود. هنر سیاستمداری، یعنی توانایی بهره‌مندی از این دانش‌ها در اداره جامعه.
چهارمین جلسه درس‌گفتار مدرسه آفاق، پنجشنبه 21 بهمن با حضور حجت‌الاسلام مرتضی جوادی آملی با موضوع «دستیابی به علم دینی مبتنی بر حکمت الهی (تبیین نظریه علم دینی علامه جوادی آملی)» در سالن همایش‌های غدیر شهر قم برگزار خواهد شد.
انتهای پیام/