معماری اسلامی- ایرانی تغذیه‌کننده روح و حس انسان
بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی حکایت از آن دارد که پیشینه معماری ایران به حدود هزاره هفتم پیش از میلاد می‌رسد.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی حکایت از آن دارد که پیشینه معماری ایران به حدود هزاره هفتم پیش از میلاد می‌رسد. معماری ایران دارای ویژگی‌هایی است که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان از ارزش ویژه برخوردار است، ویژگی‌هایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوان‌های رفیع، ستون‌های بلند و تزیینات گوناگون که در عین سادگی معرف شکوه معماری ایران است. اصولی که در تلفیق با معماری اسلامی سبکی اسلامی ایرانی را بنیان نهاد که بسیار ارزشمند است.
اما هم‌اکنون به نظر می‌رسد معماری ارزشمند اسلامی- ایرانی در بناهایی که در کشور ساخته می‌شود، رو به فراموشی است و سبک معماری اقتباسی از فرهنگ غرب در‌حال جایگزینی در فرهنگ شهرسازی ایرانیان است. در همین رابطه با رضا مقدسی کارشناس معماری به گفت‌وگو نشستیم تا از ویژگی‌های معماری ایرانی و اسلامی ودلایل کمرنگ شدن این سبک از معماری در شهرسازی فعلی مطلع شویم.
معماری ایرانی و اسلامی در چه سده‌هایی در ایران رواج داشت؟
معماری ایرانی در دوران پس از اسلام دارای سبک‌های مختلفی از جمله خراسانی و رازی است که با ظهور اسلام در ایران شاهد رواج این سبک از معماری بودیم. به عبارتی با ظهور اسلام ساخت بناهای مذهبی از جمله مساجد در ایران رونق گرفت و سبک خراسانی را می‌توان یکی از نخستین سبک‌های معماری اسلامی در ایران دانست. این سبک از معماری که در حدود قرن چهارم در‌ایران رواج یافت که متاثر از نقشه مساجد عربی با ساختمان‌های ساده ایرانی بود.
کمی درباره ویژگی‌های مهم سبکی که به آن اشاره کردید، توضیح دهید؟
می‌توان به فضای شبستانی، سادگی، قوس‌های بیضی و مناری شکل به عنوان ویژگی‌های این سبک از معماری ایرانی و اسلامی اشاره کرد. ارگ بم در کرمان، مسجد جامع اردبیل و مسجد جامع اصفهان نمونه‌هایی از سبک خراسانی است.
سبک رازی چه دورانی در ایران رواج داشت؟
سبک خراسانی از زمان سامانیان دچار تغییراتی شد که به سبک رازی منجر شد و می‌توان گفت که سبک رازی دومین سبک معماری اسلامی- ایرانی بوده، همچنین اصلی‌ترین و متنوع‌ترین سبک معماری اسلامی- ایرانی، سبک رازی است که در آن شاهد ساخت ایوان و استفاده از تزیینات همچون گچ‌بری و کاشی هستیم. از بناهایی به با پیروی از این سبک احداث شده است، می‌توان به حرم حضرت عبدالعظیم و گنبد سرخ مراغه اشاره کرد. باید گفت که در معماری ایرانی ویژگی‌هایی همچون تناسب و زیبایی سر درها و ایوان‌ها و جنبه‌های ریاضی و عرفانی قابل بررسی است. گرایش معماران سبک اسلامی- ایرانی به حیاط وشبستان و باغچه‌ها قابل توجه است، از سوی دیگر توجه به طاق و گنبد در معماری ایرانی و اسلامی نشان دهنده آن است که به اشکال بیضی و تخم مرغی توجه بیشتری داشته‌اند.
پس باید گفت؛ در حقیقت جلوه‌های زیبایی معماری ایرانی در دوره اسلامی، به تزیین و آرایش آن مربوط است؟
بله، معماری اسلامی با هنرهای تزیینی واحداث بزرگ‌ترین بناهای مذهبی اهمیت بسیاری دارد. تزییناتی همچون آیینه کاری، آجرکاری، گچ‌بری، کاشی‌کاری، حجاری، منبت کاری و نقاشی در سراسر دوران معماری اسلامی و ایرانی رواج داشته و در هر دوره متناسب با امکانات همان دوره پیشرفت کرده است.
آیینه کاری در معماری اسلامی و ایرانی هم بسیار مشاهده می‌شود.
در سبک معمای اسلامی آیینه کاری رواج بسیاری یافت و با استفاده از آیینه کاری در سقف بناها موجب شدند تا نور بیشتری به داخل ساختمان راه یابد و تمام بناهای مذهبی دوران صفوی نمونه‌ای از این سبک هستند. هنر آیینه‌کاری فقط در ایران وجود داشت و در دوران قاجار به اوج خود رسید و ازجمله بناهای آیینه کاری شده در دوران قاجار تالار آیینه کاخ گلستان است. نباید از این موضوع غافل شد که سبک و آثار معماری به عنوان نماد فرهنگی و اجتماعی در هر کشوری است به عنوان مثال تمدن‌های نخست با آثار معماری شناخته می‌شوند.
اگر بخواهیم شاخص‌ترین ویژگی معماری ایرانی در دوران اسلام را نام ببریم اوج آن را در چه مسئله ای می‌توان یافت؟
مهمترین ویژگی معماری ایرانی در دوره اسلامی حرکت به سمت وحدت است. اسلام مبتنی بر مجموعه‌ای از اصول فکری و اعتقادی است که این اصول حقیقی، کلی و ابدی است در حالی‌که مسلمانان انسان و نسبی هستند، در نتیجه آثار معماری آن‌ها هم نسبی و وابسته به شرایط زمان و مکان خواهد بود بنابراین بهتر است بگوییم معماری دوران اسلام بسترسازی حرکت انسان از کثرت به وحدت است.
معماری اسلامی- ایرانی جدا از ویژگی‌های ظاهری، شاخصه دیگری نیز دارد؟
معماری دوران اسلامی علاوه بر ظاهری زیبا، باطنی عمیق، انسانی و با صفا دارد، همچنین معماری این دوره ضمن رعایت دستاوردهای علوم تجربی با روح و دل‌نواز است به این معنا که حس، عقل و روح را تغذیه می کند.
در معماری اسلام علاوه بر فضای سرپوشیده داخلی، فضای سرباز و سرسبز خارجی یعنی حیاط مرکزی هم از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است. علاوه براین در معماری این دوره سقف مانند کف طراحی نمی‌شود، بلکه کف با الهام از طبیعت هموار و مسطح است و سقف با الهام از آسمان لایتناهی و کهکشانی طراحی می‌شود. تنها عنصر شاخص و جاذب در نمای خارجی سردر یا ایوان ورودی است که همچون طاق نصرت برای ورود طراحی می‌شود و این موضوع از اهمیت دادن به انسان درمقابل فضای ساختمان حکایت دارد و نشان می‌دهد که ساختمان باید ایمن‌گاه
انسان باشد.
چرا هم‌اکنون سبک معماری اسلامی- ایرانی در شهرسازی‌ها مورد بی‌توجهی قرار گرفته است؟
متاسفانه تأسف‌آور است که هم‌اکنون این هنر و شکوه با این همه ظرافت و بارِ معنایی چنان مورد فراموشی و بی‌مهری قرارگرفته است. به‌ندرت می‌توان نام و نشانی از آن یافت و آنچه باقیمانده به آثاری خلاصه می‌شود، بخش قابل‌توجهی از آن یادگار دوران گذشته است که به عنوان یک میراث از پیشینیان به ما رسیده است و در حفظ و حراست از آن نیز ناتوان هستیم. مصالحی که در گذشته برای احداث و ساخت منازل مورداستفاده قرار می‌گرفت، اغلب چوب، خشت و گل بود و هم اکنون بتن، آهن و آلومینیوم از مصالح مورد استفاده است. در گذشته تلاش می‌شد ساختمان‌ها با قرار گرفتن آن در مسیر تابش نور خورشید، انرژی گرمایشی لازم را به صورت طبیعی تأمین کنند اما هم‌اکنون نشانی از این سبک معماری در شهرسازی مدرن ایرانیان نیست.
منبع: حمایت
انتهای پیام/
