گذری بر مساجد تاریخی سمنان/معماری زیبای مساجد تاریخی استان سمنان چشم‌نوازی می‌کند+ تصاویر
جاده‌های استان سمنان هرساله و به‌ویژه در ایام نوروز شاهد عبور میلیون‌ها مسافر است که بسیاری از این مسافران را زائران حرم مطهر امام رضا (ع) تشکیل می‌دهند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان، اگر جزء آن دسته از زائرانی هستید که از این استان عبور می‌کنید و یا آن دسته از گردشگرانی که استان سمنان را برای مسافرت نوروزی انتخاب کرده‌اید، علاوه بر بازدید از آثار تاریخی و طبیعی استان، مشاهده از نزدیک مساجد تاریخی استان سمنان را به شما توصیه می‌کنیم.
شهرستان‌های سمنان، مهدی‌شهر و سرخه
مسجد جامع
مسجد جامع سمنان در دوره سلجوقیه ساخته‌شده در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این مسجد در داخل شهر سمنان و خیابان امام خمینی (ره) این شهر واقع‌شده است.
مسجد جامع یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین بناهای تاریخی و آثار اسلامی شهر سمنان است که در امتداد بازار قدیمی شهر و بازار شیخ علاءالدوله واقع‌شده است.
ساخت این مسجد را به قرون اولیه اسلامی نسبت می‌دهند. غیر از مناره غزنوی – سلجوقی مسجد، می‌توان آثاری از دوره‌های ایلخانی، تیموری و تعمیراتی نیز از دوره قاجاریه در مسجد جامع مشاهده کرد.
یکی از مهم‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده مسجد شامل ایوان آجری و رفیع آن به ارتفاع بیش از 21 متر و عرض دهنه 10.40 متر است که با کتیبه‌ای به خط ثلث سفید بر متن لاجوردی مزین شده و مربوط به دوره تیموری است.
مناره مسجد جامع
این بنا نیز ساخت دوره سلجوقی و ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است.
در گوشه شمال شرقی شبستان شرقی مسجد جامع، منار مسجد واقع است که یکی از زیباترین منارهای تاریخی استان سمنان محسوب می‌شود.
بر اساس کتیبه کوفی، این منار بین سال‌های 417 تا 466 توسط ابو حرب بختیار حاکم ایالت قومس در دوره غزنوی بناشده است.
ارتفاع این منار از سطح زمین 31.20 متر بوده و در اطراف منار نیز کتیبه‌ای با طرح و نقش زیبا از آجر و با خط کوفی تزئین شده است.
مسجد امام خمینی (ره)(سلطانی)
این مسجد در دوران قاجاریه ساخته‌شده و در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است.
مسجد امام خمینی (ره) نیز به فاصله کمی از مسجد جامع و در داخل شهر سمنان و خیابان امام خمینی (ره) این شهر واقع‌شده است.
این مسجد نمونه کامل مساجد چهار ایوانی و معرف معماری عصر قاجار است که در سال 1342 ه. ق به همت حاج سید حسن حسنی از علمای بزرگ شهر سمنان و مؤلف کتاب "منهاج العارفین " در دوره فتحعلی شاه قاجار ساخته‌شده است.
در منابع آمده است که هزینه ساخت مسجد امام از مصادره اموال حاکم جبار وقت سمنان تأمین‌شده است.
عناصر تشکیل‌دهنده مسجد را ایوان‌های متعدد، شبستان‌های وسیع، حجره‌ها و کاشی‌کاری‌های متنوع آن تشکیل می‌دهد.
ایوان غربی این مسجد بلندتر از ایوان‌های دیگر ساخته و با کاشی‌کاری‌ها و کتیبه‌هایی زیبا مزین شده است.
کتیبه‌های داخلی ایوان‌ها با خط ثلث در متن لاجوردی است و آیاتی از قرآن کریم بر روی آنها حک‌شده است.
این مسجد دارای سه در ورودی است و به‌وسیله یک دالان طولانی به تکیه معروف "پهنه " راه دارد. سه درب دیگر دارای هشتی، دالان و دهلیز است.
مسجد جامع زاوقان
این مسجد از بناهای قرن دوم هجری شمسی و مربوط به دوره تسلط علویان است که توسط یکی از نوادگان امام سجاد (ع) به نام سید ضیاءالدین محمد، بناشده است.
ایوان این مسجد بیش از 10 متر و قسمت اعظم این مسجد خراب‌شده است.
آنچه از این مسجد باقی‌مانده قوس بلند ایوان و تزیینات آجری آن است هنوز استوار برجای‌مانده است.
مسجد جامع زاوقان در قرن دوم هجری شمسی ساخته‌شده و در شمال محله زاوقان شهر سمنان واقع‌شده است.
دیگر مساجد شهرستان‌های سمنان، مهدی‌شهر و سرخه نیز شامل مساجد دروازه شهمیرزاد، مسجد المهدی مهدی‌شهر، ناسار، بنی اسدی، جامع و چهل‌ستون سرخه، مساجد امام حسین (ع) و امام هادی (ع) سرخه و نیز مسجد جامع بیابانک و مناره مسجد جامع اعلا است.
مسجد دروازه شهمیرزاد
این مسجد در بافت تاریخی شهر شهمیرزاد واقع‌شده است که نمازهای جمعه این شهر در این مسجد برگزار می‌شود.
حسینیه المهدی مهدی‌شهر
این مسجد در ارتفاعات زیارت مهدی‌شهر واقع‌شده و بر همه مناطق شهر مهدی‌شهر اشرافیت دارد.
ساخت بنای حسینیه المهدی به‌پیش از انقلاب بازمی‌گردد. ساختمان حسینیه طوری طراحی‌شده که تقریباً از تمامی نقاط شهر قابل‌تماشا است و در هنگام شب منظره‌ای رؤیایی به خود می‌گیرد.
قرارگیری آن بر تپه‌ای مرتفع و اشراف کامل آن به شهر و شهرک‌های اطراف سبب شده مراسم مهمی همچون نماز جمعه در این مکان برگزار شود.
در طرح آینده این مکان نیز پیش‌بینی‌شده است تا محوطه این بنا مسقف و به‌عنوان مصلی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این بنا دارای گنبدی عظیم به رنگ آبی و دو مناره است.
مسجد ناسار
مسجد ناسار یکی از مساجد واقع‌شده در بازار شهر سمنان است.
این مسجد مربوط به دوره قاجاریه بوده و ثبت‌شده در فهرست آثار ملی نیز هست.
مسجد ناسار سمنان در بافت قدیم شهر سمنان و ضلع شرقی تکیه ناسار بازار بزرگ این شهر واقع‌شده است.
مسجد بنی اسدی
مسجد بنی اسدی در اواخر دوره قاجار ساخته‌شده و در فهرست آثار ملی ثبت‌شده است.
این مسجد در شهر سمنان و خیابان ابوذر، محله آتشگاه این شهر واقع‌شده است.
مسجد جامع و مسجد چهل‌ستون سرخه
مسجد چهل‌ستون سرخه متعلق به قرن اول هجری است که یکی از شبستان‌های الحاقی به مسجد جامع سرخه بوده و در بافت قدیم شهر سرخه قرارگرفته است.
از خصوصیات بارز این بنا ستون‌های ظریف هشت‌ضلعی آجری و طاق‌های جناقی تند است که از 40 ستون این بنا، 32 ستون باقی است.
این بنا به شماره 2325 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
مسجد چهل‌ستون سرخه قبل از دوره صفوی ساخته‌شده است.
مسجد امام حسین (ع) سرخه
این مسجد بناشده در اواخر دوره قاجار و ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است.
مسجد امام حسین (ع) سرخه در داخل شهر سرخه و محله قدیمی بیرون دژ قرارگرفته است.
مسجد امام هادی (ع) سرخه
مسجد امام هادی (ع) سرخه ساخته‌شده در دوره قاجاریه بوده که ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است.
این مسجد در محله کلانی سرخه واقع‌شده است.
مسجد جامع بیابانک
مسجد جامع بیابانک از آثار تاریخی روستای بیابانک به شمار می‌رود که قبل از دوره صفوی ساخته‌شده است.
این مسجد در روستای بیابانک واقع‌شده است.
منار مسجد جامع اعلا
این بنا مربوط به دوره قاجاریه است که در فهرست آثار ملی ثبت‌شده و در مسجد جامع روستای اعلا واقع‌شده است.
شهرستان‌های گرمسار و آرادان
مسجد امام حسین (ع)
این مسجد در سال 1311 ه.ش توسط حاج‌آقا بزرگ ابو حسین از اهالی تبریز به‌صورت نیمه‌کاره ساخته شد. بنای مسجد در سال 1348 و هم‌زمان با تشکیل هیئت‌امنا تکمیل شد و به بهره‌برداری رسید.
این مسجد در فاصله بین سال 1311 تا 1348 محل اسکان افراد بی‌بضاعت غیربومی بوده است.
مسجد امام حسین (ع) ساخته‌شده در دوره قاجاریه است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این مسجد در گرمسار، میدان امام خمینی (ع)، محله حاجی بناشده است.
مسجد جامع حاج نبی ایوانکی
مسجد جامع حاج نبی ایوانکی ساخته‌شده در دوره قاجاریه و ثبت‌شده در فهرست آثار ملی بوده که در ضلع جنوبی خیابان اصلی شهر ایوانکی واقع‌شده است.
این مسجد شامل دو فرش‌انداز در جهت شرقی و غربی است. شبستان جنوبی آن که محراب مسجد نیز در آن واقع است، عریض‌تر و فرش‌انداز شمالی کم‌عرض تر است.
در وسط دو فرش‌انداز چهارستون مربع شکل وجود دارد که دو ستون آن به اضلاع شرقی و غربی مسجد متصل است.
طاق مسجد دارای گنبدهای عرق چین و قوس‌های جناغی است که در ورودی مسجد و در بدنه شمالی آن تعبیه‌شده و به سمت حیاط شمالی مسجد باز می‌شود. محراب مسجد در وسط دیوار ضلع جنوبی و مقابل در ورودی و در داخل یکی از اطاق نماهای مسجد ایجادشده و قسمت‌های مختلف آن را با طیفی از رنگ آبی (سیر تا روشن) رنگ‌آمیزی شده و آیاتی از قرآن را روی آن نوشته‌اند.
این اثر در سال 1387 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
مسجد جامع آرادان
مسجد جامع آرادان بناشده در دوره قاجاریه و ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است که در مجاورت امامزاده شاه نظر آرادان واقع‌شده است.
شهرستان‌های شاهرود و میامی
مسجد جامع شاهرود
این مسجد مربوط به دوره ایلخانی و ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است که در مجاورت محلات قدیمی " قلعه و لووا "،"بید آباد " و "چهار سوق " شاهرود قرار دارد.
این بنا قدیمی‌ترین مسجد شاهرود است که قدمت آن حداقل به دوره ایلخانی می‌رسد. بنای کنونی مسجد شامل صحن، شبستان اصلی و 2 شبستان فرعی است. پوشش بنا به‌صورت طاق و گنبد و با قوس‌های ایرانی است.
مسجد بایزید بسطامی ساخته‌شده در قرن 6 و 7 ه.ق در جوار امامزاده محمد در مجموعه تاریخی بایزید بسطامی است.
این بنا از آثار جالب‌توجه قرن ششم و هفتم هجری قمری است که از دو قسمت متمایز مردانه و زنانه با دو شبستان عمود بر هم تشکیل‌شده است.
بنای مردانه بر روی آثار مسجدی از دوره سلجوقی هم‌زمان با ساخت منار (514 ه.ق) قرارگرفته و دارای محراب گچ‌بری نفیس با نقوش هندسی، گیاهی، اسلیمی و گل‌های چهارپر است.
بخش فوقانی محراب با کتیبه‌هایی به خط ثلث و نستعلیق از دوره ایلخانی و قاجاری آراسته‌شده است.
قسمت زنانه این مسجد به شکل یک سالن طویل و باریک است و در سقف آن گچ‌بری‌های زیبایی مشاهده می‌شود.
رواق قاجاریه
رواق قاجاریه ساخته‌شده در بین بقعه امامزاده محمد و مسجد سلجوقی است که در ظاهر ابتدا به‌صورت حیاط کوچکی بوده که در زمان قاجاریه ساخته‌شده است.
در ضلع جنوبی مسجد سه در کنده‌کاری‌شده دیده می‌شود که رابط بین این قسمت و مسجد سلجوقی است.
بر گرداگرد دیوار مسجد، آیاتی از قرآن گچ‌بری شده است و ضلع غربی مسجد نیز با یک فضای مربع شکل کوچک به مسجد زنانه ایلخانی مربوط می‌شود.
تاریخ ساخت این مسجد مشخص نیست اما طبق کتیبه موجود، در سال 1242 ه.ق تعمیراتی در آن صورت گرفته است.
این بنا به‌صورت حیاط بوده که در دوره قاجاریه مسقف شده و رواق قاجاری نامیده می‌شود و فاقد تزئینات است.
مسجد جامع بسطام
این مسجد توسط غازان خان در بین سال‌های 700 تا 706 ه. ق ساخته‌شده است.
مسجد جامع بسطام دارای صحن مستطیل شکل روباز و دو شبستان زمستانی و تابستانی است.
بر ایوان مرکزی محراب مسجد گچ‌بری زیبایی دیده می‌شود که دارای کتیبه‌های قرآنی است.
تاریخ کتیبه‌های ایوان این مسجد به سال 706 ه.ق برمیگردد.
این مسجد مربوط به دوره ایلخانی است که ثبت‌شده در فهرست آثار ملی و واقع در داخل شهر بسطام و جنوب مجموعه تاریخی بایزید بسطامی است.
مسجد جامع فرومد
مسجد جامع فرومد ساخته‌شده در قرن هفتم ه.ق و ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است که در روستای فرومد شهرستان میامی در 165 کیلومتری شمال شاهرود واقع‌شده است.
این مسجد در روستای فرومد از توابع بخش میامی واقع‌شده و از مهم‌ترین مراکز فعالیت نهضت سربداران بوده و تاریخ بنای این مسجد مربوط به دوره خوارزمشاهیان است.
این مسجد دو ایوانی و مشتمل بر شبستان، رواق و اطاق گنبد دار است. سر در ورودی مسجد در ضلع شمالی مزین به تزیینات آجرکاری، گچ‌بری و تعدادی کتیبه است.
در این مسجد از فراز ستون نمای پایه ایوان غربی کتیبه‌های کوفی آمیخته با نقوش اسلیمی و گیاهی آغازشده و بر ستون نمای پایه شرقی خاتمه می‌پذیرد.
مسجد اخیانی‌ها
مسجد اخیانی‌ها در دوره پهلوی اول ساخته‌شده است.
این مسجد که در فهرست آثار ملی نیز ثبت‌شده است در خیابان تهران شاهرود بناشده است.
مسجد آقا
مسجد آقا در دوره قاجاریه احداث‌شده که در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است.
این مسجد در بافت قدیم شهر شاهرود احداث‌شده است.
مسجد جامع شیخ علی‌اکبر شاهرود
مسجد جامع شیخ علی‌اکبر ساخته‌شده در دوران قاجار و ثبت‌شده در فهرست آثار ملی بوده که در بافت قدیم شهر شاهرود واقع‌شده است.
مسجد جامع دستجرد
مسجد جامع دستجرد از بناهای دوره صفویه است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این مسجد در روستای دستجرد شاهرود بناشده است.
مسجد جامع جیلان
این مسجد در دوره قاجاریه ساخته‌شده و در فهرست آثار ملی ثبت‌شده است.
مسجد جامع جیلان در بخش بسطام، روستای جیلان واقع‌شده است.
مسجد جامع بیارجمند
مسجد جامع بیارجمند در دوره صفویه احداث‌شده و در فهرست آثار ملی ثبت‌شده است.
این مسجد در داخل شهر بیارجمند قرار دارد.
مسجد آقایان
این مسجد در دوره قاجاریه بناشده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
مسجد آقایان در شهر میامی واقع‌شده است.
شهرستان دامغان
مسجد تاریخانه
مسجد تاریخانه در 130 تا 170 ه.ق بناشده و در فهرست آثار ملی ثبت‌شده است.
این مسجد در خیابان شهید مطهری شهر دامغان واقع‌شده است.
این مسجد یکی از بناهای کهن و نمونه‌ای از مساجد اولیه در ایران است. ساخت این مسجد به سال‌های 130 تا 170 ه.ق نسبت داده‌شده است.
نام تاریخانه از دو واژه "تاری " و "خانه " تشکیل‌شده است که تاری لفظی ترکی و به معنای خدای است. خدای خانه از نخستین نمونه‌های مساجدی است که در آن مناره نیز یکی از عناصر تشکیل‌دهنده بنا است.
این مسجد دارای حیاط مربع شکل در سمت قبله، یک تالار ستون‌دار و در سه طرف دیگر دارای رواق است.
مصالح به‌کاررفته در این مسجد خشت و آجر بوده و شیوه معماری این مسجد مأخوذ از دوره ساسانی است.
این مسجد در طول قرون متمادی، بارها مورد مرمت قرارگرفته و پس از مسجد جامع فهرج یزد یکی از کهن‌ترین مساجد ایران محسوب می‌شود.
مناره مسجد تاریخانه
مناره اولیه مسجد تاریخانه در داخل مسجد بوده که تخریب‌شده است. مناره کنونی مسجد نیز در جنب مسجد در دوره غزنویان بناشده است.
این مناره دارای 26 متر ارتفاع و 86 پله است.
مسجد جامع دامغان
این بنا در نبش خیابان شهید مطهری، کوچه مسجد جامع واقع‌شده و شامل صحن وسیع مشتمل بر چهار شبستان است که شبستان قدیمی آن سه ایوانه و دارای یک مناره تاریخی است.
بنای اولیه مسجد مربوط به دوره غزنوی است این مسجد دارای دو شبستان مربوط به دوران معاصر و یک شبستان زیرزمینی است که این شبستان در دوره قاجار و توسط میرزا محمدخان سپهسالار دامغانی ساخته‌شده است.
در شمال شرقی این مسجد منارهای به ارتفاع حدود 31 متر قرار دارد. سطح مناره با آجرهای نازک کوچک تزیین‌شده و شامل کتیبه‌ای قرآنی است. تاریخ بنای مناره به دوره سلجوقی برمیگردد.
مسجد جامع دامغان در دوره غزنوی- سلجوقی ساخته‌شده است.
این بنا که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده در مرکز شهر دامغان واقع‌شده است.
مسجد حاج شکرالله
مسجد جامع حاج شکرالله در دوره ایلخانی بناشده و در فهرست آثار ملی، ثبت‌شده است.
این مسجد در خیابان راه‌آهن، نزدیک مسجد تاریخانه دامغان واقع‌شده است.
بنای این مسجد از خشت است اما در قسمت ورودی مسجد به دلیل بازسازی و مرمت از آجر قزاقی استفاده‌شده است. پلان این مسجد مربع است و سقف آن گنبدی شکل است. در دیوار جنوب غربی مسجد نیز محراب وجود دارد.
مسجد جامع صید آباد
این مسجد در اواخر دوره ایلخانی، اوایل دوران صفویه ساخته‌شده است.
مسجد جامع صید آباد که ثبت‌شده در فهرست آثار ملی نیز هست، در بخش امیرآباد، دهستان صرصر، روستای صیدآباد واقع‌شده است.
انتهای پیام/
