مسجد و حمام وکیل؛ تجلی هنر اصیل ایرانی و شاهکاری از دل تاریخ+تصویر و فیلم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، دوره زندیه یکی از دوران باشکوه تاریخ در شهر شیراز است که آثار بسیاری از آن زمان به یادگار مانده است که از جمله آنها می‌توان به ارگ کریم‌‌خان زند، حمام وکیل، مسجد وکیل و بازار وکیل اشاره کرد. 

حمام وکیل در دوره زندیه توسط کریم خان زند ساخته شد. این حمام در مرکز شهر شیراز و نزدیک دیگر بناهای دوره زندیه همچون بازار وکیل و مسجد وکیل قرار دارد. از قسمت‌های جالب توجه این حمام قسمتی به نام شاه‌نشین است که مخصوص استفاده شاه بوده‌ است.

این بنا در غرب مسجد وکیل ساخته شده‌ و از پیشرفته‌ترین اصول معماری زمان خود برخوردار است، برای مثال ورودی حمام کوچک است و با شیبی ملایم به هشتی ورودی که پایین‌تر از سطح زمین قرار دارد می‌رسد. ورودی به رختکن زاویه‌دار ساخته شده و همه این ملاحظات برای این بوده‌ که از ورود سرما به داخل و از خروج گرما به خارج از حمام جلوگیری شود.

سربینه حمام یک هشت ضلعی منظم است که هشت ستون یک پارچه سنگی در وسط سقفی گنبدی قرار گرفته‌اند. گرم خانه با سنگ فرش پوشیده شده‌ و در زیر این سنگ فرش دالان‌های کم عرض و باریکی ساخته شده که هوای گرم و بخار آب در آن جریان می‌یافته‌است تا کف حمام زودتر گرم شود.

در جنوب گرم خانه، خزینه قرار دارد که دو دیگ بزرگ برای گرم کردن آب داشته‌ است. در دو طرف محوطه گرم خانه دو شاه نشین و در دو طرف خزینه دو حاکم نشین ساخته شده‌ است. در وسط هر حاکم نشین نیز حوضی از سنگ مرمر دیده می‌شود. در زیر گنبد نقوش آهک بری زیبایی است که داستان‌های آنها از مذهب، سنت، علائق و رویاهای مردم این دیار سرچشمه می‌گیرد.

مسجد وکیل شیراز

این بنا در کنار بازار وکیل و حمام وکیل در مرکز شهر قرار دارد. این مسجد به مسجد سلطانى وکیل یا مسجد وکیل نیز شهرت دارد. مسجد وکیل یکی از بناهای زیبا و بسیار مستحکم دوره زندیه است که از لحاظ هنری و معماری اهمیت زیادی دارد.تاریخ بناى این مسجد سال 1187 هجرى همزمان با بناى بازار و میدان در زمان کریم‌خان زند بوده و وسعت مسجد 8 هزارو 660 متر مربع است.

بر اساس شواهد تاریخی این مسجد در مدت 10 سال ساخته شد و کاشی کاری‌های هفت رنگ زیبایی همچون بناهای دوره صفویه در آن چشم‌نوازی می‌کند.

طرح این مسجد دو ایوانی بوده و دارای دو شبستان جنوبی و شرقی است که  شبستان جنوبی با ستون‌های سنگی یکپارچه و مارپیچ از شاخصه‌های معماری ایرانی و از نقاط دیدنی این مسجد است که  48 ستون سنگی یکپارچه دارد.

مطالعات انجام شده در آزمایشگاه سازه و مقاومت‌ مشخص کرده  که معماران زندیه با بهره‌گیری از معماری هندیان که از زمان نادرشاه افشار وارد معماری ایرانی اسلامی شد، ستون‌ها را مارپیچ طراحی کردند که در مقایسه با ستون‌های یکپارچه از خاصیت ارتجاعی بیشتری برخوردار بوده و مقاومت بیشتری دارد.

نتیجه تحقیقات مشخص نشان می‌دهد که این ستون‌ها علاوه بر القا کردن مفهوم عروج انسان از فرش تا عرش، زیبایی خاصی به بنا می‌دهد و با ایجاد خاصیت ارتجاعی به نوعی بنا را ضد زلزله می‌کند.  به گفته پژوهشگران ستون‌های مارپیچ مسجد وکیل یکی از ویژگی‌هایی معماری دوره زندیه است که معماری این مسجد را از معماری سایر بناهای تاریخی متمایز می‌کند.

مساحت این شبستان حدود 5 هزار متر مربع است و منبر چهارده پله‌ای یکپارچه از سنگ مرمر دارد که  از زیبائی‌های  شبستان محسوب می‌شود. 

گفته شده که این سنگ به دستور کریم خان از مراغه به شیراز آورده شده است. 

در سمت شمال مسجد طاق بلند و مهمی ساخته شده که به طاق مروارید معروف است و در دور این طاق با قلم درشت و خط ثلث عالی یکی از سوره‌های قرآن به صورت هلالی نوشته شده‌است. کاشی‌کاری صحن و ایوان‌های شمالی و جنوبی نیز بسیار زیبا و از انواع هفت رنگ و معرق است.

ورودى مسجد از سمت شمال طراحى شده و سنگ سر در آن یکپارچه است. در دو طرف بالاى سردر ورودى مقرنس‌ها و کاشیکارى  زیبایى به کار رفته و پس از گذشتن از در ورودى مسجد دو راهرو به سمت چپ و راست دیده مى‌شود که پس از چند متر با زاویه‌اى تقریبا 90 درجه به صحن مسجد راه پیدا می‌کنند.

معماران مسجد براى اینکه قبله مسجد با قبله شرعى مطابقت کرده و از طرفى نماى مسجد با درهاى فرعى بازار و خود بازار همخوانى داشته باشد راهروها را به طریقى به صحن مسجد وصل کرده‌اند که در عین کجى تغییر زاویه صحن مشخص نباشد.

انتهای پیام/