"ارک تبریز" نماد صلابت و ایستادگی آذربایجان

به گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، به دلیل قدمت تاریخی بالا و مهد تمدن بودن، شهر تبریز آثار تاریخی و دیدنی بسیاری دارد که تلاش می‌کنیم در این مجال، در گزارش‌های منتشره، 5 محور گردشگری را ضمن معرفی کوتاه جاذبه‌های تاریخی و طبیعی این شهر، مسیرهای مرتبط به هم که در یک بازدید می‌توان آغاز کرد و به پایان رساند را معرفی کنیم.

مسیر گردشگری شماره 1: چهارراه شهید بهشتی - مسجد کبود - موزه عصر آهن – موزه آذربایجان - رهلی بازار – درب خیابان – برج یانقین – درب باغمیشه – کوچه حرمخانه – بازار کفاشان – بازار بزرگ تبریز.

مسیر گردشگری شماره 2: ارک علیشاه –بازار تبریز - سایت موزه عصرآهن– پل قاری – خانه امیر نظام گروسی - ربع رشیدی – ائل گلی تبریز.

ارگ علیشاه

مسجد یا ارگ علیشاه که از شاهکارهای معماری دوره ایلخانی به حساب می‌آید یکی از بناهای باشکوه و تاریخی تبریز بین سالهای 716 تا 724 هجری قمری است که در زمان سلطنت محمد خدابنده (اولجایتو) از سلسله ایلخانان توسط وزیر وی (تاج الدین علیشاه جیلانی) ساخته شده است.

 این مسجد درعصر شکوه و عظمت خود مزین به کاشی و تزئینات، ستون‌های مرمری، کتیبه‌ها گچ ‌بری‌های بسیار زیادی بوده است. در دوره قاجار صحن و محل زاویه و مدرسه علیشاه مبدل به انبار غلات و مخزن مهمات قشون گردیده و با کشیدن حصاری دور آن نام ارگ را به آن نهاده بودند.

مسجد علیشاه که در دوره مشروطیت نیز مخزن‌مهمات دولتی بود به دست مشروطه‌خواهان افتاده و به عنوان سنگری نفوذ‌ناپذیر مورد‌ استفاده آنها قرار‌گرفت‌، امروزه بخش باقیمانده بنا که از زلزله‌های مهیب تبریز در امان مانده بخش مسقف مسجد است که عرض آن 300 متر و 15 سانتیمتر و ارتفاع دیوارهای آن بطور متوسط 26 متر است.

ارگ علیشاه در سال 1310 خورشیدی با شماره 170 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بازار تبریز

بازار تبریز با وسعتی بالغ بر یک کیلومتر مربع و قرارگرفتن در مسیر جاده ابریشم، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده و به هم پیوسته جهان بوده و در سال 2010 میلادی به عنوان یازدهمین اثر جهانی ایران حافظه جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. این اثر دوره سلجوقی دارای 5500 باب حجره و مغازه، 35 باب سرا، 25 باب تیمچه، 30 باب مسجد، 20 باب راسته، 11 باب دالان، 9 باب مدرسه دینی، 5 باب حمام و 40 گونه شغل بزرگترین مرکز داد و ستد جاده ابریشم، در مشرق زمین بوده است.

مجموعه بازار جهانی تبریز با طولی بیش از یک کیلومتر از سمت مشرق به عمارت عالی قاپو و از غرب به مسجد جامع و از شمال به رودخانه میدان چایی (مهران رود) منتهی می‌گردد همیشه و همواره مورد توجه و اهتمام جدی سیاحان و مورخان نامی جهان در تمامی دوره‌های تاریخی بوده است که از آن جمله می‌توان به سفرنامه‌های مارکوپولو اواسط نیمه دوم قرن 7 هجری، حمدالله مستوفی قرن 8 هجری، ابن بطوطه در سنه 721 هجری که گفته ((بازار تبریز یکی از بهترین بازارهایی بود که من در همه شهرهای دنیا دیده‌ام ...)) یاد کرد.

از ویژگی‌های بازار می‌توان به طاق‌ها و گنبد‌های مقرنس بلند آن، آرایش‌ حجره‌ها، تعدد مدرسه و مسجد، کثرت تیمچه‌ها و راسته‌ها که معروف‌ترین آنها عبارتند از: امیر، کفاشان، حرم خانه، یمنی دوز، طلاجات، قیزبستی، سراجان، کلاه‌دوزان، دلاله زن، صادقیه، مسگران، شتربان، صفی و شیشه‌گرخانه اشاره کرد. این بازار بزرگ و تاریخی به دلیل اهمیت تاریخی آن در سال 1354 خورشیدی با شماره 1097 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سایت موزه عصرآهن

این موزه و سایت باستانی آن در قسمت شمال، شمال شرقی و شمال غربی مسجد کبود تبریز واقع شده است. قدمت آثار کشف شده در این موزه به عصرآهن دو و سه، اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول قبل از میلاد بوده و شامل گورستان و آثار سفالی مربوط به عصرآهن، چندین اسکلت، جواهر، زینت آلات، لوازم کار و ... می‌باشد.

محل مذکور در پی کاوش‌های باستانی اطراف گوی‌مچید (مسجدکبود) سال 1376 خورشیدی کشف و بقایایی از دوران پیش از تاریخ، قدمت سکونت در آن را به 1500 قبل از میلاد مسیح موسوم به تمدن سفال خاکستری می‌رساند، یافت شده این شواهد نشان می‌د‌هد که قدمت شهرنشینی و تمدن در شهر تبریز حداقل به حدود 4500 سال قبل می‌رسد. محل مذکور به عنوان سایت موزه عصرآن تبریز و اولین موزه صحرایی ایران آماده بازدید گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و تمدن ایران و جهان شده است.

پل قاری پلی که وقف پیرزنی با اختصاص هزینه سفر حج خود ساخته است

یکی از پل‌های تاریخی و بی بدیل تبریز پل قاری یا قاری کورپوسی است که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد.

این پل جهت برقراری ارتباط میان شمس العماره و قسمت شمالی شهر تبریز بر روی رودخانه مهرانه رود (میدان چایی) احداث شده است. برخی احداث این پل را وقف پیرزنی (قاری) می‌دانند که با اختصاص هزینه سفر حج خود بانی ساخت آن بوده است.

خصوصیات این پل تاریخی و قدیمی می‌توان به معماری منحصر به فرد، استواری و استحکام آن به همران طاق‌های هلالی شکل و سر‌ستون‌های قوچی و چراغ‌های ارزشمند اشاره کرد. پل قاری به دلیل اهمیت تاریخی و معماری در سال 1379 خورشیدی با شماره 2921 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسده است.

 ربع رشیدی

ربع رشیدی یا شهرک دانشگاهی ربع رشیدی که قدمت آن به دوره ایلخانی می‌رسد توسط خواجه رشیدالدین فضا الله همدانی پس از زلزله 671 هجری قمری در قسمت بیرونی شهر تبریز ساخته شد و مرکز پژوهش و تبادل علم و هنر آن روزگار بود. دانشگاه ربع رشیدی کتابخانه بزرگی داشت که حاوی مهم‌ترین کتاب‌های عصر خود با بیش از 60 جلد کتاب نفیس بود. رشیدالدین دانشمندانی را از سراسر جهان برای تدریس علوم مختلف از جمله پزشکی به این دانشگاه دعوت کرده بود.

این شهرک دانشگاهی بزرگترین بنیاد خیریه‌ای بود که تاریخ ایران به خود دیده و همه این تشکیلات بزرگ از طریق عواید موقوفات اداره می‌شد. به‌طوریکه وقف نامه آن به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسیده است. امروزه از این شهرک دیوارهای قلعه رشیدیه باقی مانده که متعلق به دوران صفویه است و در همان محل به امر شاه عباس کبیر احداث شده است.

این بنا در زمان آبادانی و رونق خویش شامل 24 کاروانسرای وسیع و 1500 دکان و 30000 خانه و تعدادی حمام و باغ و کارخانه‌های پارچه بافی و کاغذسازی و دارالضرب و تولید رنگ و نظایر آن بوده است.

خانه امیر نظام گروسی

خانه امیرنظام گروسی یا موزه قاجار در دوره قاجار و در زمان پیشکاری امیرنظام به سبک معماری دورون گرا بنا گردیده است. خانه امیرنظام به سبک معماری ایران در 2 طبقه و با زیربنای 1500 مترمربع مشتمل بر 2 حیاط اندرونی و بیرونی است که باغچه‌ها و حوض‌ها، زیبایی آن را دو چندان کرده است و 16 ستون با سرستون با سر ستون‌های زیبا، ایوان سرسرای را نگه داشته‌اند.

در طبقه فوقانی پنجره‌های مشبک ارسی با شیشه‌های الوان، گچ‌بری‌ها و آئینه‌کاری‌های بی‌نظیر چشم هر بیننده‌ای را می‌نوازد. این خانه که امروزه از آن به عنوان موزه قاجار بهره‌برداری می‌شود دارای 9 تالار نمایش، سکه‌های قدیمی، بافته، چینی و آبگینه، خاتم و فلزات، سنگ نبشته‌ها، اسلحه، رجال و فرامین است که از مهم‌ترین آثار این مجموعه تاریخی می‌توان به یادبود تاج‌گذاری مظفرالدین شاه اشاره کرد. خانه امیرنظام گروسی به دلیل قدمت و هویت تاریخی و معماری در سال 1370 خورشیدی و با شماره 1749 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تفرجگاه ائل گولی یا شاه گولی تبریز

ائل­ گلی یکی از زیباترین تفرجگاه‌های ایران است که در جنوب­ شرقی شهر تبریز قرار دارد. تاریخ احداث بنا و بانی آن به درستی معلوم نیست ولی شواهدی مربوط به دوران آق ­قویونلوها و صفویان در آن دیده شده است.

دریاچه ائل­ گلی با وسعت 5/5 هکتار و به ابعاد 200 در 317 متر و عمق 6 تا 12 متر دارای گنجایش 720000 متر مکعب است. این دریاچه پیشتر به سبب بزرگی و عظمت آن به شاهگلی (دریاچه بزرگ) معروف بود که در حال حاضر به نام ائل­ گلی (دریاچه مردم) نیز شناخته می‌شود.

در میان استخر ائل­ گلی باریکه­ای به شکل شبه جزیره وجود دارد که در آن کوشک وسطی استخر که سابقاً به شکل کلاه فرنگی بود قرار گرفته است. گرداگرد محوطه دریاچه، درختان فراوانی قرار دارند که علاوه بر چشم­انداز زیبایی که ایجاد می­کنند باعث لطافت هوا نیز می‌شوند.

عمارت کلاه­ فرهنگی هشت­ ضلعی موجود در مرکز دریاچه ائل ­گلی که به کاخ ائل­ گلی شهرت دارد، امروزه به­ صورت یک تالار پذیرایی مورد استفاده قرار می­گیرد. این تفرجگاه مجهز به یکی از بزرگترین شهربازی­ های ایران است.

تبریز از جمله معدود شهرهای ایران است که دارای تفرجگاه‌های درون شهری است و یکی از مهم‌ترین آن‌ها شاه­گولی یا ائل­گولی است که کوشک واقع در میان دریاچه مصنوعی آن قدمت تاریخی داشته و از نمادهای شهر تبریز محسوب می‌گردد. این تفرجگاه عظیم به مساحت حدود 60 هکتار دارای دریاچه‌ای به وسعت 55000 متر مربع در ابعاد 200 * 317 با گنجایش 720000 مترمکعب که تأثیر بسزایی در تلطیف آب و هوای تفرجگاه و بافت­های پیرامونی دارد.

تفرجگاه شاه­گولی که اغلب آن را به پارک ائل­گولی می‌شناسند علاوه بر محل گذران اوقات فراغت شهروندان، یکی از مجموعه‌های با ارزش تاریخی شهر تبریز محسوب می ­گردد که درختان سر به فلک کشیده و چند صدساله آن ویژگی خاصی به تفرجگاه بخشیده است.

موقعیت توپوگرافی و نیز شبکه‌های ارتباطی و دسترسی به آن از دیگر ویژگی‌های این مجموعه حساب می‌آید علاوه بر موارد یاد شده عمارت کلاه­فرهنگی هشت­ضلعی موجود در مرکز دریاچه ائل گولی که به کاخ ائل­گولی شهرت دارد، امروزه به صورت یک تالار پذیرایی مورد استفاده قرار می­گیرد. این تفرجگاه مجهز به یکی از بزرگ‌ترین شهربازی‌های ایران است.

شیرینی‌ها و خشکبار سوغات به یاد ماندنی تبریز

شیرینی و خشکبار تبریز همانند سایر غذاهای سنتی و لذیذ تبریز جزو بی‌همتاترین و برترین‌های دنیای شیرینی و خوردنی بوده و شهر تبریز را از این منظر شهره آفاق ساخته است.

از برترین‌های آن‌ها می‌توان به قرابیه، نوقا، ریس، کنجدی، لووز، رشته ختایی، باقلوا، پشمک، راحت الحلقوم، تسبیحی، نان نارگیلی، نان زنجبیلی، سوجوق، باسلیق، میان پر گلابی، میان پر زردآلو، میان پر انجیر، حلوا گردویی، دوشاب (شیره انگور)، گل سرخ، مربای گل (گل محمدی)، ترشی ذغال اخته، برگه زردآلو و آلبالو، پنیر، عسل اشاره کرد.

انتهای پیام/