قفس ببر، جای ضبط پلاتو نیست!
مهلت ۶ ماهه‌ای که سازمان محیط زیست در اختیار باغ وحش‌های غیرمجاز قرار داده بود به پایان رسید، با این حال نه خبری از تعطیلی این مراکز به گوش می‌رسد و نه اثری از اصلاحشان به چشم می‌خورد، مراکزی که نام سیرک به آنها بیشتر برازنده است تا باغ وحش.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، مرداد سال 95، سازمان حفاظت محیط زیست، تعداد مراکز نگهداری از حیات وحش در سطح کشور را بیش از 85 واحد اعلام کرده و با بیان اینکه به مراکز غیرمجاز، مهلتی 6 ماهه برای تکمیل مدارک و ساماندهی جایگاه‌ها بر اساس دستورالعمل ایجاد و مدیریت مراکز نگهداری از حیات وحش و کسب مجوز داده شده، خبر از تعیین تکلیف مراکز غیرمجاز تا پایان سال 95 داده بود، مهلتی که اکنون به پایان رسیده و این بدان معناست که در حال حاضر می‌بایست، تنها مراکزی که ضوابط دستورالعمل مذکور را رعایت می‌کنند و پس از تایید کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست موفق به اخذ مجوز این سازمان شدند، مجاز به ادامه فعالیت باشند تا از این پس شاهد تخلفات و حوادث ناگوار در مراکزی تحت عنوان باغ وحش و باغ پرندگان نباشیم. اما آیا اوضاع همانگونه و یا دستکم نزدیک به آنچه که وعده داده شده پیش می‌رود؟
چند روزی از آغاز سال 96 نگذشته که یک مجری تلویزیونی با این توضیح که "برای ضبط پلاتو داخل قفس ببرهای باغ وحش مشهد شده و نزدیک بوده خوراک ببر بنگال شود" فیلمی از حضور خود در قفس ببرهای بنگال باغ وحش مشهد منتشر کرد. بدین ترتیب خبری تحت عنوان «حمله ببر درنده باغ وحش مشهد به مجری سیما» در رسانه‌ها منتشر شد و واکنش‌هایی حیوان‌ستیزانه را در فضای مجازی به همراه آورد.
بسیاری از کاربران، مجری سیما را که از چنگال "موجودی مخوف و درنده" جان سالم به در برده بود قهرمان خوانده و ببر بنگال باغ وحش مشهد را متهم به رفتاری وحشیانه کردند.
اما ماجرا زمانی جالب‌تر شد که محسن طیرانی، که رسانه‌ها وی را مربی حیوانات باغ وحش وکیل آباد مشهد معرفی کردند با رد برخی شایعات منتشر شده در فضای مجازی مبنی بر رفتار وحشیانه ببرهای باغ وحش مشهد گفت: "ببرهای این باغ وحش، دست آموز بوده و به دلیل برقرار کردن ارتباط عاطفی با انسانها، به هیچ وجه با آنان وحشیانه رفتار نمی‌کنند."
اظهارات طیرانی، که به اعتقاد فعالان زیست محیطی، برای یک باغ وحش، عذر بدتر از گناه به شمار می‌رود این پرسش‌ها را در ذهن تداعی می‌کند که مگر ببرهای بنگال، جزو گونه‌های حیات وحش محسوب نمی‌شوند که باغ وحش مشهد سعی دارد آنها را از رفتاری خشونت‌آمیز با انسانی که به قفس‌شان وارد شده و سربه‌سرشان می‌گذارد تبرئه کند؟ چرا یک باغ وحش سعی در دست‌آموز کردن گونه‌های حیات وحش دارد تا هر از گاهی بازیگران و چهره‌های جویای نام برای اجرای نمایش با این حیوانات به قفس آنها وارد شوند؟
اصولا وجود «مربی حیوانات» در باغ وحش به چه معناست؟ آیا «وجود مربی حیوانات» و «دست‌آموز کردن حیوانات» تداعی کننده مراکزی تحت عنوان «سیرک» است که سازمان حفاظت محیط زیست، سال گذشته ممنوعیت استفاده آنها از حیوانات را اعلام کرده نیست؟ آیا دست‌آموز کردن حیوانات وحشی توسط مربی حیوانات، با تعریف باغ وحش و اهداف آموزشی آن و ضوابطی که سازمان حفاظت محیط زیست برای نگهداری از حیوانات وحشی تدوین کرده همخوانی دارد؟ آیا قفس ببرهای بنگال، جای مناسبی برای ضبط پلاتو و سلفی گرفتن بازیگران با حیوانات وحشی است؟ آیا فعالیت سیرک‌گونه باغ وحش وکیل‌آباد مشهد، مورد تایید سازمان حفاظت محیط زیست است؟
مراکز غیرمجاز نگهداری از حیات وحش همچنان به فعالیت ادامه می‌دهند!
با آغاز تعطیلات سال نو و به پایان رسیدن مهلت 6 ماهه سازمان حفاظت محیط زیست به مراکز غیرمجاز نگهداری از حیات وحش، باغ وحش وکیل آباد مشهد که سال‌هاست به دلیل شرایط نامناسب نگهداری از حیوانات، دورگه گیری از گربه‌سانان و فروش غیرمجاز حیوانات مورد انتقاد قرار گرفته همچنان بی‌آنکه مجوز بهره‌برداری دریافت کرده باشد به فعالیت خود ادامه می‌دهد چرا که مسئولان محیط زیست عزم و اراده‌ای برای تعیین تکلیف این مجموعه نشان نمی‌دهند.
یکی از خبرسازترین باغ‌وحش‌های کشور که حوادثی چون درگیری مربی با یک شیر آفریقایی که به کشتار این شیر توسط شلیک گلوله ماموران نیروی انتظامی منجر شد، آتش زدن یال یک شیر توسط بازدیدکنندگان و فروش گونه‌های حیات وحش که سرگردانی یک توله ببر در خیابان‌های مشهد آخرین محصول آن به شمار می‌رود را در کارنامه خود دارد و اخیراً به یکی از مراکز مورد علاقه برای عکس و فیلم گرفتن چهره‌های جویای نام بدل شده در آستانه سال 96، به جای آنکه طبق وعده مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست، رنگ و لعابی دیگر به خود بگیرد و با ضوابط نگهداری از حیوانات هماهنگ شود، این بار با فرستادن یک مجری سیما به قفس ببرهای بنگال خبرساز می‌شود تا مهر تاییدی باشد بر ناتوانی سازمان حفاظت محیط زیست در مدیریت مراکز غیرمجاز نگهداری از حیات وحش. مراکزی که بنا بود تا پایان سال 95، یا خود را با ضوابط قید شده در دستورالعمل سازمان حفاظت محیط زیست وفق دهند و یا توسط این سازمان تعطیل و حیواناتشان به مراکز مجاز منتقل شوند.
همچنین محمد عرفانی - معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست خراسان رضوی، پاییز 95 در گفت‌و‌گو با تسنیم، در خصوص وضعیت نامناسب حیوانات باغ وحش وکیل آباد مشهد یادآور شده بود: "تا زمانی که تکلیف باغ وحش تعیین نشده و برای فعالیت آن مجوز بهره‌برداری صادر نشود سازمان حفاظت محیط زیست نمی تواند این مجموعه را به رعایت اصول و ضوابط دستورالعمل نگهداری از حیات وحش، ملزم کند. باغ‌وحش وکیل‌آباد سال‌ها پیش، مجوز استقرار گرفته، اما موفق به دریافت مجوز بهره‌برداری نشده چرا که این باغ‌وحش در محدوده خدماتی شهر واقع شده که این خلاف قوانین جدید است. بنابراین با درخواست این مجموعه برای دریافت صدور مجوز بهره‌برداری موافقت نشده است. ما فرصتی سه ساله به منظور انتقال و جابه جایی باغ وحش مشهد در اختیار مسئولان این مرکز قرار دادیم که طی این مدت اقدامی از سوی آنها صورت نگرفت. پس از آن یک اولتیماتوم یک ماهه هم به باغ‌وحش داده شد و از آنجا که اقدامی جهت جابه جایی این مجموعه صورت نگرفت، مهر ماه سال جاری، موضوع باغ‌وحش وکیل‌آباد از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان رضوی، در کمیته فنی سازمان حفاظت محیط زیست مطرح و با توجه به سوابق باغ‌وحش تصمیم‌گیری نهایی درباره آن به منظور تعیین تکلیف این باغ وحش به معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست سپرده شد که تا به امروز نتیجه ای را به این اداره کل اعلام نکرده اند."
این در حالی است که به گفته احمدعلی کیخا - سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی "سازمان حفاظت محیط زیست باید برای اصلاح تمام مراکز نگهداری از حیات وحش که ضوابط دستورالعمل ایجاد و مدیریت مراکز نگهداری حیات وحش را رعایت نمی‌کنند، یک برنامه زمان‌بندی شده تعیین کرده و با اِعمال نظارت در بازه‌های زمانی معین، روند اصلاح شرایط نگهداری از حیوانات در این مراکز را مورد بررسی قرار دهد تا در صورتی که مراحل بهسازی، همگام با برنامه زمان‌بندی شده پیش نرود با همکاری قوه قضاییه نسبت به تعطیلی مرکز، اقدام شود. برای برخورد با مراکز نگهداری از حیات وحشی که ضوابط دستورالعمل را رعایت نمی‌کنند هیچ خلاء قانونی وجود ندارد. قوانین موجود در حوزه محیط زیست برای برخورد با متخلفان، قدرت لازم را دارد و سازمان حفاظت محیط زیست می‌تواند با همکاری قوه‌قضاییه نسبت به تعطیل کردن این مراکز اقدام کند. اما چنانچه مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست بر این باورند که برای تعطیل کردن این مراکز با خلاء قانونی مواجه هستند، باید مشکل را اعلام کنند تا مجلس شورای اسلامی نسبت به مرتفع کردن آن اقدام کند."
اما در کمال ناباوری، آنچه در مورد باغ وحش وکیل آباد مشهد رخ داده این است که این مرکز غیرمجاز نگهداری از حیات وحش، حدود چهار سال از اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان رضوی به منظور بهسازی، زمان گرفته است، بی‌آنکه کوچکترین اقدامی در زمینه اصلاح انجام داده باشد و اکنون نوبت به فرصت گرفتن از معاونت محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست رسیده است. رویه‌ای که مصداق بارز سوء مدیریت در سازمان حفاظت محیط زیست، دستکم در زمینه ساماندهی باغ وحش‌ها است و حاصل آن ادامه فعالیت غیرقانونی مراکزی چون باغ وحش وکیل‌آباد مشهد و باغ پرندگان قمصر کاشان است.
مراکزی که ضوابط سازمان حفاظت محیط زیست را رعایت نمی‌کنند چگونه موفق به اخذ مجوز شدند؟
با جست‌وجویی در پورتال سازمان حفاظت محیط زیست، فهرستی از مراکز مجاز نگهداری از حیات وحش شامل 53 مرکز را مشاهده می‌کنیم که به گفته مسئولان این سازمان به دلیل رعایت ضوابط دستورالعمل ایجاد و مدیریت مراکز نگهداری از حیات وحش، موفق به اخذ مجوز بهره‌برداری از این سازمان شده‌اند.
از این 53 مرکز که موفق به اخذ مجوز سازمان حفاظت محیط زیست شدند، 26 مورد اول که با باغ وحش ارم سبز در تهران آغاز شده و به باغ پرندگان نوبخت حسن‌زاده در استان آذربایجان غربی ختم می‌شوند شامل مراکزی عمومی است اما 27 مورد بعدی، مراکز خصوصی نگهداری از حیات وحش هستند که امکان بازدید عموم از آنها وجود نداشته و تاکنون خبری از حال و روز حیوانات مستقر در آنها منتشر نشده است، بنابراین قضاوت درباره آنها میسر نخواهد بود.
اما با نگاهی به همان 26 مرکز عمومی که در ابتدای این فهرست مشاهده می‌شوند و اوضاع و احوالشان از چشم فعالان محیط زیست و رسانه‌ها چندان پنهان نیست نام مراکزی، یکی پس از دیگری به چشم می‌خورد که علاوه بر گلایه‌های دوستداران حیوانات از شرایط اسفبار نگهداری از حیوانات در آنها، هر از گاه، محل اخباری از تخلفات و یا حوادثی ناگوار می‌شوند: وجود لاشه گونه‌های بومی حیات وحش در باغ وحش سیمرغ گراش، مرگ گوزن زرد باردار به دلیل پرتاب سنگ در باغ وحش کاسیت خرم‌آباد و تخلفات سنگین باغ پرندگان لویزان تهران که به دستگیر شدن پیمانکار این مجموعه منجر شد را می‌توان سه مورد از آخرین خبرهایی دانست که طی سال گذشته از این مراکز به اصطلاح، مجاز بیرون آمده و به گوش رسانه‌ها رسیده است.
از تخلفات و حوادث تلخ در این مراکز مجاز نگهداری از حیات وحش که بگذریم، تصاویر منتشر شده از این مراکز حکایت از شرایط نامطلوب نگهداری از حیوانات در این مجموعه‌ها داشته و تغذیه و بهداشت نامناسب حیوانات و مساحت غیراستاندارد جایگاه‌ها نشانگر آن است که بر خلاف ادعای سازمان حفاظت محیط زیست، ضوابط قید شده در دستورالعمل این سازمان در این 26 باغ وحش و باغ پرندگان مجاز رعایت نمی‌شود.
به عنوان نمونه، تصاویر زیر مربوط به باغ وحش سیمرغ گراش واقع در استان فارس است. باغ وحشی که موفق به اخذ مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست شده و در فهرست مراکز مجاز نگهداری (شماره 14) جای گرفته تا معیار سازمان حفاظت محیط زیست برای صدور مجوز بهره‌برداری از این مراکز را در سایه‌ای از ابهام قرار داده و این پرسش را پیش بکشد که آیا چنین شرایطی به راستی از دیدگاه سازمان حفاظت محیط زیست این کشور برای نگهداری از حیات وحش، آن هم گونه بومی و ارزشمندی چون خرس قهوه‌ای استاندارد و در خور صدور مجوز است؟
آیا اصولا صدور مجوز از سوی سازمان حفاظت محیط زیست به معنای رعایت ضوابط نگهداری از حیات وحش، نه در سطح استانداردهای بین‌المللی بلکه در محدوده همین دستورالعمل تدوین شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست خواهد بود؟ آیا سازمان حفاظت محیط زیست برنامه‌ای برای ساماندهی اوضاع نابسامان مراکز نگهداری از حیات وحش که تعدادشان روبه‌روز در حال افزایش است پیش رو دارد یا بناست هرج و مرج غالب بر این بر این مجموعه‌ها ادامه یافته و خبر تخلفات و حوادث ناگوار در آنها بدون واکنشی از سوی تنها نهاد متولی امر حفاظت از حیات وحش کشور، به تیتر جنجال‌برانگیز رسانه‌های داخلی و خارجی بدل شود؟
.
انتهای پیام/
