بافت فرش در کاشان؛ هنری که به دست فراموشی سپرده شده‌ است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کاشان، فرش یکی از زیباترین جلوه‌های طبیعت است که خالق آن زنان و مردانی صبور و کوشا هستند و سال‌هاست که بزرگ‌ترین هنر دستی جهان بوده و کاشان سرآمد این هنر عظیم است به‌طوری که طبق مستندات کهن، قدمت فرش‌های کاشانی به قرن 11 هجری می‌رسد و در این فرش‌ها شاهد نقوش شکارگاه هستیم.

قرن 17 و 18 میلادی نیز شهرستان کاشان مرکز فرش‌بافی معرفی شده که قالی‌های درباری بافته شده در آن زمان به دستور شاه عباس کبیر بوده و امروزه نیز شاهد قالی‌های ابریشمین و نقره باف و زرباف که به قالی شاه عباسی مشهور است، هستیم.

این هنر عظیم نه تنها ساخته دست انسان بلکه نشانی از پاکی قلب و عمق تخیلات مردمانی نجیب و صبور است و پس از گذر سالیان طولانی وسعت قالیبافی در کاشان به شهرستان‌ها و روستاهای اطراف که شامل نطنز، جوشقان، آران و بیدگل، قمصر، نیاسر، گلپایگان، محلات، اردستان و اصفهان است، رسیده‌است.

تار و پود قالی کاشان از جنس نخ پنبه‌ای است و پشم مورد نیاز آن از تولیدات گله داری‌های خراسان، آذربایجان، کرمانشاه و تهران تهیه می‌شود و در قالی‌های ظریف، ابریشم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و از دیگر ویژگی‌های قالی کاشان می‌توان به بافت ضخیم و متراکم، استفاده از دو رشته پود و نقش، رنگ و ابعاد خاص خود اشاره کرد.

نقوش تزئینی دل انگیز هنرمندان کاشانی می توان به ترنج‌های لوزی شکل و اسلیمی‌های سفید رنگ در کنار لچک و ترنج و حاشیه‌ها اشاره کرد و در میانه قالی شاهد ترنجی مرکزی و لچک‌های مربوط به آن و در حاشیه اصلی شاهد نقوش درشتی بصورت دو برگ در دو طرف شاخه هستیم و زمینه قالی نیز ساقه‌هایی باریک و رشته‌های دویده در میان آن‌ها این تصاویر زیبا را چشم نوازتر می‌کند.

پس از جنگ جهانی اول شاهد تغییراتی در طرح‌ها و نقوش قالی کاشان هستیم به گونه‌ای که در میان قالی‌های بافته شده در آن زمان ترنجی مرکزی و در اطراف آن مجموعه گیاه‌های سبز و خرم به چشم می‌خورد و دارای گل‌های درشت و برگ‌های زینتی است.

کنار طرح‌های لچک ترنج و نقوش شاه عباسی و اصفهانی، طرح قالی‌های ساروق مشتمل بر طرح گل و بوته با زمینه‌ای به رنگ سرخ نیز در نقوش قالی‌های قدیمی هویدا است.

ابعاد قالی کاشان را نیز می توان به دو دسته قالی‌های سجاده‌ای که نقشی درخت گونه دارد وترکیبی از نقوش تزئینی است و قالی‌های بزرگ که زمینه آن را طرح‌های اسلیمی پوشانده است، تقسیم کرد.

رنگ بندی مختص به این هنر نیز در شهرستان کاشان به گونه‌ای است که زمینه سفید عاجی دارای نقوشی با رنگ‌های خاکستری، قهوهای، توتونی، عاجی و سیاه است و فرش‌های با زمینه لاکی، حاشیه‌ای سرمه‌ای دارد

فرش بافان کاشانی به لحاظ ابعاد فرش به دو دسته قالیچه باف که مختص به روستاهای کنار کویر و در حاشیه شهرستان و نطنز است و مختلط باف که مختص به روستاهای سراسر کاشان و بخشی از شهرستان نطنز است، تقسیم می‌شوند.

هنر قالی بافی همواره همراه با مشاغل گوناگون دیگر مانند حلاجی، ریسندگی، چله کشی و نقشه کشی است و این موضوع سبب شده تا کمتر از 8/1 ساکنان شهرستان کاشان و حومه این شهرستان این هنر را تجربه نکرده باشند

 دیگر هنرهایی که با فرش بافی ارتباط تنگاتنگی دارد و کاشان در این زمینه سرآمد است، می توان به هنر رنگرزی کاشانی‌ها اشاره کرد و در نهایت این هنر چشم نواز زنان و مردان کویر نشین پس از بافته شدن در کارگاه‌ها و خانه‌های مسکونی در بازار کاشان به فروش می‌رسد.

این هنر با وجود چنین سابقه‌ای دست خوش فراموشی شده است و امروز به این هنر کاشانی‌ها بها و اهمیت کمتری می‌دهند و افرادی را که با این هنر ارتزاق می‌کردند، دچار مشکلات متعددی کرده‌است.

احمد امیری در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهارداشت: چندین سال است که بازار فرش دستبافت راکد است و با توجه به افزایش قیمت مواد اولیه و مزد کارگر اما فروش فرش افزایش چشمگیری نداشته است.

این فرش فروش کاشانی با بیان اینکه متاسفانه در بازار فرش کلاهبرداری‌های زیادی صورت می‌گیرد و بعضی از چک‌ها با مشکلات وصول مواجه است، افزود: از هنگام به دار آویختن قالی تا فروش که حدود 2 سال طول می‌کشد مشکلات زیادی وجود دارد و به همین منظور برای تولید کننده و واسطه سود قابل توجهی ندارد.

وی بیان داشت: مصرف کنندگان به دلیل کاهش قدرت خرید اقدام به خرید فرش‌های ماشینی می‌کنند و با توجه به سود کم در این حرفه، اشخاص جدیدی وارد این کسب و کار نمی‌شوند.

امیری ضمن اشاره به وجود بازار کار در حوزه فرش ماشینی در صورت توجه به این حرفه تصریح کرد: صادرات فرش و همچنین قدرت خرید مردم باید درست و خوب شود تا این حوزه رونق قبلی خود را بگیرد.

قاسم تقی زاده رهقی با بیش از 40 سال سابقه در این حوزه به خبرنگار تسنیم با بیان اینکه صنعت قالی بافی در کاشان از بین رفته‌است اظهارداشت: در گذشته نزدیک 90 درصد مردم کاشان، چه مرد و چه زن از شغل فروش قالی و بافت آن امرارمعاش می‌کردند در حالیکه امروز بیش از 85 درصد مشاغل مربوط به فرش منسوخ شده‌است.

این فرش فروش با سابقه علت کسادی این بازار را عدم صادرات و عدم توان قدرت خرید مردم دانست و افزود: مسئولان اگر بخواهند می‌توانند این مشکلات را رفع کنند و قانون دست و پاگیر صادرات را درست کنند.

وی ضمن اشاره به عدم استقبال زنان و دختران امروز از حرفه قالی بافی تصریح کرد: فرش دستبافت درواقع محصولی نیست که تنها برای فروش در ایران باشد بلکه بیشتر مختص فروش به خارج از کشور است.

گزارش از مرتضی نجف زاده

انتهای پیام/