بداهه‌نوازی در کلاس درس هنر
مجتبی حسنوند معلم هنر است و گاهی در کلاس درس برای دانش‌آموزانش سه‌تار می‌نوازد.
خبرگزاری تسنیم - یاسر شیخی یگانه
شبکه‌های اجتماعی را که دور می‌زنی، گاهی چشمت به ویدیوهایی می‌افتد که روایتِ تنبیه بدنیِ دانش‌آموزان در مدارس است. بسیاری از ما این ویدیو‌ها را در طول سال می‌بینیم و اندوهگین می‌شویم. دیدن چنین صحنه‌هایی وجهه‌ی معلمان دلسوز را هم خدشه دار می‌کند.
چندی پیش اما فیلمی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که معلمی در کلاس درس به جای داشتنِ کمربند و شیلنگ و چوب به دست، در آغوشش سازی بود که به آرامی می‌نواخت. معلمی که برای شاگردانش در آواز «دشتی» بداهه‌نوازی می‌کرد.
البته این ویدیو برخلاف ویدیوهای تنبیه و پُر از خشونت، چندان دیده نشد تا شاید اندکی قدر این معلمان دلسوز دانسته شود.
مجتبی حسنوند معلم هنر است. او در شهرستان الشتر و روستاهای اطرافش درس می‌دهد. حسنوند مدرک ممتاز خوشنویسی‌اش را سال 1377 گرفته و حدود 20 سال سابقه تدریس دارد. او از نوازندگان موسیقی ایرانی و ساز تخصصی‌اش سه‌تار است.
امروز 12 اردیبهشت و روز معلم است. به بهانه‌ی این روز پای صحبت‌های مجتبی حسنوند نشستیم تا او از تجربه معلمی هنر برایمان بگوید. او شاید از نخستین معلمانی است که برای دانش‌آموزانش سه‌تار نوخته است. آنچه در ادامه می‌آید، صحبت‌های این معلم است:
موسیقی در کتاب‌های درسی
در گذشته کتاب‌های هنر فقط محدود به دو هنرِ خوشنویسی و نقاشی بود. اما دو سه سالی هست که موسیقی وارد کتاب‌های درسیِ هنر در پایه‌ی هفتم و نهم شده است. در این کتاب‌ها از مبانی موسیقی سخن به میان آمده و مسائلی مانند آشنایی با رنگ‌های صوتی، لَحن و ملودی، ریتم و وزن؛ مباحثی است که در کتابِ هنرِ پایه هفتم بیان شده است.
آشنایی با ردیف موسیقی ایرانی، آشنایی با نام دستگاه‌ها و گوشه‌ها، آشنایی با هنرمندان موسیقی محلی با نام بُردن از آنان و ثبت تصویرشان؛ از جمله مباحثی است که در کتاب پایه نهم بیان شده است.
بیان این مباحث در کتاب‌های درسی اتفاق خوبی است که به معلم مجوز داده شده تا درباره موسیقی فاخر ایرانی صحبت کند. این باعث شده، معلمانی که با موسیقی آشنا هستند راحت‌تر در کلاس درباره موسیقی صحبت کنند.
موسیقی را به کلاس درس هنر بُردم
من حدود 20 سال سابقه تدریس دارم. از سال‌ها پیش با موسیقی فاخر و سنتی ایران آشنایی داشتم و این موسیقی را گوهری گرانبها می‌دیدم. پس به خودم این اجازه را می‌دادم که موسیقی را به کلاس درس (کلاس هنر) ببرم. این مسئله دردسرهای زیادی هم برایم داشت، اما همه این‌ها را به جان و دل خریدم.
نگاهم به موسیقیِ اصیلِ ایرانی مثبت بود و می‌دانستم که اگر هم زمانی از من توضیحی بخواهند می‌توانم آنان را نسبت به مثبت بودن این موسیقی مجاب کنم.
بُردن ساز به سر کلاس‌های هنر در مدرسه‌های مختلفِ شهرستان الشتر، باعث شد خیلی از شاگردانم به موسیقی علاقه‌مند شوند و حتی برخی از آنان تحصیلشان را هم در رسته موسیقی ادامه دادند و وارد دانشگاه‌های معتبر کشور در رشته موسیقی شدند و الان به صورت حرفه‌ای کار موسیقی را دنبال می‌کنند.
هنوز هم سرِ کلاس‌هایم ساز می‌برم و سعی می‌کنم بچه‌ها را با موسیقی آشنا کنم. البته این مسئله به گونه‌ای نیست که اجباری در کار باشد. حتی توضیح‌هایم هم خیلی ژرف و مفصل نیست. توضیح‌هایم درباره موسیقی فقط در حدِ این است که دانش‌آموز آشنایی کُلی نسبت به موسیقی اصیلِ ایرانی داشته باشد.
آشنایی با موسیقی از راهِ خوشنویسی
با موسیقی از طریق خوشنویسی آشنا شدم. یادگیریِ خوشنویسی را از دوران نوجوانی آغازکردم. زمانی که خوشنویسی می‌کردم، همواره موسیقی هم می‌شنیدم. گاهی زمان تمرین‌های خوشنویسی‌ام در طول شبانه‌روز به 17 ساعت می‌رسید. همواره و در هنگام خوشنویسی موسیقی می‌شنیدم و این موسیقی‌ها معمولا موسیقی ایرانی بود.
مدرک ممتاز خوشنویسی را سال 1377 گرفتم.
بروشور آلبوم‌ها را می‌خواندم و با هنرمندان آشنا می‌شدم و اطلاعاتم درباره موسیقی بیشتر می‌شد.
یک شب با دیدن برنامه «شاخه طوبی» نوازنده‌ای را دیدم که تنبور می‌نواخت و من از این ساز خیلی خوشم آمد. فکر کردم سه‌تار است. آن زمان سازها را نمی‌شناختم. آنقدر تحت تاثیر قرار گرفتم که چندین بار این فیلم را دیدم.
روزی در ویترین یک بوتیک سه‌تاری را دیدم و خریدمش. آرام آرام به صورت خود‌آموز نواختن این ساز را آغاز کردم. کتاب‌های ذوالفنون را خریدم و از رویشان مشق کردم.
بالاخره در نزد فرهاد مشتاق یادگیری سه‌تار را آموختم تا برای نخستین بار استاد داشته باشم. بعدها در نزد استادانی مانند رضا پرویززاده، بهروز همتی، فریبرز عزیزی، مسعود شعاری، حسین مهرانی و حسین یارا نواختنِ تار و سه‌تار را ادامه دادم.
واکنش دانش‌آموزان به شنیدن صدای سه‌تار
واکنش دانش‌آموزان به نواختن سه‌تار در کلاس‌های درس هنر، همیشه مثبت بوده است. آنها به شنیدن صدای موسیقی اصیل ایرانی نیاز دارند و این احساس نیاز را همواره در میان دانش‌آموزان دیده‌ام.
گاهی که بدون ساز سر کلای می‌روم، می‌پرسند که چرا ساز نیاوردید. نواختن ساز در سر کلاس از این نظر برایم فوق‌العاده است و این نیاز احساس می‌شود که زمان بیشتری را باید به موسیقی اختصاص داد.
کلاس جای ساز زدن و آواز خواندن نیست!
در سال‌های گذشته تحت فشار بودم. گاهی برخی از اولیا به مدرسه می‌آمدند واعتراض داشتند که فلانی چرا سر کلاس ساز می‌نوازد و آواز می‌خواند. آنها می‌گفتند کلاس جای این کارها نیست. از آن اولیا می‌پرسیدم که در خانه چه موسیقی می‌شنوید؟
آنها در پاسخ انواع موسیقی‌هایی را بیان می‌کردند که جملگی از نظر من مستهجن بودند. در واقع این اولیا گمان می‌کردند که همان موسیقی که آنان در خانه می‌شنوند را، من هم در کلاس‌های درس اجرا می‌کنم.
اما من برایشان توضیح می‌دادم که این موسیقی که من اجرا می‌کنم موسیقی ایرانی و کلاسیک است و با شعر حافظ و سعدی و مولوی همراه است. برایشان توضیح می‌دادم که این موسیقی جدی و عرفانی است.
در بیشتر مواقع اولیای معترض قانع می‌شدند.
البته این برخوردها در شهر ما اینگونه است. در دیگر شهرستان‌ها معلمان جرات نداشتند درباره موسیقی چیزی بگویند چه رسد به این که با خودشان ساز ببرند به مدرسه.
خوشبختانه مدیران مدرسه‌هایی که در آنجا درس می‌دادم هم، آشنا با هنر بودند و از نواختنِ سه‌تار در مدرسه استقبال می‌کردند. الان که موسیقی وارد کتاب‌های درسی شده مشکلات بسیار کمتر شده است.
آقای معلم در کلاس هنر چه می‌نوازد
نُت‌های موسیقی و خطوط حامل را به طور کامل معرفی می‌کنم. توضیحاتی درباره ردیف موسیقی ایرانی، دستگاه‌ها و آوازها برای دانش‌آموزان ارائه می‌کنم. در واقع همه این‌ها همان چیزی است که امروز در کتاب‌های درسی درج شده است.
گاهی قطعه‌ای در «ماهور» یا در «شور» می‌نوازم تا دانش‌آموزان با فضای این دستگاه‌ها آشنا شوند. یا این که گریزی به قطعه‌های موسیقی محلی(موسیقی لرستان) خودمان می‌زنم تا با تفاوت این‌ها آشنا شوند.
گاهی هم با سفارش بچه‌ها موسیقی پلنگ صورتی را با سه‌تار برایشان اجرا می‌کنم.
خوشحام و در عین حال ناراحت
این که می‌توانم کاری حتی کوچک انجام دهم خوشحال کننده است. از طرفی هم ناراحتم، چرا که موسیقی ایرانی در میان مردم ما تا این حد مهجور است که مردم آن را نمی‌شناسند.
زنده یاد استاد تجویدی می‌گوید: وقتی ما بچه بودیم 99 درصد از مردم دستگاه‌ها و گوشه‌ها را می‌شناختند، الان 99 درصد مردم این دستگاه‌ها را نمی‌شناسند.
در ادامه می‌توانید یکی از اجراهای مجتبی حسنوند در کلاس دانش آموزان پایه هفتم روستای مومن آباد - شهرستان الشتر را ببینید. این اجرا بداهه‌نوازی براساس ترانه‌ی قدیمی لری در مایه شوشتری است.
انتهای پیام/
