نقش آژانس های ادبی در نمایشگاه های بین المللی کتاب و توسعه نشربین الملل
چرا موضوع آژانس ادبی در جامعه نشر کشورمان به طور جدی مطرح نمی‌شود و موانع کدام است.آیا از ضرر و آسیبی که از قبل فعالیت آژانس‌های ادبی شاید متوجه چرخه نشر شود، نگرانیم؟ و شاید اصلا ضرورتی احساس نمی شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، مجید جعفری اقدم رئیس آژانس ادبی و ترجمه ادبی پل یادداشتی با عنوان «نقش آژانس‌های ادبی در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب و توسعه نشر بین‌الملل» همزمان با برگزاری سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یادداشتی را برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده است، متن این یادداشت به شرح ذیل است:
«بازار نشر جهان به نقش سازنده آژانس‌های ادبی در توسعه نشر بین‌الملل پی‌برده است و از این جهت آژانس‌های ادبی کشورهای مختلف برای کمک به راه‌یابی آثار برتر کشورشان در عرصه‌های بین‌المللی نشر و بازارهای جهانی کتاب حضور فعالی در رویدادهای فرهنگی مرتبط با کتاب و نشر، به ویژه نمایشگاه‌های کتاب دارند. با توجه به نزدیکی برگزاری سی امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در این مقاله به تعریف،کارکرد و نقش‌های آژانس‌های ادبی، به عنوان حلقه واسط در چرخه نشر، پرداخته می‌شود و امید می‌رود مطالعه آن بتواند گامی هر چند کوچک در جلب توجه و علاقه عوامل مختلف نشر و تصمیم سازان فرهنگی در ایران به حمایت از پویایی فعالیت این حلقه واسط گمشده در چرخه نشر ایران، بردارد.
آژانس‌های ادبی و نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب
آژانس‌های ادبی معمولا در نمایشگاه بین‌المللی کتاب حضوری فعال دارند.از نظر آنها نمایشگاه‌ها بستر و فرصتی هستند، برای عرضه و معرفی آثار، ملاقات و مذاکرات رودررو با ناشران، آژانس‌های ادبی و مسئولان رایت از کشورهای مختلف، بویژه عوامل نشر در کشور برگزار کننده نمایشگاه، آشنایی با تازه‌ها و رویکرد‌ها و جریان‌های غالب در بازار نشر کشور هدف و انعقاد قراردادهای مبادله کپی رایت و ترجمه. آنها می‌دانند نتیجه‌ای که در ملاقات‌ها و مذاکرات مستقیم و رو در رو با مشتریانشان، در وقت محدود زمان برگزاری نمایشگاه، به دست می‌آورند خیلی بیشتر از ماه‌ها مکاتبه با آنهاست.
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران،که متاسفانه صبغه فروشگاهی آن بر روی صبغه نمایشگاهی سایه سنگین انداخته است، از حضور آژانس‌های ادبی و مسئولان رایت ناشران خارجی سخت رنج می‌برد. این مشکل در کنار سایر مشکلات عدیده دیگر علاقه شرکت و حضور مسئولان رایت ناشران خارجی و آژانس‌های ادبی را تحت شعاع قرار می‌دهد. از این رو کمتر ناشر خارجی شرکت کننده در نمایشگاه کتاب تهران مسئول رایتش را به این نمایشگاه می‌فرستد و اغلب متصدیان فروش کتاب‌هایشان به نمایشگاه می‌آیند.
به نظر می‌رسد، معدود آژانس‌های ادبی در ایران و همچنین ناشران ایرانی فعال در نشر بین‌الملل در وضع موجود نمایشگاه تهران می‌توانند نقش تاثیرگزار در تقویت وجه نمایشگاهی آن داشته باشند و موجبات بهره‌برداری بیشتر از حضور مهمانان و مخاطبان خارجی نمایشگاه و برقراری روابط حرفه‌ای و کاری بین آنها و ناشران و نویسندگان ایرانی را فراهم آورند.
خوشبختانه در نمایشگاه امسال، به قرار مسموع، مسئولان بخش بین‌الملل نمایشگاه فعالیت‌ها و برنامه‌‌هایی را در راستای کمک به تمهید مقدماتی برای برقراری ارتباط بین عوامل نشر ایران و مخاطبین خارجی شرکت کننده در نمایشگاه امسال، در قالب سالن بازار جهانی کتاب ایران، اندیشیده‌اند که امیدواریم نتایج حاصله بتواند گامی هر چند کوچک در توسعه نشر ایران باشد.
آژانس ادبی چیست و نقش آن در توسعه نشر بین‌الملل کدام است؟
آژانس یا بنگاه ادبی نهاد یا موسسه غیردولتی، فرهنگی و حقوقی متشکل از کارشناسان فرهنگی، ادبی، نشر و حقوقی است. این نوع فعالیت ادبی به عنوان حلقه واسط خلق و تولید اثر در چرخه نشر عمل می‌کند. به عبارت دیگر، آژانس ادبی از طرف ناشران، نویسندگان و مترجمان نمایندگی و وکالت دارد تا آثار آنها را به ناشران در داخل و خارج معرفی و عرضه و آنها را در فروش کپی رایت اثر یا آثارشان کمک کند.
هر آژانس ادبی از همکاری عامل‌های مختلف که کارشناس در تالیف، ترجمه، ویراستاری، نشر، بازاریابی و مسائل حقوقی هستند، بهره می‌برد. اکثر نویسندگان و مترجمان حرفه‌ای در کشورهای مختلف برای اینکه ذهن و روحیه لطیف و خلاق خود را درگیر کارها و دغدغه‌های اجرایی و حقوقی پیچیده چاپ، انتشار و توزیع کتاب نکنند، پیگیری امور مربوطه در ارتباط با اثر یا آثار خود را به آژانس‌های ادبی می‌سپارند. از طرف دیگر تعامل با ناشران و دیگر عوامل تولید و توزیع کتاب، زبان گفتگو و ادبیات خاص خود را دارد که بیشتر نویسندگان و مترجمان تخصص و یا حوصله ورود و پیگیری این تعامل و استیفای حق خود را ندارند. ضمنا در بیشتر کشورها ناشران به‌طور مستقیم با نویسنده یا مترجم رابطه کاری ندارند و فقط از طریق آژانس‌های ادبی کپی‌رایت آثار را می‌خرند.
یک آژانس ادبی، بازار نشر و عوامل و ظرفیت‌های آن را به خوبی می‌شناسد و منبع موثقی برای ناشران و نویسندگان برای مشاوره و تعامل کاری و حرفه‌ای است. او سلیقه و ذائقه مخاطب را می‌داند و می تواند به ناشران، نویسندگان و مترجمان مشاوره دهد که چه نوع کتاب‌هایی با چه موضوعاتی در بازار روز مخاطب بیشتری دارد. نویسنده یا مترجم در تعامل مستمر با آژانس ادبی می‌تواند سوژه‌ها و ایده‌های جدید و مورد پسند و توجه مخاطبان را شناسایی و در آن موضوعات کتاب تالیف یا ترجمه کند تا آژانس ها و ناشران بیشتری طالب انتشار اثرش باشند.
از طرف دیگر، ناشران با بهره‌گیری از دانش و شناخت آژانس‌های ادبی روی انتشار آثاری اقدام و سرمایه‌گذاری می کنند که بتوانند به راحتی کتاب‌ها را به فروش برسانند.
یک آژانس ادبی نحوه و روش معرفی و عرضه اثر و بازاریابی برای فروش کپی رایت آن را به خوبی می داند.او با استفاده از عوامل و امکانات مختلف از جمله کامنت نوشتن ادیتورهای معروف و شناخته شده روی اثر، داشتن رابطه کاری با ناشران در موضوعات مختلف و با قابلیت‌های متفاوت و عرضه اثر به آنها، اثر تالیف یا ترجمه شده را به صورت فعال و تاثیرگذار در معرض فروش می‌گذارد.
یک آژانس ادبی به قواعد و قوانین حقوقی مذاکره و عقد قراردادهای انتشار کتاب وارد است. او از طرف نویسنده یا مترجم اثر سعی می‌کند کپی رایت آن را به بهترین و بالاترین قیمت بفروش برساند، چرا که هرچه مبلغ قرارداد بیشتر باشد او حق کمیسیون بیشتری عایدش خواهد شد. در ضمن، از آنجایی که آژانس ادبی مسئول پیگیری اجرای دقیق و کامل مفاد قرارداد است، سعی می کند در تنظیم و رعایت موارد قانونی و حقوقی قرارداد دقت و همیت لازم را داشته باشد.
آژانس‌های ادبی در بیشتر کشورها به جریان نشر کشور خود و جهان واقفند و سعی می‌کنند برای توفیق بیشتر، همسو با آن جریان، خود و مشتریانی را که نمایندگی و وکالت معرفی و فروش کپی رایت آثارشان را دارند، حرکت دهند. حتی در بیشتر کشورها آنها جریان نشر کشور را هدایت و مدیریت می‌کنند.
در توسعه نشر بین الملل هر کشوری عناصر و عوامل مختلف نقش دارند که از جمله آنها آژانس‌های ادبی هستند. دایره فعالیت آژانس‌های ادبی بیش از آنکه به داخل کشورها محدود شود، فرامرزی و بین‌المللی‌است. در اکثر قراردادهای همکاری که آژانس ها با نویسندگان و مترجمان می‌بندند، نویسنده و آثار او را در جهان معرفی و عرضه می‌کنند. در کشورهایی مثل ایران،که عضو هیچکدام از کنوانسیون‌های بین‌المللی کپی رایت نیستند ، آژانس های ادبی سایر کشورها معمولا مراوده کاری با ناشران و نویسندگان ایرانی ندارند، مگر به صورت موردی،نویسندگان ومترجمان و آثار خیلی اندک از آنها در سطح بین المللی مطرح می‌شوند.
استفاده از فعالیت‌ها و اقدامات غیرحرفه‌ای از قبیل برقراری ارتباط‌های مستقیم با عوامل نشر بین‌الملل و همچنین نمایش و عرضه آثار در غرفه‌های بعضی نمایشگاه‌های بین‌المللی آنهم توسط موسسات دولتی و شبه دولتی شاید برای منظورهای نمایشی خوب باشد ولی در توسعه نشر بین‌الملل هیچ کشوری مفید فایده نبوده و نخواهد بود.
یکی از تخصص‌های ویژه آژانس‌های ادبی شناخت بازارهای مختلف نشر و قواعد و ساز و کارهای آنها در کشورهای مختلف می باشد.آژانس های ادبی با بررسی و احصای سلیقه و ذائقه مخاطبان و ظرفیت بازارهای نشر و شناسایی و ارزیابی قابلیت و توانمندی ناشران کشورهای مختلف نسبت به برقراری ارتباط و ورود و حضور در این بازارها برنامه ریزی می کنند.
آنها با ایجاد روابط حرفه ای و کاری با عوامل نشر در جهان، آثار نویسندگان و مترجمان کشور خود را در جهان معرفی و عرضه می‌نمایند و با توفیق در فروش کپی رایت تالیف و ترجمه آثار به نوعی موجبات گسترش دایره مخاطبین آثار مکتوب کشور خود را و توسعه و ارتقای اقتصاد نشر کشور را فراهم می آورند.از طرف دیگر آنها با معرفی آثار نویسندگان و مترجمان خود در سایر کشورها و ترجمه و انتشار آنها در اقصی نقاط جهان بسترهای لازم برای جهانگیر شدن فرهنگ و تمدن کشور خود را در قالب کتاب و سایر آثار مکتوب میسر می‌سازند.
کار آژانس‌های ادبی فقط معرفی و عرضه آثار کشور خود در سایر کشورها نیست. آنها آثار نویسندگان و مترجمان سایر کشورها را نیز در کشور خود و در جهان معرفی می‌نمایند.از این طریق آنها به ورود و حضور فرهنگ‌های سایر ملت‌ها در کشور خود کمک می‌کنند و این خود به نوعی موجب ارتقا و غنای فرهنگ مکتوب و به تبع آن رشد و تعالی فرهنگ و تمدن مردم خود نیز می‌شود.
با توجه به مطالب پیش گفته نقش آژانس ادبی در توسعه نشر بین الملل کشورها، نقش تاثیر گذار و مهم است.در کشورهایی مثل ایران که آژانس‌های ادبی در چرخه نشرشان هیچ گونه حضور و فعالیتی ندارند توسعه بین المللی نشر به صورت یکطرفه اتفاق می‌افتد.یعنی فرهنگ مکتوب سایر کشورها با ترجمه و چاپ آثار آنها، اغلب بدون اطلاع و اجازه صاحبان آثار، در کشور ما وارد می‌شود و توفیق نسبی شان در فروش، موضوع تالیف و خلق آثار توسط نویسندگان داخلی را تحت الشعاع قرار می دهد.با مراجعه به سابقه تالیف و چاپ کتاب توسط نویسندگان ایرانی، قبل از فراگیر شدن چاپ کتاب‌های ترجمه شده به راحتی می‌توان به سیر نزولی تالیف و چاپ کتاب های ایرانی در بیشتر موضوعات پی برد.
به نظر می رسد نقش آژانس ادبی در توسعه نشر کشورها در جهان بیشتر از نقش آنها در توسعه نشر در داخل کشورهاست.در داخل کشور بدون واسطه آژانس ادبی ارتباط مستقیم بین ناشر و نویسنده برقرار می شود و نویسنده یا مترجم علی رغم میل و روحیه خود،مجبور است به قواعد بازی که معمولا از طرف ناشر تعیین می‌شود،تن دهد.البته این موضوع در مورد تعداد محدودی از نویسندگان و مترجمان معروف صدق نمی‌کند.ولی برقراری ارتباط مستقیم نویسنده و مترجم با ناشران خارجی و مطرح شدن آنها و آثارشان در سایر کشورها نیازمند واسطه های بین المللی و شناخته شده،از جمله آژانس های ادبی است.
آژانس ادبی و چرخه نشر ایران
با توجه به مطالب پیش گفته شاید سوال شود چرا موضوع آژانس ادبی در جامعه نشر کشورمان به طور جدی مطرح نمی‌شود و موانع کدام است.آیا از ضرر و آسیبی که از قبل فعالیت آژانس‌های ادبی شاید متوجه چرخه نشر شود، نگرانیم؟ و شاید اصلا ضرورتی احساس نمی شود.
در وضع موجود نشر ایران به نظر می‌رسد، نویسندگی و مترجمی شغل و حرفه به حساب نمی‌آید و کمتر کسی از این راه امرار معاش می‌کند. در حوزه‌هایی مثل ورزش و سینما وقتی فردی ورزشکار یا هنرپیشه حرفه‌ای می شود از مدیر برنامه و یا ایجنت برای حمایت و اشاعه خود و برنامه هایش استفاده می‌کند.
اگر نویسنده یا مترجم ما حرفه‌ای شود حتما نیازمند آژانس ادبی خواهد شد. باید بپذیریم نویسندگی و مترجمی در دنیا کار جنبی و ارزشی و تفریحی نیست و نویسندگی و مترجمی در کشور ما همانند کشورهایی که چرخه نشر فعالی دارند باید تبدیل به حرفه شود. باید این قشر خلاق و تاثیرگذار مورد توجه قرار گیرند و موسساتی از جنس آژانس ادبی در خدمت سرویس‌دهی به آنها باشند و در داخل و خارج آنها و آثارشان را معرفی و نمایندگی پیگیری مطالباتشان را از اقتصاد نشر داشته باشند.
ناشر ایرانی که به‌حق در وانفسای مشکلات چاپ، انتشار و توزیع کتاب زحمات طاقت فرسایی را متحمل می‌شود، نباید فکر کند شاید وجود آژانس ادبی رابطه مستقیم او را با نویسنده یا مترجم خدشه دار کند. یک آژانس ادبی معتبر و مطمئن می تواند کمک کار و مشاور خوبی برای ناشر باشد و او را به نویسندگان و آثار مختلف، عوامل و همکاران نشر، بازارهای بین‌المللی نشر و جریان‌های مختلف فکری در کشور و جهان مرتبط سازد.
پیشنهاد می‌شود وزارت محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی با اندیشیدن راهکارهای لازم برای ثبت حقوقی این نوع تشکیلات و حمایت از افرادی که تخصص و علاقه ورود به این نوع فعالیت در چرخه نشر کشور را دارند، بستر تخصصی لازم برای توسعه نشرکشور در داخل و به ویژه در سطح بین‌المللی را فراهم آورد.
انتهای پیام/