مردم دنیا برای اتفاق‌های بزرگِ موسیقی خود را به تهران می‌رسانند/ ایران مانند کشورهای عربی نیست که از خارج نوازنده بیاورد
پژمان معمارزاده رهبر ارکستر و ساکن فرانسه است. او از خودش و سال‌هایی که در اروپا موسیقی یاد گرفته و از تاثیر موسیقی بر گسترش صنعت توریسم می‌گوید.
خبرگزاری تسنیم - بسیارند ایرانیانی که در نقاط مختلف دنیا زندگی می‌کنند و در کارشان استادند؛ از طراح لباس بگیر تا طراح ماشین و دانشمند فضایی. در این میان هم هستند هنرمندانی که گاهی خبری از کارهایشان به دستمان می‌رسد و درخششی در دنیای هنر داشته‌اند. متاسفانه بسیاری از این ایرانیان موفق برای ما ناشناخته مانده‌اند. تا همین چند سال پیش علی رهبری که یکی از بهترین رهبران ارکستر در دنیا است، برای ما چندان شناخته شده نبود و بالاخره با آمدنش به ایران نامش برای مردم ما هم آشنا شد و رسانه‌ها توانستند او را به مردم بشناسانند.
اما پژمان معمارزاده هم یکی از این ایرانیان موفق در عرصه هنر و البته موسیقی است. معمارزاده رهبر ارکستر و تحصیلش هم در زمینه موسیقی بوده است. ساز تخصصی‌اش ویلنسل(چلو) است. آمدن او به ایران و رهبری ارکستر سمفونیک تهران در روز 30 فروردین 1396 بهانه‌ای شد تا به سراغ او برویم و بیشتر با او آشنا شویم. ارکستر سمفونیک تهران در تالار وحدت و با رهبری پژمان معمارزاده دو اثر از گابریل فوره با حضور گروه کر تهران و همچنین یک قطعه سمفونیک از مندلسون را اجرا کرد. شاید نام این هنرمند ایرانی را از این پس بیشتر از گذشته بشنویم.
حاصل ساعتی هم‌نشینی با معمارزاده را در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: علاقه‌مندان به موسیقی تا پیش از آمدن شما به ایران و رهبری ارکستر سمفونیک تهران، کمتر با شما آشنا بودند. این سفر شما حداقل علاقه‌مندان به موسیقی را با نام شما آشنا کرد.
پژمان معمارزاده هستم. 1351 در تهران به دنیا آمدم. از پنج سالگی و چند ماه قبل از انقلاب اسلامی ایران همراه با خانواده به پاریس رفتیم و در این شهر بزرگ شدم و تحصیل کردم و الان هم در پاریس زندگی می‌کنم. طبیعی است که هموطنانم من را نمی‌شناسند، چرا که اروپا از ایران دور است و و تاریخ روابط ایران با دنیا گاهی دچار چالش شده است. به هر حال خیلی خوشحالم که اتفاق آمدن به ایران و رهبری ارکستر سمفونیک تهران رخ داد.
تسنیم: وقتی به پاریس رفتید تحصیل و موسیقی را چطور ادامه دادید.
خیلی زود موسیقی را شروع کردم. در واقع در تهران شروع کرده بودم.
تسنیم: در تهران چه سازی می‌نواختید.
چهار سالم بود و ساز به خصوصی نمی‌زدم. به یکی از هنرستان‌های تهران می‌رفتم و بیشتر گوشمان را آماده می‌کردند.
1977 میلادی وقتی به پاریس رسیدم موسیقی را به طور رسمی آغاز کردم. وقتی هفت سالم شد ساز چلو(ویلنسل) را برای خودم برگزیدم. این شانس را داشتم که معلمی استثنایی و لهستانی داشته باشم که نامش «بغبغه مغچینکوفسکه» بود. ایشان تکنواز ارکستر سمفونیک رادیو ملی ورشو بود. من اولین شاگردش در پاریس بودم. در چهارده سالگی آزمونی شرکت کردم و سپس وارد هنرستان عالی شدم. در این هنرستان از صبح تا ظهر کلاس‌های عادی داشتیم و بعداز ظهرها کلاس‌های موسیقی به صورت جدی برایمان برگزار می‌کردند. این کلاس‌ها شامل آنالیز، تاریخ هنر، تاریخ موسیقی و ارکستراسیون بود.
در کنسرواتورا پاریس اولین جایزه‌ام را گرفتم. بعدها در کنسرواتوار شاهانه بلژیک درس خواندم. پس از آن مسابقه‌ای شرکت کردم و بورسِ تحصیل در سالزبورگ را گرفتم. آنجا هم با استادی آلمانی آشنا شدم که بسیار به من آموخت.
به هر حال این فعالیت و تحصیل ادامه داشت و در کنارش کنسرت می‌دادم و تمرین هم می‌کردم.
تسنیم: الان تحصیل را تا کجا پیش آورده‌اید.
الان مقطعی که هستم معادل دکترا است. البته مدارک اهمیت ندارد.
سال 1995 ارکستری ساختم با عنوان «ارکستر دول الیونس» و پنج سال بعدش یعنی سال 2000 رهبر آن ارکستر شدم. الان با این ارکستر خیلی فعالیم و اجراهای بسیاری در سراسر اروپا برگزار می‌کنیم. سال گذشته هم با همین ارکستر در تالار وحدت اجرا داشتیم.
تسنیم: در این مدتی که از ایران رفتید، باز هم به ایران سر می‌زدید؟
وقتی آقای خاتمی رئیس جمهور شد، قانونی وضع کردند که براساس آن، ایرانیانی که خارج از کشور بودند می‌توانستند یک بار در سال به ایران بیایند. من هیچ وقت تصمیم نگرفتم که از ایران بروم و دوری از ایران برایم سخت بود. خوشبختانه بعد از وضع کردن آن قانون چندین بار به ایران آمدم و خانواده‌مان را ببینم و فرهنگ خودم را از نزدیک ببینم و بشناسم. چند باری هم برای مسترکلاس و برگزاری کنسرت به ایران آمدم. بعد از گذشت مدتی با آقای مرادخانی آشنا شدم.
تسنیم: با آقای مرادخانی کی و چطور آشنا شدید.
حدود 15 سال پیش یعنی سال 2002 که ایشان مدیرکل دفتر موسیقی بودند. سال گذشته هم با همین ارکستر خودم به ایران آمدم که 20 نوازنده و 120 جهانگرد از فرانسه با من به ایران آمدند. در بسیاری از جاهای تاریخی ایران کنسرت دادیم. «باغ شازده» در ماهان، «چهل ستون» در اصفهان، «باغ فین» در کرمان، «نقش رستم» در شیراز و تالار حافظ در شیراز جاهایی بود که در آن کنسرت برگزار کردیم. البته این کار میسر نمی‌شد مگر با همکاری و همراهی آقای مرادخانی و آقای طالبی که مجوزهای لازم برای این کار را فراهم کردند.
تسنیم: سطح کیفی نوازندگان ارکستر سمفونیک را چطور دیدید.
خیلی علاقه‌مند و خیلی هم فعال بودند. همکاری کردن با نوازندگان هموطن حس و حال دیگری دارد.
متوسط سن نوازندگان این ارکستر 25 سال است و این تعجب آور است. ارکستر سمفونیک شهری مانند تهران تا این حد نوازندگانش جوان هستند. من تعجب می‌کنم که اصلا این بچه‌ها چطور و از کجا نواختن را یاد گرفته‌اند. می‌دانم که ارکستر تا قبل از روی کار آمدن آقای روحانی تعطیل بود و این تعطیلی از چندین سال پیش شروع شده بود.
تسنیم: البته چندین سال نبود. یعنی ارکستر سمفونیک تهران حدود 2 سال تعطیل بود. در این زمان هم گاهی اجراهایی را به روی صحنه می‌برد اما ارکستر فعالیت مستمر نداشت.
یعنی فقط دو سال تعطیل بود؟ من فکر می‌کردم خیلی بیشتر بوده است.
به هر حال این مسائل نشان می‌دهد که کار کردن برای هنرمندان و معلمانِ موسیقی آسان نیست. وقتی نوازندگان بدانند که ارکستری در کار نیست و آینده‌ای وجود ندارد، انگیزه‌ای برای یادگرفتن و یاددادن ندارند. به نظرم ایران باید یکی از بهترین ارکسترهای آسیا را داشته باشد. این را نسبت به فرهنگ و استعداد ایرانیان می‌گویم. ما که کشور قطر نیستیم. در کشورهای کوچک عربی، می‌روند و نوازنده از کشورهای خارجی می‌آورند، چون خودشان نوازنده ندارند.
ایران کشوری است که با فرهنگ خودش جلو می‌رود و فرهنگ‌های دیگر را هضم کرده است.
کشورهایی مانند چین، ژاپن و کره دو فرهنگی هستند. این کشورها بهترین سالن‌های کنسرت و بهترین ارکسترها را در اختیار دارند. آمار نوازندگان این کشورها تعجب آور است.
کشوری مانند ایران باید در تمام رشته‌ها موفقیت داشته باشد؛ در علم، اقتصاد و در ورزش و در همه عرصه‌ها.
به جوانان ارکستر سمفونیک باید انگیزه داد. چرا که این جوانان با این ارکستر می‌توانند کارهای بزرگی انجام دهند.
از زحمت‌های شهداد روحانی هم نباید به آسانی عبور کرد. آخرین اجرای ایشان با ارکستر را دیدم. رپرتواری بسیار دشوار بود اما ارکستر سمفونیک تهران آن را به خوبی اجرا کرد.
تسنیم: با رهبران ارکستر و هنرمندانِ ایرانی که در خارج از ایران زندگی می‌کنند، آشنا هستید.
راستش را بخواهید خیر. دنیا بزرگ است. من در پاریس زندگی می‌کنم و مثلا شهرداد روحانی در امریکا زندگی می‌کرد.
تسنیم: قبل‌تر شهرداد روحانی را می‌شناختید.
نه. البته اسمشان را شنیده بودم. اما از نزدیک نمی‌شناختم. از وقتی پروژه همکاری من با ارکستر شکل گرفت، تلفنی و از طریق ایمیل بسیار با هم صحبت کردیم و ایشان هم بسیار کمک کرد که اجرای ما به خوبی برگزار شود.
تسنیم: با هنرمندان موسیقی ایرانی آشنا هستید؟
بله. علی‌اکبر مرادی نوازنده تنبور یکی از دوستان صمیمیِ من است. با ایشان در پاریس آشنا شدم و خیلی با هم دوست هستیم. داریوش طلایی هم از دوستانم است. با چند نوازنده بزرگ ایرانی هم در پاریس دیدار کرده‌ام. آقای علیزاده و آقای شجریان را چند بار در پاریس دیدم. مجید خلج را هم در پاریس می‌شناسم و با او در ارتباط هستم.
تسنیم: در سال‌های گذشته رهبری چه ارکسترهایی را بر عهده داشته‌اید.
اجراهایم در کشورهای مختلف بیشتر با ارکستر خودم بوده است. چندی پیش هم به ارکستر ریکیاویک (پایتخت ایسلند) دعوت شدم. همچنین با ارکستر مجلسی تولوز و ارکستر ملی «باغدو» در فرانسه هم همکاری داشته‌ام.
تسنیم: امیدوار به ادامه همکاری شما با ارکستر سمفونیک تهران باشیم.
بله. اگر از من دعوت شود حتما می‌آیم و با افتخار با ارکستر سمفونیک همکاری می‌کنم.
تسنیم: نظرتان درباره مسترکلاس‌های تخصصی برای نوازندگان ارکستر چیست. مستر کلاس‌هایی که با حضور چهره‌های معروف موسیقی اروپا برگزار شود.
چقدر خوب است که در آینده مسترکلاس‌هایی با هنرمندان بزرگ اروپا، برای نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران برگزار کنیم. در اروپا و به خصوص فرانسه موزیسین‌های بزرگی را می‌شناسم که می‌توانم مسترکلاس‌هایی با حضور این چهره‌ها برای نوازندگان ایرانی فراهم کنم.
تسنیم: شما دوران تحصیل و آموزش موسیقی را در پاریس گذرانده‌اید. آنجا از نظر کیفیت آموزشی و کیفیت سخت‌افزاری با آنچه در ایران هست چه تفاوت‌هایی دارد. ما چقدر با کیفیت‌های آنجا فاصله داریم.
امکانات اینجا با فرانسه یک دنیا فرق می‌کند. کشوری مانند ایران از نظر فرهنگی جایگاهی بلند دارد که باید به آنجا برسد. این امر مستلزم سرمایه‌گذاری است. ایرانی‌ها می‌توانند در هر رشته‌ای بهترین باشند، تنها باید امکانات داشته باشند. در پاریس در همین دو سال اخیر سالن فیلارمونی پاریس را تاسیس کردند که ما در آنجا هم اجرا کرده‌ایم و 2400 نفر ظرفیت دارد و آکوستیکش فوق‌العاده است. سالنی بزرگ هم نوسازی شده که 1600 نفر ظرفیت دارد. الان هم دو سالن دیگر در حال ساخت است که یکی برای موسیقی‌ها مختلف از 4 هزار تا 6 هزار نفر ظرفیت دارد. سالنی دیگر برای موسیقی‌های کلاسیک است که 1100 نفر ظرفیت دارد.
برای شهری مانند تهران که 15 میلیون نفر جمعیت در خود و اطرافش جای داده، باید فکری اساسی کرد و سالن‌های مناسبی برایش ساخت.
در فرانسه و رم شهرک‌هایی برای موزیک هست. در آنجا اجراهای مختلف هست که مردم می‌توانند بروند و در آنجا موسیقی مورد علاقه خود را ببینند.
فرهنگ موسیقی کلاسیک زبانی بین‌المللی است. با این موسیقی می‌توان به همه دنیا ارتباط برقرار کرد.
تسنیم: موسیقی در صنعت توریسم چه تاثیری می‌تواند داشته باشد.
اگر در تهران اتفاق‌های بزرگ موسیقی رخ دهد، به گوش مردم دنیا می‌رسد و خیلی‌ها حاضرند به هر قیمتی خود را به ایران برسانند. این اتفاق‌ها می‌تواند فرهنگی و اقتصادی باشد. به هر حال فرهنگ هم به مسائل مالی و اقتصادی نیاز دارد و در عین حال می‌تواند کمک بسیاری در زمینه اقتصادی بکند.
------------------------------
گفت‌وگو: یاسر شیخی یگانه
------------------------------
انتهای پیام/