سند بین‌المللی ۲۰۳۰ در چه مواردی با ایران در تضاد است؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در سپتامبر 2015 (شهریور 94)، اهداف دستور کار مبانی توسعه پایدار 2030 که 17 هدف اصلی و 169 هدف فرعی دارد جهت اقدام عملی همه کشورها برای تحقق حکومت یک‌پارچه در سازمان ملل ارائه شد. ایران نیز از کشورهای شرکت کننده در این اجلاس بود که متعهد به اجرای این سند شد و پس از آن سند ملی آموزش 2030 جمهوری اسلامی ایران با مدیریت و برنامه‌­ریزی دفتر یونسکو در ایران با تشکیل 30 کارگروه تخصصی تدوین و آماده و در تاریخ 20 آذر 95 رونمایی شد.

رهبران کشورهای عضو سازمان ملل، در سپتامبر 2015 در اجلاس عالی‌رتبه سازمان ملل تعهد کردند دستور کار جهانی توسعۀ پایدار 2030 را در سیاستگذاری‌های کلان خود در سطح ملی از اول ژانویه سال 2016 اجرایی کنند، براین‌اساس در بخش اهداف آموزشی موضوع آموزش و یادگیری مادام‌العمر باکیفیت، ‌برابر و فراگیر برای همه با محوریت یونسکو تعیین شده که ایران نیز متعهد به اجرای آن است. مؤلفه‌های کلیدی در برنامه آموزش 2030 عبارتند از: برابری و فراگیر بودن، دسترسی برابر، عادلانه و باکیفیت، برابری جنسیتی، کیفیت آموزش و یادگیری مادام العمر.

 در چارچوب عمل 2030 به واژه‌هایی همچون شهروند جهانی و برابری جنسیتی اشاره شده است که این مباحث از سوی برخی صاحب‌نظران و کارشناسان به‌ویژه در شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد نقد است و حتی برخی معتقدند که تصویب و اجرای این سند دگرگونی‌های بسیاری را در آموزش کشور ایجاد خواهد کرد که از جمله آن می‌توان به حذف کلیشه‌های جنسی و ارائه آموزش‌های جنسی به کودکان و حذف برخی مفاهیم قرآنی و ارزشی از کتاب‌های درسی به‌بهانه ترویج صلح و نبود خشونت اشاره کرد.

هرچند در سند 2030 در بخش آموزش پیش‌دبستانی و ابتدایی مشخصاً ذکر شده است که اغلب شاخص‌های سند ملی آموزش 2030 همان شاخص‌هایی است که در اسناد فرادستی نظام آموزشی کشور ایران از قبل تعیین شده‌اند، حال سؤال این است که؛ با وجود داشتن سند تحول چرا تلاش‌ها معطوف بر اجرای آن نیست؟

رهبر معظم انقلاب در دیدار با فرهنگیان به‌مناسب هفته معلم با اشاره به سند آموزش 2030 اشاره کردند: جمهوری اسلامی ایران تسلیم سندهایی مانند 2030 یونسکو نخواهد شد. به‌چه‌مناسبت یک مجموعه به‌اصطلاح بین‌المللی که قطعاً تحت نفوذ قدرت‌های دنیاست این حق را داشته باشد که برای ملت‌های دنیا تکلیف مشخص کند؟ اصل کار غلط است اینکه سندی را امضا کنیم و بعد بیاییم بی‌سروصدا آن را اجرا کنیم، نخیر، مطلقاً مجاز نیست.

اهداف توسعه پایدار (SDG) مجموعه‌ای از اهداف هستند که به آینده مربوط می‌شوند. این اهداف توسط سازمان ملل تعریف شده‌اند و به‌عنوان اهداف جهانی برای توسعه پایدار ترویج شده‌اند. آنها به‌جای اهداف توسعه هزاره که در پایان سال 2015 منقضی شد، جایگزین شدند. SDGها از 2015 تا 2030 اجرا می‌شوند. 17 هدف اصلی و 169 هدف خاص برای آن اهداف اصلی وجود دارد.

بر اساس تصریح مقدمه سند 2030، این سند شش جنبه یعنی «کرامت انسانی، مردم، کره زمین، سعادت، برابری و مشارکت» را مورد تأکید قرار می‌دهد که می‌توان آنها را همان ارزش‌های محوری این سند دانست، بر همین اساس، این ارزش‌ها در حوزه‌های مختلف و در اهداف جزیی منعکس شده‌اند که یکی از آنها حوزه تعلیم و تربیت است و حال این بحث مهمی است که اهداف و ارز‌ش‌هایی که نهادهای بین‌المللی در چنین اسنادی تعریف کرد‌ه‌اند، چگونه عملیاتی می‌شود؟

یکی دیگر از ملاحظات مهم در بحث از این سند، این است که در سطوح سیاست‌گذاری کشور با اسناد بین المللی چگونه مواجه خواهیم شد. یک وجه این مواجهه این است که هدف‌گذاری و ارزش‌های مطرح در اسناد بین‌المللی تا چه‌اندازه با مبانی فکری و نظام ارزشی جمهوری اسلامی ایران هماهنگ هستند که این نسبت باید با جدیت و دقت مشخص شود، به‌ویژه در اسنادی که ناظر به توسعه و آینده کشورها تعیین تکلیف می‌کنند و جهت‌دهنده هستند.

اما کدام بخش‌ها از سند 2030 با ارزش‌ها و اسناد بالادستی کشور در تضاد است و می‌تواند موجب بروز برخی نگرانی‌ها شود.

در راهکار 4.7 آمده است: تدوین سیاست‌ها و برنامه‌هایی برای ترویج آموزش برای توسعه پایدار و آموزش شهروندی و ادغام آنها در آموزش‌های رسمی، غیررسمی و آزاد. انجام این کار از طریق اصلاح نظام آموزشی، آموزش معلمان اصلاح مواد درسی و حمایت‌های آموزشی امکان‌پذیر می‌شود. اجرای برنامه اقدام جهانی آموزش برای توسعه پایدار و موضوع‌هایی از قبیل حقوق بشر، تساوی جنسیتی، بهداشت، آموزش‌های جامع جنسی (تنظیم خانواده)، تغییر اقلیم، معیشت‌های پایدار و شهروندی، مسئولانه و پویا نیز مشمول مورد یادشده می‌شود.

ترویج برنامه‌های مشارکتی برای یادگیرندگان و آموزگاران در رابطه با آموزش برای توسعه پایدار و آموزش شهروند جهانی.

حمایت از ایجاد نظام‌های ارزیابی قوی برای آموزش توسعه پایدار و آموزش شهروند جهانی به‌منظور ارزیابی نتایج شناختی، اجتماعی و احساسی یادگیری.

ترویج رویکرد بین‌رشته‌ای و در صورت لزوم رویکرد چند ذی‌نفعی برای تضمین آموزش برای توسعه پایدار و آموزش شهروندی جهانی در همه سطوح و در همه اشکال آموزش از جمله در قالب آموزش حقوق بشر با هدف ترویج فرهنگ صلح و نبود خشونت.

سیاست‌گذاری و تدوین راهبردهایی برای حفاظت از یادگیرندگان، معلمان و پرسنل آموزشی از خشونت در چارچوب ایجاد مدارس عاری از خشونت. متعهدشدن به حقوق بین‌الملل بشردوستانه و اجرای آن به‌عنوان ابزاری برای حفاظت از مدارس به‌عنوان مکان‌های متعلق به جامعه مدنی و ترویج پاسخگویی در قبال خشونت در اجرای آموزش 2030.

در جدول چالش‌های مرتبط با شاخص‌ها در برنامه آموزش 2030 این موارد به‌عنوان چالش مطرح شده است:

تعدد و تنوع در تعریف و دامنه خدمات ارائه‌شده در حوزه رشد و مراقبت اوان کودکی. عدم جمع‌آوری اطلاعات مربوط به خشونت و تجاوز در مدارس. عدم وجود معیار و تعریف صریح و کاربردی از معلم واجد صلاحیت و معلم آموزش‌دیده.

در مبحث نظام شاخص‌های جهانی آموزش  2030 اشاره شده است که گروه مشاوران یونسکو در مجموع 60 شاخص را در قالب 10 شاخص جهانی، 33+1 شاخص موضوعی و 7+9 شاخص سطح ملی پیشنهاد کرده است. این شاخص‌ها که نظام بین‌المللی شاخص‌های برنامه آموزش 2030 را تشکیل می‌دهند برای پایش جهانی و تدوین گزارش پیشرفت برنامه مورد توافق قرار گرفته‌اند از این رو ضروری است کشورها نسبت به استقرار این مجموعه در نظام ملی خود و جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز برای محاسبه آنها اقدام لازم را انجام دهند.

و این شاخص‌ها باید مورد توجه باشد: میزان آموزش شهروند جهانی، آموزش برای توسعه پایدار در سیاست‌های ملی، محتوای برنامه‌های درسی، آموزش معلمان و ارزشیابی دانش‌آموزان.

درصد دانش‌آموزانی که دارای شناخت کافی از موضوعات مربوط به شهروندی جهانی و پایداری هستند به‌تفکیک گروه سنی یا دوره تحصیلی.

درصد مدارس ارائه‌دهنده آموزش مهارت‌های اساسی زندگی مبتنی بر HIV و مسائل جنسیتی و میزان اجرای چهارچوب برنامه جهانی آموزش حقوق بشر در سطح ملی.

در جدول 4 شاخص‌های جهانی مرتبط با آموزش در سایر آرمان‌های اهداف توسعه پایدار آمده است: تعداد کشورهای دارای قوانین و مقرراتی که دسترسی زنان 15 تا 49 ساله را به اطلاعات، آموزش و مراقبت‌های جنسی و تناسلی تضمین می‌کند.

در مبحث شاخص‌های ملی بخش آموزش کشور ذکر شده است: با توجه به ماهیت اهداف برنامه آموزش 2030، شاخص‌های موجود کشوری برای هدف‌گذاری مبتنی بر روند پژوهی کاربرد زیادی نخواهد داشت بنابراین ضروری است در هر زیربخش آموزش، شاخص‌های جهانی و شاخص‌های کشور انطباق‌یابی شده و در صورت نیاز شاخص‌های جدید و استانداردی تعریف شوند تا بتوان از بعد کشوری نیز شاخص‌هایی را برای نظارت و ارزیابی برنامه به کار گرفت.

تضمین بازبینی کتب و برنامه‌های درسی، بودجه و سیاست‌گذاری‌های آموزشی و همین‌طور آموزش معلمان و نظارت بر فعالیت‌های آنها توسط دولت‌ها به‌نحوی که موارد یادشده عاری از هرگونه کلیشه‌ جنسیتی باشند و در ترویج تساوی، عدم تبعیض، حقوق بشر و آموزش بین‌فرهنگی مؤثر واقع شوند.

همچنین در آرمان 7-4 آمده است:‌ تضمین اینکه تا سال 2030 تمام یادگیرندگان از طریق آموزش برای توسعه پایدار، آموزش برای سبک زندگی پایدار، حقوق بشر، برابری جنسیتی، ارتقاء فرهنگ صلح و ضدخشونت، شهروندی جهانی، به رسمیت شناختن تنوع فرهنگی و شناخت جایگاه فرهنگ در توسعه پایدار بتوانند به دانش و مهارت‌های مورد نیاز برای ارتقای توسعه پایدار دست یابند.

برای تحقق این هدف باید به این مسائل توجه شود: ترویج آموزش برای توسعه پایدار و آموزش شهروندی و ادغام آنها در آموزش‌های رسمی، غیررسمی و آزاد. انجام این کار از طریق اصلاح نظام آموزشی، آموزش معلمان، اصلاح مواد درسی و حمایت‌های آموزشی امکان‌پذیر می‌شود. اجرای برنامه اقدام جهانی آموزش برای توسعه پایدار و موضوع‌هایی از قبیل حقوق بشر، تساوی جنسیتی، بهداشت، آموزش‌های جامع جنسی (تنظیم خانواده)، تغییر اقلیم، معیشت‌های پایدار و شهروندی مسئولانه و پویا نیز مشمول مورد یادشده می‌شود.

درصد دانش‌آموزانی که دارای شناخت کافی از موضوعات مربوط به شهروندی جهانی و پایداری هستند به‌تفکیک گروه سنی، درصد مدارس ارائه‌دهنده آموزش مهارت‌های اساسی زندگی مبتنی بر HIV و مسائل جنسیتی و ترویج رویکرد بین‌رشته‌ای برای تضمین آموزش برای توسعه پایدار و آموزش شهروندی جهانی در همه سطوح و در همه اشکال آموزش از جمله در قالب آموزش حقوق بشر با هدف ترویج فرهنگ صلح و نبود خشونت، به‌عنوان شاخص مدنظر هستند.

افزایش قابل توجه در عرضه معلمان واجد صلاحیت به‌ویژه از طریق همکاری‌های بین‌المللی برای تربیت معلم در کشورهای درحال توسعه.

* آموزش توسعه پایدار در آموزش ابتدایی و متوسطه

بازنگری مستمر برنامه‌های درسی: آموزش و پرورش از پیش‌دبستان تا پایان دوره عمومی همچون ابزار ایجاد دانش، نگرش و مهارت لازم برای ایجاد جامعه پایدار مورد بازنگری مستمر قرار می‌گیرد.

تلفیق مفاهیم مطرح در توسعه پایدار در برنامه‌های درسی و محتوای آموزشی.

تدوین سیاست‌ها و برنامه‌های ترویج و گسترش آموزش برای توسعه پایدار و آموزش شهروندی از طریق انجام پژوهش‌های بنیادی، کاربردی و اصلاح مواد درسی.

ارتقا و بهبود کیفیت آموزش یکی از شاخص‌های مدنظر طراحی و تولید و بازنگری برنامه‌های درسی فنی‌وحرفه‌ای مبتنی بر مفاهیم کلیدی توسعه پایدار و زمان پیشنهادی از سال 1396 تا 1401.

بازنگری مستم برنامه‌های درسی به‌منظور ارتقای روش‌های آموزش مشارکتی، مبتنی بر تفکر منطقی و افزایش قدرت حل مسئله و یکی از شاخص‌های مدنظر، محتوای تولیدشده و تدوین و تولید برنامه‌های درسی جدید، ایجاد سازوکار حمایت از برنامه‌های تربیتی استانی و حتی مدرسه‌ای مبتنی بر مفاهیم توسعه پایدار از سال 1396 تا 1401.

توجه به تربیت نیروی انسانی ماهر مورد نیاز جامعه پایدار که یکی از شاخص‌های مدنظر آن درصد تغییرات برنامه‌های درسی در بازه زمانی 5ساله است.

افزایش عرضه معلمان با صلاحیت از طریق همکاری‌های بین‌المللی در زمینه تربیت معلم.

* نظارت و ارزیابی بر اجرای سند آموزش 2030

نظارت ملی مبتنی بر شاخص‌های ملی و منتخب که دارای بیشترین ارتباط با اهداف SDG هستند. نظارت جهانی برای ایجاد هماهنگی و همکاری‌های بین‌المللی در اجرا و نظارت برنامه. شاخص‌های این بخش اگرچه برای تدوین گزارش‌های جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد اما باید در سطح کشوری مورد پایش شده و به‌صورت دوره‌ای به سازمان‌های جهانی گزارش شود.

به گزارش تسنیم، باید توجه داشت که پیشرفت کشور ما باید مبتنی بر «عدالت» با معنای خاص در منظومه اسلامی باشد، اما در سند آموزش 2030 «برابری (equality)» مورد تأکید قرار گرفته است که اینها لزوماً یکی نیستند. در سند بین‌المللی 2030 نظام ارزشی خاصی وجود دارد که اگر برخورد سطحی و مسامحه‌آمیز با آن شود و معادل گرفتن کلیدواژه‌های آن فارغ از نظام فکری پشتیبان مربوطه باشد بسیار خطرناک است.

در بند 4- 7 تأکید شده است که همه فراگیران، دانش و مهارت مربوط به «شیوه‌های زندگی پایدار، حقوق بشر، فرهنگ صلح و شهروند جهانی» را فرا بگیرند. این واژه‌ها انسان خاصی را توصیف می‌کند که این مباحث باید در او نهادینه شود و به نظر می‌رسد منظور تدوین‌کننده سند 2030، با چارچوب اسناد کلان ما در ایران ناظر به «حیات طیبه» منافات دارد.

انتهای پیام/*