عملیات «بدر» چگونه شکل گرفت؟/ سحرگاه خونین در میدان تیر حشمتیه

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، شنبه اول بهمن ماه 43، نمایندگان مجلس شورای ملی منتظر ورود حسنعلی منصور نخست وزیر وقت بودند تا لایحه قراداد مشترک نفت با خارجی ها را تسلیم مجلس کند که شاه اصرار داشت همان روز به تصویب برسد. ساعت 10 صبح اتومبیل سیاه رنگ نخست وزیر مقابل در مجلس توقف کرد. منصور در حال ورود به ساختمان مجلس بود که با شلیک دو گلوله توسط محمد بخارایی از اعضای جمعیت موتلفه اسلامی نقش زمین شد.

حسنعلی منصور؛ دست‌پرورده‌ای که کاپیتولاسیون را به تصویب رساند

حسنعلی منصور(متولد 1302) فرزند علی منصور و نوه دختری حسن رئیس ظهیرالملک از سیاستمداران دوره قاجار بود. منصور با استفاده از پشتوانه قوی خانوادگی و ارتباط فامیلی با خانواده‌های وثوق، قوام و امینی پله‌های ترقی را پیمود.

وی در دوران نخست وزیری منوچهر اقبال،  به معاونت وزارت بازرگانی و قائم مقامی دبیرکلی شورای عالی اقتصاد منصوب شد و  به همراه گروهی دیگر از سیاستمداران آن زمان "کانون مترقی" را تشکیل داد. یکی از طراحان اصلی این جمعیت کلنل گراتیان یاتسویچ، رئیس دفتر سیا در ایران بود که مستأجر منزل منصور بود و به همین مناسبت روابط نزدیکی با وی برقرار کرد. 

حسنعلی منصور و امیرعباس هویدا؛ نخست‌وزیران دوران پهلوی

در اسفند 1342، اسدالله علم از نخست وزیری برکنار شد و جای خود را به حسنعلی منصور داد. منصور دولت خود را در 18 اسفند به مجلس معرفی کرد و از فروردین 1343 به اجرای برنامه های خود پرداخت. یکی از اقدامات منصور در جهت خوشآمد آمریکایی‌ها که منصور دست‌پرورده آنها بود، طرح «مصونیت مستشاران آمریکایی» یا همان کاپیتولاسیون است. مجلس سنا پس از چند ماه بررسی سرانجام لایحه را تصویب و آن را به مجلس شورای ملی ارسال کرد. خبر تصویب این لایحه ذلت‌بار، روحانیت و اقشار مختلف مردم را به خشم آورد و امام خمینی در 4 آبان 1343 در سخنرانی این عمل را محکوم کرد و پیامد این سخنرانی، تبعید ایشان به ترکیه بود.

نمایش اسلحه‌ای که منصور با آن اعدام انقلابی شد

با توجه به این اقدامات منصور و اعتراض‌های کلیه اقشار، اعضای مؤتلفه اسلامی تصمیم به ترور منصور گرفتند و در 10 صبح 1 بهمن 1343 منصور در مقابل مجلس شورای ملی به دست محمد بخارایی با شلیک 3 گلوله ترور شد. او را بلافاصله به بیمارستان پارس منتقل کردند و از پزشکان آمریکایی و فرانسوی و انگلیسی برای درمان او کمک خواستند اما این اقدامات نتیجه ای نداد و منصور در 6 بهمن 1343 به هلاکت رسید.

فتوای قتل منصور را چه کسی صادر کرد؟

فتوای اعدام انقلابی حسنعلی منصور توسط آیت‌الله سید محمدهادی میلانی از مراجع تقلید ساکن در مشهد صادر شد و ایشان حکم مهدورالدم بودن شاه و منصور که خائنان به اسلام و ایران بودند را صادر کرد.

مرحوم هاشمی رفسنجانی درباره فتوای اعدام انقلابی منصور معتقد بود "در مورد فتوا علی القاعده فتوایی بوده است. آن زمان نیروهای مذهبی برای اینگونه کارها بدون اجازه حرکت نمی‌کردند چون قتل نفس بود و احتمال اینکه خودشان گیر بیفتند و اعدام شوند و مشکلاتی برای دیگران درست شود وجود داشت. مبارزه روحانیت و کسانی که همراه ما بودند واقعا براساس معیارهای دینی بود و نمی‌خواستیم اقدامی بکنیم که خداوند راضی نباشد."

از راست به چپ: شهیدان بخارایی، صفار هرندی و نیک‌نژاد

همچنین اعضای «شورای روحانیت» جمعیت موتلفه رضایت خود را با این کار ابراز کرده بودند. شهید مطهری عضو شورای روحانیت موتلفه اسلامی در یکی از جلسات شورای مرکزی اعلام کرده بود "باید چند تن از سران رژیم را به خاک افکند".

سحرگاه 26 خرداد؛ پایان کار فرزندان موتلفه

بعد از انجام موفقیت‌آمیز عملیات بدر (ترور منصور) دادگاهی فرمایشی برگزار شد. در این دادگاه 4 نفر یعنی شهیدان محمدبخارایی، مرتضی نیک‌نژاد، محمدصادق امانی، رضا صفارهرندی به اعدام محکوم شدند. شهید هرندی روز عملیات اعدام انقلابی منصور پشتیبان شهید بخارایی بود و توانست پس از پایان عملیات از صحنه بیرون بیاید ولی وقتی که می‌خواست وسائلش را از خانه بردارد و به اتفاق شهید نیک نژاد زندگی مخفی را آغاز کند دستگیر شد. حاج صادق امانی نیز پس از واقعه کشته شدن منصور، تحت تعقیب قرار گرفت و پس از ده روز دستگیر شد.

تصویر دادگاه شهدای موتلفه. مرحوم حبیب‌الله عسگراولادی در ردیف دوم و آیت‌الله انواری در ردیف سوم دیده می‌شوند

سرانجام این 4 نفر در سحرگاه 26 خرداد 1344 در میدان تیر پادگان حشمتیه تیرباران و به شهادت رسیدند و برخی دیگر از جمله شهید حاج مهدی عراقی و حبیب‌الله عسگراولادی به حبس طویل‌المدت محکوم شدند.

* عکس خبر تصویری از صحنه تیرباران شهدای موتلفه اسلامی در سریال «معمای شاه» است.

انتهای پیام/