دفاع مقدس اسطوره‌هایی مانند آرش و سیاوش را برایمان عینی کرد / پیشتازی موسیقی نسبت به سایر حوزه‌های فرهنگی و هنری

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، نخستین نشست «گفتمان موسیقی دفاع مقدس» با  حضور مصطفی محدثی خراسانی؛ شاعر و مدیر مرکز موسیقی سازمان امور هنری و سینمایی دفاع مقدس، اسماعیل امینی؛ شاعر انقلابی و آئینی و محمدرضا عقیلی؛ آهنگساز و کارشناس موسیقی در باشگاه خبرنگاران پویا خبرگزاری تسنیم برگزار شد. این نشست هفته گذشته دوشنبه 22 خرداد 1396 برگزار شد.

در ابتدای این نشست مصطفی محدثی خراسانی هدف از برگزاری این نشست را توجه دوباره به عرصه فرهنگ و هنر مرتبط با دفاع مقدس برشمرد و گفت: در سال‌های گذشته و مقارن با وقوع جنگ تحمیلی و دوران دفاع مقدس شاهد شکوفایی عرصه شعر و موسیقی در پرداختن به مضامین ارزشی و انقلابی بودیم و اساساً دفاع مقدس هویت تازه‌ای به جامعه ما بخشید.

وی ادامه داد: اکنون که سال‌ها از آن دوران پرالتهاب فاصله گرفته‌ایم، فرصت و مجالی پدید آمده است تا فارغ از کوران عرصه تولید و البته در شرایطی که شاهد کمرنگ شدن مظاهری در عرصه شعر و موسیقی انقلاب و دفاع مقدس هستیم با نگاهی تحلیلی به ارزیابی راهی که در این عرصه پیموده شده است بپردازیم.

محدثی خراسانی تصریح کرد: مجموعه سازمان امور هنری و سینمایی دفاع مقدس در حوزه معرفت‌شناسی دفاع مقدس بر خود لازم می‌داند تا در قالب این سلسله نشست‌ها به ارزیابی ماهیت عرصه فرهنگ و هنری مرتبط با این موضوع ارزشی بپردازد و اینکه بررسی شود که در شرایط کنونی به ویژه در عرصه شعر و موسیقی و با توجه به تحولاتی که در سال‌های اخیر به وجود آمده است در چه جایگاهی قرار داریم.

در ادامه این نشست اسماعیل امینی؛ شاعر آئینی و انقلابی به ایراد سخن پرداخت و گفت: هنر موسیقی کارکردهای مختلفی دارد و نخستین کارکرد آن پر کردن اوقات فراغت است؛ اما این نازل‌ترین کارکردی است که می‌توان از موسیقی سراغ گرفت و تجربه به‌ویژه در مقاطع گوناگون و حساس در جریان انقلاب اسلامی نشان داد که موسیقی توانسته است به تفکر و توسعه فرهنگی کشور اهمیت و شأنی والا ببخشد.

وی ادامه داد: عرصه موسیقی و فعالیت ترانه‌سرایان و شاعران در آن گاه بر له و گاه علیه تحولات اجتماعی بوده است و در مورد دفاع مقدس باید به این نکته مهم اشاره کنم که موسیقی پس از اثبات حقانیت ایران در ماجرای هشت سال جنگ تحمیلی توانست تمام قد در خدمت تبیین ارزش‌های والای آن قرار گیرد و حتی در مقاطع گوناگونی به نسبت سایر حوزه‌های فرهنگی و هنری پیشتازی نیز بکند.

عضو شورای شعر و موسیقی سازمان صدا و سیما افزود: گونه آثار موسیقی تولیدی در برهه‌های مقارن با سلحشوری و جانفشانی جوانان ایرانی در دوران دفاع مقدس که همچنان هم به عنوان یادگار باقی مانده است بخشی از هویت فرهنگی ماست اما خاصیت این روند پویایی آن است به این شکل که در تداوم این تولیدات نباید درجا زد و تنها راوی اتفاقاتی بود که سالیان سال از آنها دور شده‌ایم و باید به بیان مصادیق و ما‌به‌ازاهای امروزی فرهنگ ایثار و شهادت بود تا همچنان مخاطبان خود را به شکل پایدار حفظ نماید.

امینی تصریح کرد: آنچه که موجب شده است شعر دفاع مقدس شکل اسطوره‌ای و حماسی به خود بگیرد آن است که مخاطبان در مواجهه با این آثار هر آنچه که در خیالات و رؤیاهای خود آن را تداعی کرده‌اند را به شکل عینی و مستند می‌توانند ملاحظه کنند؛ روزگاری ما حفظ کیان و مام وطن را در قالب شخصیت‌های اسطوره‌ای و افسانه‌ای همچون آرش و سیاوش و سهراب مجسم می‌کردیم اما تجربه دفاع مقدس به ما نشان داد که چنین شخصیت‌هایی نمود عینی داشته و دارند و لذا قادر هستند به عنوان منبع بزرگی الهام‌بخش شعرا، ترانه‌سرایان و آهنگسازان شوند.

وی به این مسئله که شعر و موسیقی دفاع مقدس را می‌توان در اعصار و زمان‌های گوناگون تعمیم داد و لذا در نگاه نخست آثار هنری تولید شده بر پایه آن فاقد تاریخ مصرف هستند گفت: اثر هنری اگر کیفیت بالایی داشته باشد فراتر از زمان خود می‌تواند کارکرد داشته باشد؛ متأسفانه در اغلب اوقات در زمینه ساخت آثار هنری با مضمون دفاع مقدس کیفیت را فدای کمیت می‌کنیم و از آنجا که تنها به ارائه آمار بسنده می‌کنیم؛ لذا اغلب با آثار بی‌کیفیت در شمارگان بالا مواجه هستیم و شاهد این نکته هستیم که غالباً محصولات ارائه شده به آثاری فاقد عمق و یکبار مصرف تبدیل می‌شوند در حالیکه می‌‎توان به‌جای کثرت در تولیدات تمرکز و تخصص را برای غنای بیشتر بر روی چند اثر محدود اما پرعمق معطوف کرد.

این شاعر آئینی و انقلابی ادامه داد: اشتباه بزرگی را نیز ما در زمینه اشاعه فرهنگ و هنر مرتبط با حوزه انقلاب و دفاع مقدس مرتکب شده و همچنان به آن اصرار می‌ورزیم و آن اینکه اعتقادی به غلط  وجود دارد که هر آنچه در عرصه فرهنگ و هنر مرتبط با ارزش‌های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس وجود دارد تنها باید متولی آن دستگاه‌های دولتی باشند؛ چنین دیدگاهی موجب می‌شود که با این اظهارنظر بعضاً مواجه شویم که چرا از شاعران انقلاب اسلامی حمایت نمی‌شود در حالیکه این فعالان در عرصه شعر و ادبیات نیاز به حمایت ندارند.

امینی در پایان سخنان خود گفت: چنین تلقی موجب شده است که هر جا صحبت از فرهنگ و هنری که به مسائل انقلابی و دفاع مقدس می‌پردازد به میان می‌آید فوراً این ذهنیت پدید می‌آید که با اثر سفارشی و شعاری طرف هستیم در حالی که اثر شعاری کارکرد دیگری دارد و نمی‌توان آن را با چنین شرایطی توصیف کرد؛ نکته جالب توجه هم اینکه در زمینه تولیداتی از این دست که ممکن است براساس تصمیمات و سیاست‌گذاری افرادی وابسته به ارگان و یا نهاد خاصی صورت گیرد آنها خود را مستحق دخالت در کم و کیف این تولیدات دانسته در حالیکه این نکته را باید به ایشان متذکر شد که بودجه‌ای را که آنها در این راه هزینه می‌کنند بیت‌المال است و لذا باید اثری که تولید می‌شود مطابق با مذاق مخاطبان و عامه مردم باشد.

در ادامه این نشست محمدرضا عقیلی؛ آهنگساز و کارشناس موسیقی  نیز به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت و گفت: باید اذعان کرد که موسیقی قبل از انقلاب شرایط خودش را داشته است و در دوران انقلاب نیز موسیقی تولید شد که به ویژه در برهه جنگ و دوران دفاع مقدس به سمت موسیقی مارش که بیشتر تحریک‌کننده و مهیج برای جنگ بود تا ترویج و اشاعه‌دهنده یک باور ارزشی در حوزه دفاع مقدس.

عقیلی ادامه داد: حتی این موسیقی در دوران پس از جنگ و مصادف با دوران سازندگی به سمت موسیقی نشاط‌آفرین و امیدبخش متمایل شد و البته حتی در قالب‌های موسیقی مرثیه و عزا نیز تعریف شده و هر نهاد و ارگانی به آن پرداخت با این وجود قصد دارم این نکته را به‌وضوح بیان کنم که برای آنکه موسیقی با ماهیت انقلاب و دفاع مقدس در این عصر و شرایط بتواند همچنان تأثیر عمیق خود را بر روی مخاطب بگذارد باید از جنبه روایتی وقایع دوران انقلاب و دفاع مقدس فاصله گرفته و به این دو پدیده به عنوان یک جریان عظیم ارزشی نگاه کند که همچنان اثرات روح‌بخش آن تا زمان حال نیز پابرجاست.

وی تصریح کرد: البته هنرمندان عرصه موسیقی طی این سال‌ها بسیار تلاش کردند که همچنان عرصه موسیقی انقلاب و دفاع مقدس را با همان حال و هوا حفظ و حراست کرده و نسبت به اشاعه مطلوب آن اقدام نمایند اما باید گفت قالب‌های تاریخ مصرف گذشته موسیقی دهه‌های قبل اکنون با ظهور نوع خاصی از ابزار و ادوات موسیقی و البته تغییر ذائقه مردم دیگر قادر به این نیست که در جذب حتی حداقلی مخاطب به موسیقی با مضامین انقلاب و دفاع مقدس کارساز باشد.

این آهنگساز در پایان افزود: روزگاری بسیاری از گونه‌های موسیقی تقبیح می‌شد به این بهانه که آنها مظاهری از ابتذال در موسیقی هستند در حالیکه اکنون این گونه‌ها و قالب‌ها مورد توجه و دلخواه مخاطبان امروزی هستند و دیگر نمی‌شود علی‌رغم فراگیر شدن به آنها لقب مبتذل را داد، بلکه اینها ظرفی هستند که باید به دنبال مظروفی دینی و ارزشی و انقلابی در قالب محتوا برای آنها بود؛ اینکه آیا تاکنون کاری در این زمینه نشده است از انصاف به دور است که بگوییم نه اما بسیار کم است و زمینه برای بروز و ثبوت استعدادهای جوان در آن فراهم نشده است.

در پایان این نشست مصطفی محدثی خراسانی به ذکر نکته‌ای برای جمع‌بندی بحث پرداخت و گفت: با توجه به سهولت دسترسی به آثار هنری به ویژه در عرصه موسیقی از طریق فضاهای مجازی و ظهور پدیده‌های نو در این زمینه که البته باید خوب و بدش را مورد توجه قرار داد و آنها را از هم تفکیک کرد باید برنامه‌ریزی جامعی از سوی نهادهای فرهنگی صورت گیرد و نباید در برابر ظهور این پدیده‌ها حتی اگر ابتدا به ساکن نشر و ترویج آنها به صلاح هم نیست موضعی منفعلانه داشته باشیم چرا که به هر حال این پدیده‌های نوظهور راه خود را برای بروز و نفوذ در لایه‌های جامعه و فرهنگ باز می‌کنند و نتیجه اینکه آن زمان حتی با فرض هزینه‌کرد بودجه قابل توجه برای دفع اثرات مخرب آنها کار به جایی نخواهیم برد.

انتهای پیام/