محمد بن سلمان و بازوان تسلط وی بر هرم قدرت عربستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، محمد بن سلمان فرزند سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی با انتخاب به‌عنوان ولیعهد و کنار زدن تنها رقیب نیم‌بند خود یعنی محمد بن نایف در منصب پادشاهی موفق شد یکی از بزرگترین موانع داخلی آرمان‌گرایی‌های خود را برطرف کند تا پس از این با آزادی عمل و اختیار کامل به اجرای پروژه‌های داخلی و بین المللی خود بپردازد.

وی گرچه با توجه به مسئولیت‌های متعددی که داشت، سکان هدایت اقتصادی و امنیتی ــ نظامی رژیم آل سعود را به‌عهده داشت و با توجه به انزوای محمد بن نایف در تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی از نظر اختیارات اجرایی چیزی کم نداشت، اما صدور دستور جدید پادشاه عربستان او را یک گام دیگر به پادشاهی این کشور نزدیک‌تر کرد و حالا دیگر تنها مانع اساسی در رسیدن شاهزاده جوان و آرمانگرای سعودی به تاج و تخت، زنده بودن پدرش است.

الف: زندگینامه

"محمد بن سلمان" بن عبدالعزیز آل سعود فرزند ملک سلمان پادشاه کنونی عربستان سعودی و فهدة بنت فلاح بن سلطان بن حثلین است. جد مادری وی نیز راکان بن حثلین شیخ قبیله عجمان بوده است. محمد بن سلمان در سال 2008 با سارة بنت مشهور بن عبدالعزیز آل سعود ازدواج کرد و حاصل این ازدواج سه فرزند به‌نام‌های سلمان و فهدة و نورة بوده است.

وی تحصیلات خود را در مدارس ریاض سپری کرد و در طول تحصیل بعضی دوره‌های آموزشی و برنامه‌های تحصیلی را پشت سر گذاشت. وی مدرک کارشناسی حقوق را از دانشگاه ملک سعود در ریاض دریافت کرد. وی که در مارس 2013 رئیس دفتر ولیعهد عربستان و مشاور ویژه وی در رتبه وزیر شده بود، یک سال بعد و در آوریل سال 2014 با دستور پادشاهی عربستان به‌عنوان وزیر مشاور و عضو شورای وزیران تعیین شد. مرگ شاه سابق و انتصاب سلمان بن عبدالعزیز پدر وی در پادشاهی عربستان خبر بسیار خوشی برای او بود، چرا که وی به‌عنوان وزیر جنگ عربستان و رئیس دفتر پادشاه این کشور تعیین شد. وی همچنین مشاور ویژه امیر منطقه ریاض بوده و مشاور هیئت کارشناسی شورای وزیران نیز شده است.

ولیعهد 3‌ ساله عربستان پیش از رسیدن پدرش به تخت ولایتعهدی و پادشاهی مهره قابل توجه در حاکمیت عربستان سعودی به شمار نمی‌رفت. اما به‌صورت ناگهانی طی سال‌های گذشته بیشترین حد ممکن از سمت‌های حاکمیتی را در عربستان تحت اختیار خود گرفته است. او که تا پیش از پادشاهی پدرش در جایگاه‌های پایین اداری عربستان کار می‌کرد، بعد از اینکه پدرش به‌عنوان ولیعهد عربستان انتخاب شد، مشاور ویژه او و رئیس دفتر ولیعهد شد. او در مارس 2013 با دستور پادشاه عربستان به‌عنوان رئیس دفتر ولیعهد و مشاور ویژه وی در جایگاه وزیر منصوب شد. در 13 جولای همان سال به‌عنوان ناظر و هماهنگ‌کننده دفتر سلمان بن عبدالعزیز در وزارت دفاع انتخاب شد. یک سال بعد و در آوریل 2014 دستور پادشاهی مبنی بر تعیین محمد بن سلمان به‌عنوان وزیر مشاور و عضو شورای وزیران عربستان صادر شد و این منصب به مناصب قبلی وی اضافه شد.

در 23 ژانویه اما و بعد از به قدرت رسیدن پدرش، او به‌عنوان وزیر دفاع و رئیس دفتر پادشاهی عربستان و مشاور ویژه پدرش در رتبه وزیر ارتقای درجه پیدا کرد. یک هفته بعد دستور پادشاه مبنی بر اصلاح ساختار وزارتی در عربستان منتشر شد و بن سلمان به وزارت دفاع عربستان رسید. او همچنین علاوه بر عهده گرفتن بزرگ‌ترین مسئولیت نظامی و امنیتی کشور، مأمور ایجاد شورای امور اقتصادی و توسعه به‌سرپرستی خود شد تا شریان‌های اقتصادی کشور را نیز در دست خود بگیرد.

در 29 آوریل 2015 پادشاه عربستان با صدور دستوری فرزند خود را که گویا تمامی اختیارات کشور را در دست دارد به‌عنوان جانشین ولیعهد و معاون دوم خود در شورای وزیران و وزیر دفاع و رئیس شورای امور اقتصادی و توسعه کشور انتخاب کرد.

در نهایت امروز 21 ژوئن 2017  مرحله یکی مانده به آخر از پله‌های ترقی محمد بن سلمان برای تصاحب پادشاهی کشور طی شد تا محمد بن نایف نیز از مسیر قدرت‌طلبی شاهزاده جوان سعودی کنار رفت تا محمد بن سلمان به‌عنوان ولیعهد جدید عربستان و معاون شورای وزیران انتخاب شود، این در حالی است که سمت‌های قبلی وی نیز به‌قوت خود باقی است.

ب: تسلط شاهزاده خودشیفته بر شریان‌های نظامی و اقتصادی

اینکه در مملکت پیرمردها، این شاهزاده جوان کلکسیونی از مناصب و اختیارات حاکمیتی را در دست بگیرد، قطعاً غیر از تسلط مطلق وی بر پدرش و جایگاه بالای رابطه خانوادگی و عدم وجود ضوابط در انتصاب افراد در پست‌های مختلف تفسیری ندارد. تسلط شاهزاده جوان سعودی بر شریان‌های اقتصادی و نظامی ثروتمندترین کشور عرب منطقه و همچنین تحت کنترل داشتن پادشاهی عربستان، طی این سالها موجی از غرور و خودشیفتگی را در این شاهزاده 30ساله ایجاد کرده و آرمانگرایی‌های او را افزایش داده است.

محمد بن سلمان تئوریسین اصلی تجاوز رژیم آل سعود به یمن با همکاری آمریکایی‌ها است که از چند ماه پیش از آغاز، هماهنگی‌های لازم با واشنگتن را برای آغاز این حمله به‌منظور تقویت قدرت خود در ساختار خاندان حاکم سعودی انجام داده بود. دیدگاه‌های اعتقادی افراطی محمد بن سلمان نیز تأثیر عمده‌ای در آغاز این جنگ داشته است. جنگ بر ضد یمن به‌عنوان "یک تهدید خارجی" باعث ‌شد پرونده مبارزه با تروریسم در داخل عربستان سعودی کنار گذاشته شود و محدودیت‌های اعمال‌شده بر ضد رهبران جریان تکفیری وابسته به مؤسسه قدرتمند وهابیت که در سال‌های پادشاهی ملک عبدالله  تحت فشار قرار داشت، با پوشش جنجال تبلیغاتی ناشی از این حمله به‌تدریج کنار گذاشته شود.

وی همچنین طرحی اقتصادی موسوم به 2030 را در کشور مدیریت می‌کند که به‌باور کارشناسان اقتصاد کلان در درازمدت زمینه‌های ورشکستگی بزرگترین تولیدکننده نفت جهان را فراهم می‌کند. رویکرد اقتصادی وی برای تشکیل لابی تسلیحاتی در عربستان و رسیدن به سود بیشتر در سیاست گذاری‌های اقتصادی وی برای عربستان بی‌تأثیر نیست. بن سلمان با تشکیل لابی به تسلط مالی و برقراری روابط مستحکم با شرکت‌های تسلیحاتی و نفتی غربی چشم طمع دوخته است. قرارداد 110 میلیارد دلاری اخیر عربستان با آمریکا در جریان سفر دونالد ترامپ را تنها بخشی از این پازل می‌توان ارزیابی کرد که صدها میلیارد دلار هزینه برای عربستان به‌جای گذاشته است، هزینه‌هایی که هیچ سودی برای ریاض به‌دنبال ندارد و تنها در جهت اشباع بلندپروازی‌های شاهزاده جوان صورت می‌گیرد.

ج: بازوان اجرایی محمد بن سلمان در هرم قدرت عربستان

پیشرفت سریع محمد بن سلمان به رده دوم هرم قدرت در پادشاهی عربستان با تلاش‌های برخی عناصر نزدیک به وی صورت می‌گیرد و آنها نقش مهمی در فعالیت‌های داخلی و خارجی عربستان به‌عهده دارند. شناسایی تعدادی از عناصر فعال حلقه اول اطراف ولیعهد عربستان با توجه به پادشاهی وی در آینده این کشور می‌تواند برای شناسایی سیاست‌گذاری‌های آینده رژیم سعودی مفید باشد.

1. سلمان الانصاری سرسلسله‌دار فعالیت‌های دیپلماتیک بن سلمان

سلمان الانصاری مهندس و طراح مواضع محمد سلمان است که مسئولیت ترویج آنها در رسانه‌های آمریکایی را به‌عهده دارد. وی همواره در دیدارهای صورت‌گرفته بن سلمان با شخصیت‌های تصمیم‌گیرنده در آمریکا همراه وی است.

ولیعهد عربستان تمامی ویژگی‌های لازم و مورد نیاز خود را در الانصاری موجود می‌بیند، به‌همین علت او را در مجموعه عناصر تازه‌وارد کاخ پادشاهی عربستان قرار داده است. الانصاری جوانی در دهه چهل زندگی خود است که به یکی از خانواده‌های ثروتمند و مرفه عربستان تعلق دارد و در تعدادی از دانشگاه‌های اروپایی تحصیل ‌کرده است. وی مجموعه‌ای از مناسبات در داخل آمریکا دارد که باعث شده نویسنده تعدادی از مراکز مطالعاتی بزرگ آمریکا باشد. علاوه بر این ویژگی‌ها او هوادار مطلق بن سلمان است و به‌دنبال رسیدن وی به تخت پادشاهی بوده است.

 این ویژگی‌ها باعث شده محمد بن ‌سلمان اختیارات گسترده‌ای به سلمان الانصاری بدهد. او رئیس لابی سعودی در آمریکا (ساپراک) است و چراغ سبز وی برای حضور در رسانه‌های غربی و تبلیغات در رابطه با طرح‌های شاهزاده جوان برای ساختاربندی مجدد مناسبات آمریکا و عربستان و بهبود وجهه عربستان در رسانه‌های آمریکایی را به‌عهده دارد. وی همچنین مجری تبلیغات برای سیاست ‌باز اقتصادی و طرح اقتصادی 2030 عربستان و تأسیس هیئت رفاه و کاهش محدودیت زنان در عربستان سعودی است.

الانصاری یکی از افرادی است که طی سال گذشته مأمور تشکیل لابی سعودی در آمریکا شده است. وی در رابطه با فعالیت‌های این لابی می‌گوید: ما به‌دنبال دستیابی به شهروندان آمریکایی و فرهنگ‌‌سازی برای آنها در رابطه با تمامی مسائل مرتبط با مناسبات عربستان و آمریکا و مسائل مرتبط با کشورهای عربی هستیم. ما همچنین به‌دنبال جلوگیری از تلاش‌ها برای تخریب وجهه عربستان یا توهین به فرهنگ این کشور هستیم. این تلاش‌ها تنها برای این دنبال می‌شود که ریاض در ابعاد سیاسی مناسبات مستحکم با غرب و دولت آمریکا داشته است.

الانصاری همچنین نقش گسترده‌ای در حمایت از برادر ولیعهد عربستان سعودی دارد که اخیراً با عنوان سفیر عربستان در پایتخت آمریکا انتخاب شده است. وی در داخل محافل تصمیم‌‌سازی پایتخت آمریکا از وی حمایت کرده و در رسانه‌های جمعی این کشور نیز او را به‌عنوان یک جوان تحصیل‌کرده و فعال نشان می‌دهد که افق بالایی برای مناسبات آمریکا و عربستان در مرحله آینده را دنبال می‌کند.

2. احمد العسیری،‌ مسئول اجرای برنامه‌های نظامی محمد بن سلمان  

احمد العسیری ریاست بخش نظامی فعالیت‌های بن سلمان را به‌عهده دارد. فرزند شاه سعودی وی را به‌عنوان سخن‌گوی عملیات طوفان قاطعیت انتخاب کرده و وی به‌عنوان یک فرمانده نظامی به‌صورت روزمره در صحنه‌ها حاضر می‌شوند و گزارش‌های خود را به‌زبان‌های عربی و انگلیسی و فرانسوی شکسته‌بسته مطرح می‌کند. او تحت پرچم وزیر دفاع عربستان در نشست‌های نظامی ارتش حضور پیدا می‌کند و همه شرایط باعث شده اخیراً به نفر دوم سرویس اطلاعات عمومی (سرویس جاسوسی خارجی عربستان) تبدیل شود. مأموریت‌های محوله به وی در چارچوب تلاش‌های بن سلمان در جهت تسلط بر دو پرونده اطلاعاتی و امنیتی مرکزی کشور است.

بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند که پیشرفت سریع العسیری در چارچوب تلاش‌های پشت‌پرده محمد بن سلمان برای کاهش اختیارات و نفوذ محمد بن نایف در کشور به‌ویژه در زمینه مسائل مربوط به امنیت داخلی و اطلاعاتی است و وی می‌خواهد این اختیارات را به العسیری بدهد، چرا که حمایت العسیری از محمد بن سلمان به اثبات رسیده است.

زندگینامه العسیری بهترین و ایده‌آل‌ترین حالت برای کسی است که ولیعهد عربستان به‌دنبال وی می‌گردد. او مدرک کارشناسی ارشد خود را در علوم نظامی از دانشکده فرماندهی ستاد نیروهای مسلح عربستان دریافت کرده است. وی کارشناسی ارشد دیگری نیز در مطالعات دفاع ملی در فرانسه دریافت کرده است. وی همچنین یک کارشناسی ارشد دیگر نیز در علوم استراتژیک دارد. العسیری در رابطه با دوره‌های نظامی آموزشی، آموزش دیده و مدارک دیگری از آکادمی‌ها و دانشکده‌های نظامی مشهور نظیر "ساند هرست" انگلیس و "وست پوینت" آمریکا دریافت کرده است.

3. ترکی الدخیل، رهبر امپراتوری رسانه‌ای بن سلمان

بروز ستاره جانشین ولیعهد عربستان سعودی در داخل هرم قدرت هم‌زمان شد با پیشرفت موازی ترکی الدخیل روزنامه‌نگار سعودی تا جایی که وی بیشتر شبیه مشاور رسانه‌ای شاهزاده جوان ملقب شده و از طرف وی ترسیم مجدد نقشه‌های امپراتوری تبلیغاتی عربستان سعودی مبتنی بر دیدگاه‌ 2030 ارائه‌شده از سوی بن سلمان را به‌عهده گرفته است.

پیشرفت ترکی الدخیل با تصمیم رسمی مدیریت مجموعه شبکه‌های ام‌بی‌سی در اوایل سال 2015 و تنها یک هفته بعد از روی کار آمدن ملک سلمان صورت گرفت، به این ترتیب وی به‌عنوان مدیرکل شبکه‌های العربیه و الحدث عربستان انتخاب شد که تحت سلطه مالی و اداری خاندان حاکم قرار دارند. وی در ادامه به همراه دائمی سفرهای خارجی شاهزاده جوان تبدیل شد و مجموعه مقالاتی را در رابطه با دیدگاه‌های آرمان‌گرایانه وی در زمینه جهش عظیم کشور بر اساس طرح‌های محمد بن سلمان نوشته است.

مجتهد افشاگر سعودی اخیراً با اشاره به این موضوع تأکید کرد که مأموریت دوم الدخیل تبلیغات برای بن سلمان در رسانه‌های عربی و سایت‌های اجتماعی است تا خیزش بن سلمان به تخت پادشاهی با عبور از محمد بن نایف ولیعهد قبلی برای همه امری عادی و طبیعی جلوه کند. اطمینان شاهزاده جوان سعودی به الدخیل باعث افزایش اختیارات وی در داخل امپراتوری تبلیغاتی و رسانه‌ای عربستان شد و او مسئول انجام مصاحبه با شاهزاده سعودی در شبکه العربیه شد که محمد بن سلمان در آن از دیدگاه 2030 عربستان پرده برداشت.

4. خالد الفالح، مجری سیاست‌های نفتی شاهزاده جوان

در روز 7 می 2016 پرده از روی چهره یکی از مهم‌ترین عناصر حامی محمد بن سلمان شاهزاده جوان سعودی که نقش و نفوذ زیادی در داخل محافل تصمیم‌سازی عربستان دارد، برداشته شد. در این تاریخ خالد الفالح به‌جای علی النعیمی قوی‌ترین وزیر در داخل سازمان اوپک به وزارت نفت و انرژی عربستان دست پیدا کرد.

زندگی حرفه‌ای فالح شبیه به سایر همتایان وی از عناصر بن سلمان است، او سعودی و متعلق به یکی از خانواده‌های ثروتمند است که در دانشگاه‌های اروپایی تحصیل ‌کرده و به‌خوبی قادر به تکلم زبان خارجی است. او در مؤسسات جهانی فعالیت داشته است. فالح در سال 1979 به شرکت آرامکو پیوست. پس از آن برای تحصیل به دانشگاه تگزاس اعزام شد تا در آنجا مدرک لیسانس را در رشته مهندسی مکانیک دریافت کند. وی در سال 1991 مدرک کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی را از دانشگاه نفت و معدن ملک فهد در عربستان سعودی دریافت کرد.

فالح ایده‌پرداز و متخصص نظریه خصوصی‌سازی شرکت آرامکو بوده و آن را در چارچوب طرح 2030 بن سلمان مطرح کرده است. وی اولین فردی است که این طرح را که سهام آن بزرگترین واگذاری تاریخ در بورس به شمار می‌رود، اجرا کرده است. در حال حاضر خصوصی سازی 5 تا 10 درصد از سهام آرامکو مطرح است و دولت همچنان بخش اعظم سهام این شرکت را در اختیار خواهد داشت.

وزیر جدید انرژی، عضو شورای بازرگانی بین‌المللی جهانی فرانسه اقتصاد جهانی و شورای بازرگانان آسیا و شورای بین‌المللی شرکت جی بی مورگان و شورای مشورتی رئیس آکادمی تکنولوژی ماساچوست است. وی پیش‌ از این نیز عضویت شورای اداری برنامه‌های ملی توسعه کالاهای صنعتی و مؤسسه  عمومی آموزش فنی و حرفه‌ای را به‌عهده داشته است.

علاوه بر این افراد، مهم‌ترین تاجرانی که محمد بن سلمان با آنها همکاری می‌کند، «ولید الحارثی»، «صلاح فستق»، «سلطان بن سلمان بن عبدالعزیز»، «عبدالعزیز بن سلمان بن عبدالعزیز»، «محمد ایاد الکیالی»، «محمد الداعون» و «محمد بن لادن» هستند. همچنین پسر پادشاه سعودی توانسته در بیشتر شرکت‌های جهانی از جمله شرکت سهامی «شاف» در لوکزامبورگ و شرکت صنایع دریایی «ناونتینا» در مادرید به‌اضافه شرکت فرانسوی تالس و نیز شورای کار فرانسوی ــ سعودی سرمایه گذاری کند.

انتهای پیام/*