اثرات فاجعه‌بار اجرای «طرح گاپ و سد ایلیسو ترکیه» بر محیط زیست ایران
مدیرکل دفتر ارزیابی و اثرات زیست‌محیطی سازمان محیط زیست با اشاره به اجرای طرح گاپ ترکیه و سد ایلیسو گفت: طرح گاپ و سدهای زیرمجموعه آن می‌تواند باعث بروز مشکلات زیست‌محیطی و خشک‌شدن تالاب هورالعظیم و گسترش ریزگردها در ایران و منطقه شود.
حمید جلالوندی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا درباره بحرانهای زیست‌محیطی که به‌واسطه اجرای طرح گاپ ترکیه و ساخت «سد ایلیسوی» در آن کشور، ایران را تهدید می‌کند، اظهار کرد: ما تمام نگرانیها و موضوعات تخصصی خود را از طریق وزارت امور خارجه به طرف ترکیه‌ای و سازمان ملل منعکس کرده‌ایم و این رایزنیها همچنان در سطح بین دولتهای دو کشور ایران و ترکیه ادامه دارد.
وی ادامه داد: موضوع مطرح‌شده فقط سد ایلیسو نیست بلکه طرح گاپ که متشکل از سدهای مختلف است برای ما اهمیت دارد و تمامی دغدغه‌های لازم به کشور ترکیه منتقل شده است.
مدیرکل دفتر ارزیابی و اثرات زیست‌محیطی سازمان محیط زیست با اشاره به سدهای عظیم و دارای ظرفیت طرح گاپ توضیح داد: مشکلاتی نظیر وجود ریزگردهای بین‌المللی، تبعات به‌روی دجله و مورد تهدید قرار گرفتن منافع ملی را انتقال داده‌ایم.
به‌گفته جلالوندی، وزارت خارجه به‌طور جد پیگیر این موضوع است، البته پویش مردمی نیز درباره طرح گاپ ترکیه و سد ایلیسو شکل گرفته است؛ این پویش مردمی اگر به تعداد بالایی برسد می‌تواند به‌عنوان طرحی بین‌المللی در دیوان لاهه مطرح شود.
وی درباره اثرات سوء طرح گاپ ترکیه و سد ایلیسو روی هورالعظیم اظهار کرد: در حقیقت این طرح و سد ایلیسو تأثیرگذاری چشمگیری روی پایین‌دست می‌گذارد و به‌طور حتم هر تالاب و منطقه‌ای که از دجله و فرات تغذیه می‌کند با مشکلاتی مواجه خواهد شد که تالاب هورالعظیم هم یکی از آن مناطق است که می‌تواند در معرض خشکسالی و گسترش ریزگردها قرار گیرد.
مدیرکل دفتر ارزیابی و اثرات زیست‌محیطی سازمان محیط زیست متذکر شد: به‌طور حتم منابع آبی بالادست در پایین‌دست اثرگذار خواهد بود و برداشت آب در بالادست موجب تأثیرگذاری در پایین‌دست خواهد شد که این قاعده در سد ایلیسو نیز وجود دارد.
جلالوندی درباره اینکه آیا با توجه به رایزنیهای صورت‌گرفته امکان توقف پروژه گاپ و سد ایلیسو که یکی از بزرگترین سدهای این مجموعه است وجود دارد یا خیر، گفت: نمی‌توانیم به‌صراحت بگوییم که امکان توقف وجود دارد یا اینکه متوقف نخواهد شد؛ بسیاری از برنامه‌های طرح گاپ ترکیه و سدهای آن، درصد پیشرفت بالایی داشته و در مرحله اتمام قرار دارد.
وی با بیان اینکه راهکارهای مدیریتی زیادی برای طرح گاپ و سد ایلیسو می‌تواند از سوی ترکیه انجام بگیرد، اظهار کرد: یکی از راه‌حلهای مدیریتی پرداخت حقابه دجله است؛ کشور ترکیه اگر بتواند حقابه دجله را به‌میزان لازم پرداخت کند این کار کمک‌کننده خواهد بود.
مدیرکل دفتر ارزیابی و اثرات زیست‌محیطی سازمان محیط زیست ادامه داد: هر رودخانه‌ای برای حفظ تنوع زیستی نیازمند حقابه بین‌المللی است که اگر در زمینه طرح گاپ ترکیه نیز این مهم انجام بگیرد از مشکلات ذکرشده کاسته خواهد شد.
جلالوندی درباره این پرسش که آیا امکان توقف طرح گاپ و سد ایلیسو با توجه به پیشرفت صورت‌گرفته وجود دارد، گفت: این موضوع بستگی به معاهدات جهانی دارد؛ مسائل مطرح‌شده برای طرح گاپ و سدهای آن حتی قابلیت پیگیری در دیوان لاهه را نیز دارد و اگر کسانی که منتقد هستند بتوانند رأی لازم را برای طرح کسب کنند، اثرگذار خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه در یک بازه زمانی، یک غفلت از سوی کشور ما نسبت به این موضوع صورت گرفت و باید در زمان آغاز طرح گاپ و سدهای آن اقدامات حقوق بین‌المللی را انجام می‌دادیم.
گفتنی است، پروژه آناتولی جنوبی یا گاپ که توسط کشور ترکیه در حال انجام است یکی از پروژه‌هایی است که 22 سد را شامل می‌شود و تأثیرگذاری عظیمی را به‌روی محیط زیست کشورهای منطقه و به‌ویژه بخشهایی از ایران خواهد گذاشت. تا‌کنون 21 درصد از پروژه آبیاری و 74 درصد از طرحهای برقابی ترکیه در این حوضه آناتولی جنوبی یا گاپ تکمیل شده است.
سد ایلیسو نیز یکی از بزرگترین سدهای طرح گاپ کشور ترکیه محسوب می‌شود؛ ساخت «سد 10.4 میلیارد مترمکعبی ایلیسو» از دسامبر سال 2014 روی سرشاخه‌های دجله آغاز شده و عملیات احداث آن همچنان ادامه دارد.
سد عظیم «ایلیسو» توسط دولت ترکیه به‌روی سرشاخه‌های دجله در نهایت باعث خشکی رود دجله در عراق و به‌تبع آن تالاب هورالعظیم در کشورمان و بحرانهای جدی زیست‌محیطی در ایران و منطقه خواهد شد.
این سد که بخشی از طرح گاپ در جنوب شرقی ترکیه است ظرفیتی معادل سه برابر بزرگترین سد ایرانی یعنی سد کرخه دارد که موجب عدم ورود آب به میزان قبلی به دجله و فرات و سایر آسیبهای زیست‌محیطی خواهد شد.
انتهای پیام/*
