"۳ کیسه نایلونی"؛ سهم روزانه "شُما" در آلودگی محیط زیست/ "به خاطر طبیعت از حقتان بگذرید"

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، امروزه انسان در جهان مدرن با انبوهی از مشکلات زیست محیطی  از جمله آلودگی‌های مختلف آب، خاک و هوا دست و پنجه نرم می‌کند. آلودگی‌هایی که بر اثر بی‌احتیاطی و کم توجهی انسان و تخریب زمین به وجود آمده و در صورت نادیده گرفته شدن می‌توان منجر به  کوتاه شدن عمر زمین و در خطر افتادن زندگی  فرزندانمان شود.

یکی از مهمترین معضلات آلودگی‌ محیط زیست که نقش مهمی در به خطر انداختن عمر زمین و ضرر و زیان به سلامتی انسان را دارد تولید پلاستیک است. اگر نگاهی به دور و بر خود بیندازید خواهید دید حجم بالایی از از پلاستیک‌های استفاده شده در طبیعت را مواد پلاستیکی مانند نایلون و ظروف یک بار مصرف تشکیل می‌دهد.

پلاستیک چرا خطرناک است؟

دامنه کاربرد پلاستیک به عنوان محصولی ارزان به حدی در زندگی امروزی گسترده شده که شاید بتوان شکل‌های مختلفی از آن را در تمامی ارکان زندگی، از پیش‌پا افتاده‌ترین وسایل و ابزارها مانند ظروف یک بار مصرف و  کیسه پلاستیکی  تا وسایل نقلیه و مهم یافت، مسئله‌ای که حذف پلاستیک را از زندگی سخت و مشکل می‌‌کند.

یکی از پرکاربردترین و متداول‌ترین نوع مصرف پلاستیک را باید کیسه‌نایلونی دانست. هنگامی که کیسه‌های زباله دور ریخته می‌شوند به علت ماندگاری بالای خود که بیش از 500 سال تخمین زده می‌شود منجر به آلودگی محیط می‌شوند. حال ممکن است به وسیله‌ باد جابجا شوند و در آبراه‌ها با مسدود کردن راه آب سبب گندیدگی و زاد و ولد حشرات شوند یا با وارد شدن به چرخه دریایی وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی شده و سبب مرگ بسیاری از این حیوانات به دلیل خوردن پلاستیک شود. ( آخرین آمارها از مرگ سالانه یک میلیارد پرنده و پستاندار به دلیل خوردن کیسه‌های پلاستیکی  حکایت دارد)، همچنین در صورت دفن به علت تجزیه نشدن سبب ایجاد شیرابه شامل ترکیبات خطرناکی از قبیل فلزات سنگین و نفوذ آن به آب‌های زیرزمینی و آلوده سازی آن شود.

3 کیسه نایلونی؛ سهم روزانه هر ایرانی در آلودگی محیط زیست

براساس آمارهای جهانی، روزانه 3.5 میلیون تن زباله در سراسر دنیا تولید می شود که سهم ایران در این میان به 56 هزار تن در روز (هر ایرانی روزانه به طور متوسط 750 گرم زباله تولید می‌کند که اگر این رقم را در جمعیت 75 میلیون نفری ضرب کنیم، به رقمی بیش از 56 هزار تُن در روز خواهیم رسید) که رقمی بالایی است. مهم‌تر این‌که براساس همین تحقیقات روزانه بیش از سه تن زباله پلاستیک در ایران تولید می‌شود که حجم قابل توجهی از آن شامل ظروف یک بار مصرف و کیسه‌های پلاستیکی است. از طرفی آمارهای تفکیکی نشان می دهد هر ایرانی روزانه حداقل از سه کیسه نایلونی استفاده می‌کند.

مشهدی‌ها روزانه 200 تُن پسماند پلاستیک تولید می‌کنند

مهدی نوروززاده؛ کارشناس حوزه پسماند سازمان حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در خصوص آمار پسماند شهر مشهد معتقد است: با توجه به شرایط مشهد و زائرپذیربودن آن آمارها متغیر است اما با وجود میانگین روزانه 1800 تا 2000 تُن پسماند شهری و آنالیز‌های تفکیک پسماند، از آن‌جا که حدود 10 تا 12 درصد پسماند شهری را ضایعات پلاستیک تشکیل می‌دهد؛ لذا روزانه در مشهد چیزی بین 200 تا 220 تن پسماند پلاستیک تولید می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: البته بنده به شخصه اعتقاد دارم آمارهای اعلام شده‌ای مانند مصرف روزانه سه کیسه پلاستیک به ازای هر ایرانی در شهری مانند مشهد که زائر و شهروند در حال سفر زیاد دارد باید بیشتر هم باشد.

نوروزاده بیان می‌کند: مهم‌ترین اقدام در این حوزه می‌تواند جدی گرفتن بحث آموزش و فرهنگ‌سازی در تمامی سازمان‌ها مانند آموزش پرورش، دانشگاه‌ها و صداوسیما باشد. بحث جایگزینی مواد قابل بازیافت به جای لاستیک هم مبحث دیگری است که نیازمند توسعه زیرساخت است. حداقل در زمینه بازیافت و تفکیک زباله باید به سمتی برویم که چرخه استفاده مجدد از پلاستیک به طور کامل انجام شود تا حداقل در طبیعت حداقل رها نشده و به نوعی بازگشت سرمایه هم باشد.

ایران جزء 5 کشور اول تولید پلاستیک دنیا

در یک شبانه‌روز در جهان چیزی حدود 5 میلیون تُن زباله تولید می شود که تقریباٌ 28 درصد آن پلاستیکی است. قیمت ارزان تولید پلاستیک در ایران و نبود راهکارهای محدود کننده و جایگزین، ایران را در زمره کشورهای بیشترین مصرف کننده مواد پلاستیکی در دنیا قرار داده است. میانگین سرانه تولید زباله برای هر ایرانی روزانه 800 گرم است که  اگر هر خانواده ایرانی فقط در هفته یک پلاستیک کمتر مصرف کند، سالانه 816 میلیون کیسه پلاستیکی کمتر مصرف می‌شود.

مشتری‌ها به کیسه پلاستیکی نه می‌گویند

طوسی؛ سوپرمارکت‌دار مشهدی می‌گوید:  چند سال قبل هرکسی خرید می‌کرد توقغ داشت هر خریدش را در یک کیسه پلاستیک بگذاریم، یک جورهایی انگار برای گرفتن کیسه پلاستیکی بین مشتری‌ها رقابت بود. طی یکی دو سال گذشته خیلی فرق کرده است. خیلی از خانم‌هایی که برای خرید مایحتاج شان مراجعه می‌کنند یا خرید را در ساک و کیف می‌گذارند و از گرفتن پلاستیک امتناع می‌کنند و یا تذکر می‌دهند که همه را در یک پلاستیک بزرگ بگذاریم و چند تا پلاستیک استفاده نکنیم. جالب  این‌که همه شان هم میگویند پلاستیک برای طبیعت و محیط مضر است یا بعضی شان می‌گیوند پلاستیک سرطان زاست. حدوداٌ در ماه 10 کیلو خرید  کیسه پلاستیکی ما کاهش داشته است. همچنین خیلی از برندها قبلاٌ برای ما پلاستیک کیلویی با آرم شرکت‌شان را برای تبلیغات می‌آورند که آن هم حالا تقریباٌ به صفر رسیده است.

ظریف؛ فروشنده یکی از فروشگاه‌‌های برند پوشاک ایرانی نیز به گفته خودش مدتی‌ است با سفارش ساک پارچه‌ای محصولاتشان را در این ساک‌ها به مشتری می‌دهد و اتفاقاٌ از این تصمیم خرسند است: اولش گمان می‌کردیم فقط بحث محیط زیست باشد ولی جلب اینکه مشتری‌هایی دارم که اعتقاد دارند وقتی من به محیط زیست احترام گذاشته‌ام پس به مشتری هم احترام می‌گذارم در نتیجه فقط از من خرید می‌کنند.

از طرف دیگر بسیاری از مشتری‌های من ساک‌های پارچه‌ای را در خرید‌های دیگرشان هم همراه خود می‌برند و در واقع نوعی تبلیغ برای محصولات من محسوب می شود.

کمپین‌های مردمی در این حوزه پیشتازند

واقعیت این است که در زمینه این معضل مهم و ضروری محیط زیستی در دولت و سازمان‌های ذی‌ربط اقدام و تصمیم جدی گرفته نشده است اما برخلاف کم کاری و کم توجهی مسئولان کمپین‌های زیادی در این زمینه به راه افتاده که اتفاقاٌ مورد توجه بسیاری از هم‌وطنان قرار گرفته و با فرهنگ‌سازی درست شهروندان را به سمت عدم استفاده از کیسه پلاستیکی و جایگزین کردن آن با زنبیل پارچه‌ای رهنمود می‌سازد.

با یک حساب سرانگشتی اگر فقط از طریق فرهنگسازی، شهروندان ایرانی را وادار کنیم حداقل روزی یک کیسه پلاستیکی کمتر مصرف کنند، 816 میلیون کیسه پلاستیکی در سال کمتر مصرف می شود که رقم قابل توجهی است. اگر این راهکارها همزمان مورد توجه قرار گیرد، می‌توانیم امیدوار باشیم در نهایت بتوانیم از شر زباله‌های پلاستیکی خلاص شویم.

 فعالیت کمپین‌های مردمی "نه به کیسه پلاستیکی"  ذهن مردم را به سمتی هدایت می‌کند که در زمان خرید آگاهانه از فروشنده کیسه پلاستیکی دریافت نکنند و راه‌های دیگری برای حمل وسایلی که خریداری کرده‌اند، پیدا کنند. مثلاٌ آنها را در زنبیل یا کیف خود جای دهند یا کیسه‌های پارچه‌ای یا مقوایی را جایگزین آن کنند. اعضای کمپین "نه به کیسه پلاستیکی" بر این باورند که «گرفتن کیسه برای خریدتان حق شماست اما ما از شما می‌خواهیم به نفع طبیعت از حق خود کوتاه بیایید.»

کمپین زوج مشهدی بر علیه درب بطری‌های پلاستیکی

محسن میزانی  و سارا حاتمی زوج جوان مشهدی از سال گذشته با راه‌انداختن کمپین مردمی تفکیک زباله «آرتوان» به دنبال حساس کردن شهروندان به کوچک‌ترین قطعه پلاستیکی یعنی درب بطری‌ها هستند.

محسن میزانی در این زمینه به تسنیم می‌گوید: می‌خواهیم مردم بدانند با تفکیک زباله حتی در اندازه درب یک بطری می‌توان به محیط زیست و زیبایی و نظافت شهر کمک کرد.از آن‌جا که در زمان تفکیک زباله باید درب بطری از بطری جدا شود این کمپین به تفکیک زباله کمک شایانی می‌کند. هزینه فروش  این درب‌های بطری‌های تفیکیک شده‌ نیز بعضاٌ صرف امور خیریه‌ای مانند خرید ویلچر برای نیازمندان می‌شود. ظرف‌های جمع‌آوری به صورت دلخواه در فست‌فودها یا مکان‌های مختلف مستقر شده و پس از پر شدن جمع‌آوری می‌شود. از طرفی بخشی از این درب‌های بطری تفکیک رنگ شده صرف ساخت تابلوهای هنری می‌شود.

میزانی می‌گوید: بیشترین کمک‌ها به این کمپین از طرف خانم‌های بالای 35 سال بوده است. در حال حاضر ماهیانه یک تُن درب بطری در مشهد توسط کمپین جمع‌آوری می‌شود که شامل حدود 400 هزار درب بطری است. متاسفانه شهرداری‌ها و سازمان پسماند ما را به عنوان بازوی کمکی خود قبول ندارند و نه تنها کمکی به ما نمی‌کنند بلکه به نوعی مخالف فعالیت ما هم هستند.

کشورهای دیگر چه کرده‌اند

در اکثر کشورهای دیگر خطر زباله‌های پلاستیکی بسیار جدی گرفته شده و دولت تدابیری در جهت حذف یا استفاده حداقلی شهروندان از این محصول در نظر گرفته است. به عنوان مثال  از سال 2002 استفاده از کیسه پلاستیکی در بنگلادش  ممنوع شده است. این قانون از سال 2005 در فرانسه نیز وضع شده است. در برخی دیگر کشورها مالیات‌های بسیار سنگینی برای استفاده کنندگان در نظر گرفته شده است. در آمریکا استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای و یا کاغذی ممنون اعلام شده است. در اکثر دیگر نقاط دنیا نیز با وضع مالیات سنگین بر روی هر عدد کیسه پلاستیکی ( از 25 سنت به بالا) سیاست‌های محدودکنندگی استفاده از این محصول مخرب محیط زیست  پیگیری شده است.

راهکارهای شهروندی و دولتی چیست؟

در کنار فرهنگ‌سازی‌های عمومی و کمپین‌های مردمی، دولت  نیز باید در این زمینه با اخذ تصمیمات موثر و کاربردی در جهت حفظ محیط زیست حرکت کند. اگر بخواهیم درباره جلوگیری از تولید محصولات پلاستیکی راهکاری موثر پیشنهاد کنیم؛ جایگزینی ظروف یک بار مصرف پلاستیکی  با ظروف ساخته شده از پلیمرهای گیاهی مانند ذرت و نشاسته قابل بازیافت بهترین راه‌کار باشد.

ضمن اینکه پلیمرهای گیاهی از انعطاف پذیری بیشتری برخوردارند، در مایکروفر قابل استفاده‌اند و برخلاف پلی استایرن که استفاده از آن در دمای بالاتر از 65درجه مجاز نیست، دمای 90 تا 100درجه سانتی گراد را به راحتی تحمل می‌کنند. تجزیه این پلیمرها در خاک حداکثر 3 تا 6 ماه طول می‌کشد. علاوه بر حفظ محیط زیست، از آنجایی که این پلیمرها منشأ گیاهی و طبیعی دارند، هیچ ماده سمی و مضری از آنها آزاد نمی‌شود و برای سلامتی انسان خطرناک نیستند.

نکته‌ای که در این میان وجود دارد تفاوت قیمت زیاد حال حاضر این ظروف با ظروف پلاستیکی است. دولت باید با  تسهیل راه‌اندازی مجموعه‌های تولید این ظروف و ارائه تسهیلات سبب پایین آمدن قیمت تمام شده و جایگزینی تدریجی این ظروف با ظروف یک بار مصرفی پلاستیکی که درصد بالایی از زباله پلاستیکی را به خود اختصاص می‌دهد باشد. همچنین حمایت از تولید ساک‌ها و بسته بندی‌ها کاغذی و پارچه‌ای دیگر راهکار مناسب دیگر است. وضع مالیات بر موارد مصرفی پلاستکی مانند بطری‌های آب آشامیدنی نیز می‌تواند محدود کننده مصرف و در نتیجه تولید باشد.

به سلامت خود و طبیعت احترام بگذاریم

حرف آخر اینکه برای مقابله با فاجعه‌ای که در حال شکل‌گیری است، شاید استفاده کمتر از کیسه‌های پلاستیکی شروع بدی نباشد و این مهم تنها زمانی رخ خواهد داد که  تلاش کنیم با تغییر اتفاقات روزمره و تکراری هر روزه مانند "نه گفتن" به کیسه‌های پلاستیکی که به سرعت تبدیل به زباله می‌شوند تا با عمر نیم قرنی‌شان  نشان دهند که آن‌قدرها هم ارزان نبوده‌اند و اتفاقاٌ هزینه گزافی برای سلامت انسان داشته‌اند که هزینه‌ آن را نسل‌های بعدی پرداخت خواهد کرد.

گزارش و گفت‌وگو از:‌ صادق عسکری

انتهای پیام/