انتشار آمار تجارت خارجی؛ اجبار یا اختیارِ گمرک

خبرگزاری تسنیم، داده‌‏های آماری بنیادی ترین اصل برنامه ریزی و برنامه ریزی اساسی ترین شاخص مدیریت قلمداد می‏‌شود. سه عنصر آمار، برنامه ریزی و مدیریت از عناصر توسعه به شمار می‌‏آیند. توسعه بدون برنامه ریزی و برنامه ریزی بدون آمار قابل دستیابی نیست و این مهم وقتی قابل تحقق است که دسترسی به داده‏های آماری به روز باشد. امروزه موفقیت سازمان‏ها، شرکتها و فعالان بازار منوط به داده ها و اطلاعاتی است که سمت و سوی حرکت آنان را تعیین کند.

سازمان گمرک ایران طی سالهای گذشته آمار و اطلاعات صادرات و واردات کشور را به صورت نسبتا منظم و ماهانه براساس شاخصهای ردیف تعرفه، کشور طرف معامله، گمرک ورودی، حجم و ارزش کالا اعلام میکرد، اما در سال جاری پس از انتشار آمار مقدماتی فروردین ماه، و پس از 3 ماه وقفه آمار جدیدی را به صورت کلی منتشر کرده است.

 این در حالی است که روابط عمومی آن سازمان خبر انتشار به روز آمار تجارت خارجی را در سایت و کانال تلگرام خود مرتبا منعکس می نماید. اینگونه خبرسازی توسط گمرک در نهایت منجر به عدم اعتماد عمومی به اخبار و اطلاع رسانی توسط آن سازمان گشته و از سوی دیگر قضاوت را در زمینه اخبار مرتبط با مسائلی از جمله تسریع و یا طولانی شدن زمان ترخیص و مشکلات پنجره واحد گمرک ساده تر می‌کند.

در این مدت که انتشار آمار تجارت خارجی کشور متوقف شده بود، گمانه هایی در رسانه ها منتشر شده که ارتباط آن با انتخابات و کاهش 12 تا 13 درصدی صادرات غیرنفتی کشور در سه ماهه منتهی به خردادماه از مهمترین آنان می‌باشد.

فارغ از صحت و سقم گمانه‌های مطرح شده؛ این وقفه طولانی در انتشار آمار تجارت خارجی مغایر با قانون دسترسی آزاد به اطلاعات و دستورالعمل صادره توسط معاون رییس جمهور می باشد.

در زمینه انتشار آمار تجارت خارجی لازم است به چند مورد توجه بیشتری گردد:
1. همانطور که در ابتدا اشاره شد دسترسی منظم به داده‏ها و آمارهای تجاری، اساسی ترین ابزار برنامه ریزی و مدیریت فعالیت های اقتصادی به ویژه برای شرکت‏های بازرگانی بشمار می آید و هرگونه وقفه در انتشار آن به منزله ایجاد خلل در فعالیت جاری بنگاه‏های اقتصادی، افزایش ریسک و عدم امکان برنامه ریزی و تصمیم گیری آگاهانه می باشد.
2. تفسیر، پردازش و تحلیل داده ها نیازمند تخصص در انتخاب و بکارگیری تکنیک های آماری است و از سوی دیگر متغیرها و شاخص‏های مندرج در گزارشات می بایست متناسب با نیازهای هریک از گروه‏های هدف باشند که در اینجا منظور جامعه تصمیم گیران اقتصادی و فعالان بازرگانی کشور است.
3. مسئولان گمرک بارها در رسانه ها خبر از دستاورد گمرک ایران در زمینه ایجاد بزرگترین بانک اطلاعات تجارت خارجی داده و بیان داشته اند چنین دستاوردی این امکان را به گمرک میدهد تا به صورت لحظه‌ای فعالیت واردکنندگان به تفکیک کالای وارداتی، نوع ارز، تعداد دفعات واردات، نوع معامله و محل انجام معامله و غیره را به سال، ماه، هفته، روز و ساعت رصد نماید. ضمن حمایت و تشکر از گمرک ایران از باب این دستاورد مهم، لازم است بدانیم که این بانک اطلاعاتی حاصل فعالیت تک تک فعالان بازرگانی کشور می باشد و کمترین حق فعالان بازرگانی کشور و مراکز تحقیقاتی دسترسی آزاد و به روز به این ثروت ملی است.
4. بانک اطلاعات تجارت خارجی کشور که بخش مهمی از آن را داده های 49 خانه اظهارنامه های گمرکی تشکیل می دهد شامل بیش از 60 متغیر و شاخص کیفی و کمی می باشد. بجز اطلاعات 3 خانه که مربوط به اطلاعات ذینفعان اظهارنامه می باشد الباقی آن اساسا در حکم بند ج ماده 1 قانون دسترسی آزاد به اطلاعات است که نه تنها منعی برای عدم انتشار آن وجود ندارد بلکه الزام به انتشار آن مصوب و ابلاغ گردیده است و متاسفانه در حال حاضر فقط 8 مورد از آن در آمارهای تجارت خارجی کشور منتشر می گردد.
5. از زاویه دیگر بانک اطلاعات تجارت خارجی کشور شامل اطلاعات 7673 ردیف تعرفه دارای ماخذ می باشد که در سال گذشته در بخش واردات نزدیک به 5800 ردیف تعرفه کالایی ثبت آماری گردیده است ولی براساس اطلاعات موجود در سامانه برخط آمار تجارت خارجی گمرک ایران تنها 20 ردیف تعرفه پوشش داده می شود. جدا از اینکه این تعداد تعرفه چه سهمی از نیازهای آماری تصمیم گیران و فعالان تجاری کشور را تامین می کند، در مقایسه با تعداد کل ردیف های تعرفه دارای ماخذ به مفهوم عدم انتشار اطلاعات 99.7 % از کالاهای تجاری توسط گمرک ایران است.
در پایان لازم به ذکر است، انتشار آمار تجارت خارجی توسط سازمان گمرک ایران الزام و تکلیف قانونی است نه اختیار، و شفافیت اقتصادی بدون دسترسی آزاد تمام دست اندرکاران و فعالان بازرگانی کشور به آمار و اطلاعات تجاری میسر نمی باشد.

*مهرداد زمانی

انتهای پیام/