مرگ تدریجی نقوش داخلی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی/ توجهی به میراث بی‌نظیر جهانی نمی‌شود + فیلم

به گزارش خبرگزاری تسنیم  ازاردبیل، بنای بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی علاوه بردارا بودن جذبه روحانیت و طرز معماری مخصوص از یک نقطه نظر حاوی نمونه‌هایی از صنایع مختلف دارای اهمیت فوق‌العاده بوده و مزیتی بر سایر ابنیه تاریخی دارد زیرا در قسمت‌های داخلی و خارجی این بنا علاوه بر کاشی‌کاری و خطوط معرق بی‌مانند نمونه‌هایی از نقاشی‌های مختلف وگچ بری و نقره‌کاری و حجاری‌های بدیع و بی‌نظیر در روی سنگ‌های مرمر مشاهده می‌شود که هر یک به نوبه خود از کارهای استادان ماهر است.

در جانب شرق صحن سردر بزرگ بقعه قرار دارد که پس از عبور از آن و کف‌شکن به وسیله یک در بزرگ نقره‌کوب به رواق یا قندیلخانه وارد می‌شویم که عبارت است از تالاری با ارتفاع زیاد با ایوان‌های مضاعف و یک شاه‌نشین مجلل که با دو پله مرمر و یک نرده فلزی نقره کوب از رواق گجدا شده است.

دیوارهای قندیل‌خانه با لوحه‌های گچبری و کتیبه‌های خط ثلث پوشیده شده است، در این کتیبه‌ها گذشته از آیاتی از کلام‌الله و احادیث نام شیخ صفی‌الدین با ذکر شجره نسب نیز آمده است در بالای شاه‌نشین سقف مقرنس کاری جالبی قرار دارد و بالای طاق‌نمای در ورودی قندیلخانه کتیبه‌ای بر روی کاشی معرق زیبا به مجموعه جلوه می‌بخشد، فرش معروف شیخ صفی‌الدین که هم‌اکنون در موزه ویکتوریا و البرت لندن قرار دارد و در سال 946 ق بافت آن پایان یافته کف این رواق را می‌پوشانده است. بنای اصلی بقعه عبارت است از برجی استوانه‌ای شکل که بر روی ازاره سنگی هشت پهلو به ارتفاع 5.1 متر برپا شده است. محیط برج 22 متر و بلندی آن 5.17 متر است و سطح داخلی بقعه با آیات قرانی و نقاشی و مقرنس کاری زیر سقف زینت یافته است.

نقوش رنگ پریده داخلی بقعه شیخ صفی

نقوش داخلی بقعه با توجه به گذار تاریخی اتفاق افتاده در این بنا اهمیت خاص خود را دارد و بیانگر سیر تحولات و تکامل بقعه می‌باشد ولی شاهد از هم گسیختگی و از بین رفتن این نقوش هستیم، در جای جای بدنه داخلی، قسمت های به ظاهر مرمت شده‌ای را می‌بینیم که رنگشان هیچ سنخیتی با رنگ‌های به‌جا مانده از گذشته ندارند و تفاوت فاحشی در مقایسه آن‌ها با یکدیگر وجود دارد که اختلال بصری و رنگی بسیار ناهنجاری را منجر شده است.

سالاوان جماعتی دانشجوی کارشناسی ارشد نقاشی در رابطه با رنگ این نقوش گفت: با وجود ریختگی رنگ‌های تذهیب استفاده از رنگ‌های طبیعی و پخته ای را به عینه می‌توان دید و درک کرد که این ناشی از یک شعور خود آگاه در طراح و مجری این نقوش در آن زمان می باشد که هنرمند با ترکیب رنگ‌های گیاهی و عناصری مانند طلا در کنار یکدیگر هارمونی بی بدیلی از ریتم و رنگ و نور و سایه را آفریده است.

وی افزود: استفاده از رنگ‌های شیمیایی خام و بی ارزش در کنار این شاهکار هنری، بیانگر این مسئله است که مرمت‌گر، هیچ مطالعه و آسیب‌شناسی درستی از بنا و مسئله زیبا شناختی آن نداشته و دست به تغیراتی غیر اصولی و مخرب زده است.

تداخل سبک‌های مختلف معماری در یک بنا

در قسمتی از شاهنشین که امروزه پیش ورودی قبر شیخ صفی است شاهد یک تناقض معماری هستیم که مشخص نیست چگونه و در چه زمانی به این حال درآمده است و سند مشخصی در این رابطه در دسترس نیست، تداخل نقوش خطایی دوره صفوی و گل و گلدان های دوره قاجار را شاهدیم که هیچ اقدامی برای رفع این عیب بزرگ در شاهنشین نشده و باعث پارادوسکی عجیب در بازدیدکنندگان می‌شود، اوج بی تفاوتی به این نقوش در چینی خانه دیده می‌شود که تنگ‌بری‌های بی بدیلی را در آغوش گرفته که پیر و فرسوده شده و همچون گلی پژمرده‌اند و چیزی از آن شکوه و عظمت و زیبایی سابق به چشم نمی خورد و هر روز از هویت اصیل خود دور می‌شود.

نور فضا برای عکاسی مناسب نیست

عکاس آلمانی که با دوربین خود با دوربین برای گرفتن عکس دل‌خواهش کلنجار میرفت در پاسخ به سوال که چرا اینقدر عصبی شدید و ناراحتید؟ گفت: عکسی که می‌خواهم را دوربین تحول نمی‌دهد و نور باعث این مسئله است.

وی با اشاره به اینکه نقاط مختلف جهان را گشته و از اماکن تاریخی و فرهنگی عکاس می‌کند گفت: این بار ذوقم از بین رفته و نمی‌توانم فریم مورد نظر خود را ثبت کنم و احساسم این است که کیفیت نور محیط را کاهش داده اند تا خرابی‌ها و ریزش‌های مصالح و رنگ‌ها و غیره دیده نشود.

منصور عالی قدر معاون میراث فرهنگی استان اردبیل در پاسخ به این که مرمت این نقاشی‌ها با توجه به آسیب‌دیدگی و از بین رفتن آن‌ها از چه زمان شروع می‌شود اظهار کرد: در ارتباط با مرمت تزئینات وابسته به معماری در سال 91 قراردادهای مکرری در جهت تثبیت و مرمت لایه‌های نقاشی منعقد شد.

وی افزود: این سطوح مختلف اعم از فضای قندیل‌خانه و چینی‌خانه توسط متخصصان مرمت در حال پیگیری است و همچنین قسمت اعظم فضای قندیل‌خانه شامل شاه‌نشین در سال‌های گذشته مرمت شده و هم‌اکنون ضلع شمالی چینی‌خانه در حال مرمت است.

در سانت به سانت فضای داخلی، مصالح رنگ و رو رفته، ریخته و از هم گسیخته، چشم‌نوازی بنا را از بین برده و مهم‌تر از همه مرمت ناشیانه و سلیقه‌ای با رنگ‌های ناهمگون به حس و روح مکان آسیبی دلخراش وارد کرده و ادامه این بی‌توجهی و دخل و تصرف‌های غیرحرفه‌ای، در سال‌های آتی هیچ چیز از معماری داخلی آن دوره باقی نمی‌ماند و شاهد کج سلیقگی مخربی خواهیم بود که هیچ گاه جبران نمی‌شود.

شواهد و عکس‌های موجود از این بنا و مرمت‌های غلط و غیراصولی، سخنان معاون میراث فرهنگی اردبیل را نقض کرده و این سوال را مطرح می‌کند که چرا پاسخی مطابق با وضع موجود داده نمی‌شود و آمارها همیشه دال بر خوب بودن اوضاع است.

گزارش از بهرام آدشیرین‌پور

انتهای پیام/