موضوعی به نام جشنواره تئاتر رضوی

باشگاه خبرنگاران پویا - محمد مهدی بهداروند
 

امسال به لطف مسئولین اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان شمالی و اداره کل هنر های نمایشی دوازدهمین جشنواره تئاتر رضوی دربجنورد برگزار شد. از آنجا که ویژگی اصلی و محوری تئاتر ارتباط با مخاطب است؛ بر این اساس چون نوع و فرم ارتباط تئاتر با مخاطبین آن اعم از تماشاچی و دیگران است بایستی چگونگی این ارتباط مورد پژوهش و شناسایی قرار گیرد تا بر اساس آن به ترغیب و تشویق مخاطبین برای حضور در این عرصه استفاده شایانی صورت گیرد.

بنابراین هنر تئاتر برانگیختن احساسات، اندیشیدن و لذت بردن مخاطبین است که هر کدام به صورت طولی در پشت سر یکدیگر قرار دارند؛ زیرا انگیزه و احساس عامل اصلی تفکر و اندیشیدن است و لذت خواهی و رفتار ادمی زاییده تفکر خواهد بود.

از سوی دیگر از آنجا  که هنر مقوله حساس و کاملاً فلسفی و فکری است می‌تواند و توانسته است فرهنگ‌سازی جامعه را برعهده گیرد؛ زیرا هنر به عنوان بخشی از فرهنگ می‌تواند در قالب ساختار و محتوی به شکل‌دهی فرهنگ در عرصه‌های قوانین، اخلاقیات، باور‌ها، آداب و رسوم و ... ایفای نقش کند.

بر این اساس تئاتر رضوی در ایفای نقش اساسی خود در ابتدا نیاز‌مند شناخت فرهنگ رضوی است تا بتواند در پرتو ان به نمایش‌های متناسب با آن روی آورد. تأثیر فرهنگ رضوی به مثابه فرهنگ دین بر نمایشنامه‌نویسی به مثابه هنر و نمایشنامه‌نویس به مثابه هنرمند در چارچوب نظری «هنر دینی» قابل طرح و تحلیل است؛ زیرا «هنر دینی»، نظریه‌ای است که هنر را با مضامین و محتوای دینی در‌آمیخته و آن را جلای قدسی و معنوی می‌دهد. پیام اصلی این نظریه این است که دین می‌تواند طریقت دینی و قدسی شدن را به هنر بیاموزد.

فرهنگ رضوی از حیث نماینده فرهنگ دین و شخص امام رضا (ع) به عنوان پرچمدار دین می‌توانند تأثیرات گسترده سطحی و عمقی بر نظام هنری به صورت عام و نمایشنامه‌نویسی به صورت خاصی بر جای نهند. هر چند تأثیر فرهنگ رضوی به دلیل ابعاد و قابلیت‌های فراوانش بر نمایشنامه‌نویسی که این نیز زوایا و مؤلفه‌های فراوان دارد، می تواند  بسیار پردامنه و گسترده باشد.

مهمترین تأثیرات فرهنگ رضوی در این عرصه عبارتند از: «دین‌گرایی و حضور نمادهای دینی»، «معنویت‌گرایی»، «اخلاق‌گرایی و عفت‌افزایی»، «علم‌گرایی و خردورزی»، «اقتباس و تقلید»، «شخصیت‌پردازی و روایت‌سازی»، «تمرکز و جامع‌نگری»، «سمبل‌گرایی و تمثیلی».

هنر تئاتر رضوی می‌بایست رسیدن به جامعه آرمانی در پرتو سبک زندگی اسلامی برای رسیدن به جامعه آرمانی باشد که ضرورت آن امروزه به خوبی احساس می‌شود.

جامعه آرمانی جامعه‌ای است تحت ولایت الهی که هدف آن رشد معنوی و مادی بشر است و دائم در حال رشد و شکوفایی است. کرامت انسان‌ها در آن رعایت می‌شود، مردم به ولایت الهی و اطاعت از فرامین او تن می‌دهند و عدالت و تقوای الهی را در همه شئون آن به پا می‌دارند. در جامعه آرمانی از همه مواهب و نعمت‌های الهی به درستی و برای رشد فضائل و کمال نهایی بشر استفاده می‌شود.

بنابراین تأثیر فرهنگ رضوی بر تئاتر این جشنواره و نمایش‌های ارائه شونده باید مشهود و قابل لمس باشد؛ زیرا فرهنگ رضوی مجموعه آموز‌ه‌های امام رضا (ع) و پدران پاک و معصومش تا پیامبر اکرم (ص) در حکمت نظری و عملی است. این تعالیم همتای آموزه‌های قرآن کریم، تبیین آیه‌ها و تجسم عینی و عملی آن است. از آنجا که ائمه نور واحدند، گفتار و رفتار امام رضا (ع) جدای از سایر معصومان نیست؛ بنابراین مجموعه آموزه‌های قرآن و عترت را با تأکید بر گفتار و رفتار امام رضا (ع) «فرهنگ رضوی» می‌نامیم. فرهنگی که امام رضا (ع) با حکمت و تدبیر از آن پاسداری کرد و در آن راه به شهادت رسید. فرهنگی که آدمی را در جاذبه هدف اعلای حیات به تکاپو وامی‌دارد و تمدن اصیل را برای بشریت به ارمغان می‌آورد.

با توجه به آن چه گذشت و با نگاهی به نمایش‌های ارائه شده در دوازدهمین جشنواره تئاتر رضوی به خوبی می‌توان به کار‌های ضعیف و کم‌محتوا اشاره کرد که ماحصل بسیاری از آنها از فرهنگ رضوی چیزی به غیر از موضوع نذر و یا ارادت به امام رضا علیه السلام نبود؛ در صورتی که این جشنواره با ظرفیت و پتانسیل‌هایی که در هنرمندان جوان وجود دارد می‌تواند بستر مناسبی برای توسعه و ترویج فرهنگ رضوی قرار گیرد و به واسطه آن می‌توان سبک زندگی حضرت رضا و فرهنگ رضوی را در ابعاد متنوع زندگی به مخاطب القا کرد.

به نظر می‌رسد اگر جشنواره موجود که دوازدهمین سالگرد تولد خود را در مرداد 1396 پشت سر نهاد به شکل موجود پیش رود، به سبب عدم جذابیت‌های لازم برای مردم که نقش و حمایت‌های بی‌بدیل آنها در این دوره  از استمرار خوبی برخوردار نخواهد بود.

کاستی بزرگ در نمایش‌ها عدم پژوهش، مطالعه و بازخوانی فرهنگ غنی رضوی است. این کار در وهله اول بر عهده متن‌نویسان محترم و کارگردانان و در وهله دوم بر متولیان فرهنگ و هنر در وزارت و استان‌ها و شهرستان‌هاست.

اگر قرار بر این است که فرهنگ رضوی که نیاز و مطالبه جدی جامعه امروزی ماست در قالب هنر تئاتر هویت دینی جامعه را به نمایش بگذارد و از سوی دیگر فقدان کیفیت بخش و غنای در محتوای آثار جشنواره، خودنمایی کند، همه و همه در آینده‌ای نه‌چندان دور سبب ارائه کار‌های غیر‌فاخر، سطحی و زینتی خواهد شد.

بنابراین برای دوری گزیدن از این تهدید و چالش بزرگ، می‌طلبد که متن‌نویسان نمایشنامه‌ها، کارگردانان، مدیران هنری استانی و کشوری، در اقدامی هماهنگ با همکاری، همفکری و همدلی برای ارتقای جشنواره تئاتر رضوی اقدامی مناسب را در دستور کا‌ر خود قرار دهند و تمامی دستگاه‌های متولی در حوزه فرهنگ و دین باید در برگزاری مطلوب جشنواره وارد میدان شوند. بی‌شک این جشنواره به لحاظ نقشی که در ایجاد فضای معنوی فرهنگی در جامعه دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

امید است تئاتر رضوی با پیشینه خوب خود در آینده بتواند نقش مؤثر‌تری در جریان‌سازی و مخاطب‌آفرینی خصوصاٌ نسل جوان ایفا کند؛ زیرا شناسایی اندیشه‌ها و آموزه‌های رضوی در قالب نمایش، ترویج فرهنگ منور رضوی، گسترش فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با زندگی معصومین، بارور ساختن اندیشه و اعتقادات مردمی با مضامین عالی فرهنگی و تاثیر فرهنگ رضوی در سبک زندگی فردی و اجتماعی از اهداف محوری جشنواره مذکور به شمار می‌رود.

امید است این جشنواره هر ساله نسبت به سال قبل از غنی، محتوا و کیفیت بهتر و قوی‌تری برخودار شود و مایه جذب مخاطبین و علاقه‌مندان بیشتری در روی آوردن به تئاتر رضوی باشد. در خاتمه برای پویایی و بالندگی جشنواره تئاتر رضوی پیشنهادهایی ارائه می‌شود که امید است مایه قوت و رشد و گسترش قرار گیرد:

1.  پذیرش نمایش‌هایی که در خور شأن و عظمت امام رضا علیه السلام قرار داده باشند
2. راه‌اندازی دبیر‌خانه دائمی جشنواره
3. تخصصی کار کردن نمایش‌ها با محتوای علمی و متقن تاریخی
4. ایجاد فضایی برای نگاه جستجوگرانه و کارشناسانه در بررسی و ارزیابی نمایش‌ها
5. عبور از سیاست آزمون و خطا پس از دوازده سال، برای دستیابی به آینده‌ای روشن
6. سوق دادن جشنواره به سطح بین‌المللی با ارائه نمایش‌های فاخر
7. پرهیز از متون تحریف شده و سطحی در معرفی فرهنگ رضوی
8. استمرار نمایش ها در طول سال و عدم بسنده کردن به سالگرد جشنواره در ارائه آنها
9. پرهیز از عوام‌زدگی در ارائه نمایش‌ها
10. راه‌اندازی ورک‌شاپ‌ها و پژوهش‌های جدی در حوزه فرهنگ رضوی
11. شناسایی چهره‌های جوان تئاتر در قالب جشنواره تئاتر رضوی
12. بررسی نقاط ضعف و قوت، فرصت و تهدیدات هر جشنواره و تأثیرگذاری آن در جشنواره‌های بعدی
13. رایزنی در راستای حضور اساتید برجسته تئاتر برای تربیت گروه‌های شهرستانی
14. حمایت همه جانبه از جشنواره برای تولید آثار فاخر در حوزه فرهنگ رضوی
15. جریان‌سازی قبل از برگزاری جشنواره با اجراهای نمایش های استانی و بهره‌گیری از آن
16.  ادامه اجرای نمایش‌های جشنواره در طول سال و عدم تهیه و اجرای آنها به حضور در جشنواره
17. خروج آثار جشنواره از حالت مقطعی و حرکت به سمت اجراهای دائمی

امید است سال به سال شاهد جشنواره تئاتر رضوی در کمیت و کیفیت بسیار بالایی با ارائه نمایش های فاخر و در خور شأن فرهنگ رضوی باشیم.

انتهای پیام/