مدیریت بحران آب در اردبیل؛ چشم‌انداز ۲۰ سال آینده
استفاده نادرست از منابع آبی و در پی آن افزایش سرانه مصرف آب و نیز برخی چالشها و ضعفها در حوزه‌های آبرسانی کم آبی و در شرایط بغرنج خود "بحران آب" را در پی دارد، پدیده‌ای که هم‌اکنون در حال رخداد در استان اردبیل است.
به گزارش حبرگزاری تسنیم از اردبیل، هنگامی که به اندازه کافی آب آشامیدنی مورد نیاز وجود ندارد خطر بحران آب حس شده و اگر چاره‌ای در این زمینه پی‌جویی نشود در نهایت این مسئله تبدیل به یک نگرانی جهانی می‌شود که هم‌اکنون در کشور ما ایران و به تبع در استان اردبیل خطر بحران آب در حال جدی شدن است که لازمه رهایی از این مسئله عظیم مدیریت مصرف آب بوده، تنها چیزی که ما در حال حاضر نداریم.
اما باتوجه به اینکه مدیریت بحران آب و رفع کامل آن از منطقه نیاز به زمان طولانی دارد مسئولان استان اردبیل نیز چشم‌انداز مدیریت بحران آب در دشت اردبیل را در فاصله‌ای به مدت 20 سال آینده تخمین زده و تعیین می‌کنند که این زمان برای پیاده‌سازی برنامه‌های تعادل‌بخشی که منجر به مدیریت مصرف آب می‌شود شاید زمان بیشتری نباشد اما اگر در همین فاصله عدم صرفه‌جویی در مصرف آب استان در حوزه‌های مختلف اعم از کشاورزی، صنعتی و خانگی ادامه داشته باشد هر سال شاهد کاهش آب برداشتی از این دشت باشیم در آن زمان باید چه کرد؟
تخصیص 249 میلیارد تومان اعتبار به سدهای اردبیل
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل گفت: اعتبار مصوب سال 96 برای سدهای در دست احداث استان اردبیل 249 میلیارد تومان است.
اصغر سلیمانزاده افزود: تا انتهای سال 95 اعتبارات اختصاص یافته به سدهای در دست تکمیل استان از محل صندوق توسعه ملی و محل اعتبارات استانی 495 میلیارد تومان بود که امسال نیز برای پنج سد در حال احداث 249 میلیارد تومان اعتبار مصوب داریم.
وی در تشریح آخرین وضعیت سدهای در دست اجرا و احداث استان نیز گفت: در حال‌حاضر 5 سد در استان اردبیل در دست اجرا، احداث و تکمیل داریم که سدهای عمارت، گیوی، احمدبیگلو، تازه کند و بفراجرد به ترتیب با حجم آبگیری متوسط تنظیمی 118، 76، 19، 8.5 و 5.4 میلیون متر مکعب امسال به بهره‌برداری می‌رسند.تصریح کرد: تا به اینجای کار 48 سد در سطح استان اردبیل با حجم آبگیری شده 303 میلیون مترمکعب به بهره‌برداری رسیده‌اند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل همچنین از احداث 5 شبکه آبیاری و زهکشی در استان خبر داد و اظهار کرد: این شبکه‌ها در اراضی به مساحت 93 هزار هکتار در حال اجرا هستند که تا آخر سال گذشته 772 میلیارد تومان برای این شبکه‌ها هزینه شد.
سلیمانزاده گفت: خط انتقال و تصفیه‌خانه طرحهای مشگین‌شهر، پارس‌آباد، بیله‌سوار، اردبیل و گرمی هم‌اکنون در حال بهره‌برداری هستند و درخصوص کیفیت آب شرب استان اردبیل در نظر داریم تا با تلاش مسئولان استانی و در صورت توافق با مسئولان آذربایجان شرقی خط انتقالی از سد شهریار این استان به اردبیل داشته باشیم.
وی آبهای زیرزمینی را جزو منابع استراتژیک حوزه آب و آبرسانی دانست و افزود: حدود 55 درصد نیازهای حیاتی و اقتصادی استان از طریق آبهای زیرزمینی و سفره‌های آبی تامین می‌شود که در این راستا برای حفظ این منابع اقداماتی همچون انسداد چاههای غیرمجاز، جلوگیری از حفاریها و اضافه برداشت از چاههای کشاورزی و مصرفی و نیز نصب کنتورهای هوشمند به چاهها در سطح استان می‌تواند درصد رخداد بحران آب در اردبیل را تا حد قابل قبولی کاهش دهد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل دشت اردبیل را دشت ممنوعه اعلام کرد و گفت: تا انتهای سال 95 ما در این دشت 632 میلیون مترمکعب اضافه برداشت داشتیم در حالی که ما هرسال باید 130 میلیون مترمکعب برداشت آب داشته باشیم که با احتساب اضافه برداشت از این دشت نمی‌توان چشم‌انداز وقوع بحران آب را در فاصله‌ای دور دید.
سلیمانزاده یکی از تدابیر دولت تدبیر و امید را ارائه مصوبات مختلف در راستای کاهش و جلوگیری از وقوع بحران آب در کشور و در مناطق پرخطر در این زمینه دانست و تصریح کرد: طی سال گذشته میزان رواناب در سطح کشور 30 الی 40 درصد کاهش داشته است که این امر بحران آب را تشدید می‌کند که در این زمینه یکی از برنامه‌های وزارت نیرو برای جلوگیری از وقوع بحران آب پیاده‌سازی طرح 15 گانه تعادل‌بخشی است.
وی تعدیل پروانه‌ها، جلوگیری از اضافه برداشت، پرکردن چاههای غیرمجاز، استقرار اکیپهای بازرسی در محل منابع، تغییر الگوی کشت در حوزه کشاورزی، اجرای آبیاری تحت فشار، نصب کنتورهای هوشمند و تبلیغات فرهنگی و اطلاع‌رسانی را از جمله برنامه‌های پروژه 15 گانه تعادل‌بخشی برشمرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان اردبیل همچنین چشم‌انداز گذر از بحران آب حاکم در اردبیل را تا 20 سال آینده تخمین زد و افزود: تا آخر 5 ساله برنامه ششم برنامه‌های مدونی برای کاهش مصرف آب و در واقع مدیریت این مهم در استان پیاده‌سازی شده اما نیاز است تا به منظور رفع کامل بحران از منطقه تا 20 سال آینده برنامه‌های خود اعم از طرح 15 گانه و اتمام پروژه‌های در دست احداث و در نهایت بهره‌برداری از آنها را ادامه دهیم.
کاهش میزان بارندگی در اردبیل
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل با اشاره به کاهش بارشهای اخیر به ویژه طی چند سال گذشته در استان اردبیل افزود: بارش سال آبی 92-93 حدود 255.6 میلی‌متر، 93-94 نزدیک به 351.2 میلی‌متر، سال آبی 94-95 حدود 359.9 میلی‌متر و همچنین در سال آبی 95-96 تا به اینجای کار 11.8- درصد کاهش بارندگی در سطح استان اردبیل داشتیم.
سلیمانزاده تصریح کرد: طی سال آبی گذشته ما بیشترین بارش را از شهرستان خلخال و کمترین بارش را از شهرستان پارس‌آباد داشتیم که در سایر شهرهای استان نیز متوسط بارشها را شاهد بودیم.
وی در پاسخ به این پرسش ما که باتوجه به کاهش چشمگیر بارشهای اخیر در منطقه اردبیل طرح باروری ابر در منطقه انجام می‌شود، افزود: طرح باروری ابر یک طرح جامع و کلی است و نمی‌توان این طرح را صرفا در منطقه‌ای اجرایی کرد و برای اجرای این طرح باید مستقیما دستور و صلاحدید وزارت نیرو باشد.
زنگ خطر بحران آب در دشت اردبیل به صدا درآمد
نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دشت اردبیل با بحران آب مواجه است گفت: متاسفانه در حال‌حاضر بیش از 90 درصد آب مصرفی در استان اردبیل در حوزه کشاورزی است که نیاز است تا به منظور کاهش تقاضا در این حوزه نسبت به اجراسازی طرح 15 گانه تعادل بخشی در منطقه اقدام کرد.
بدری اظهار داشت: متاسفانه در حال حاضر تنها بخشی که استان ما از آن رنج می برد عدم صرفه جویی در مصرف آب در حوزه کشاورزی است که نیاز است تا سازمان جهاد کشاورزی با ارائه برنامه ای با دورنما تا حد قابل قبولی از هدررفت آب در بخش کشاورزی جلوگیری کند.
وی تصریح کرد: در حالی که استان اردبیل جزو 5 استان قطب کشاورزی کشور محسوب می‌شود ولی این استان در اجرای طرح آبیاری نوین جزو 27 استان کشور است و در این زمینه کم‌کاریهای زیادی توسط سازمان جهاد کشاورزی اردبیل انجام شده است.
نائب رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی بیان کرد: در حالی که دشت اردبیل با بحران آب مواجه شده است ولی هنوز در حوزه اجرای طرح آبیاری نوین که باید توسط سازمان جهاد کشاورزی و مسئولان آب استان انجام می‌شد اقدامات قابل توجهی صورت نگرفته است.
صرفه‌جویی در بخش کشاورزی، تنها راه گذر از بحران است
جواد زنجانی، فرماندار اردبیل نیز در خصوص تشدید بحران آب در دشت اردبیل با ادامه روند اضافه برداشتها از این دشت گفت: اجرای طرحهای نوین آبیاری کشاورزی برای مقابله با بحران آب در اردبیل باید مبنای کار قرار گیرد.
وی همچنین به فرهنگ‌سازی مصرف آب اشاره کرد و افزود: در وضعیت فعلی با کمبود منابع آبی به ویژه در بخش روستایی مواجه هستیم و انتظار می‌رود دستگاه‌های متولی نسبت به فرهنگ‌سازی جهت مدیریت مصارف آبی اقدام کنند.
فرماندار اردبیل تصریح کرد: با برنامه‌ریزی منسجم می‌توان نسبت به احیای منابع آبی اقدام کرد و ضروری است راهکارهای کارشناسی در راستای مبارزه با بحران آب به کار گرفته شود.
زنجانی از برنامه‌ریزی برای صرفه‌جویی آب در مناطق روستایی به ویژه در بخش کشاورزی خبر داد و بیان کرد: نیاز است مسئولان شهرستانهای نیر، نمین، سرعین و اردبیل راهکارهای اساسی را ارائه دهند تا بتوانیم در مصرف آب در این مناطق صرفه‌جویی کنیم چرا که این مناطق به دلیل حاصلخیزی و رطوبت بالای خاک محل مناسبی برای کشت انوع محصولات زراعی و کشاورزی هستند.
وی با اشاره به این که در حال حاضر بیش از 90 درصد آب در بخش کشاورزی هزینه می‌شود، افزود: انتظار می‌رود برای صرفه‌جویی در مصرف آب اقدامات اساسی انجام داده شود تا بتوانیم مشکلات پیش روی آب را در اردبیل را حل کنیم.
فرماندار اردبیل همچنین یادآور شد: با توجه به این که مهم‌ترین محصول تولیدی کشاورزی اردبیل سیب‌زمینی است که متاسفانه در این زمینه آب زیادی به هدر می رود که انتظار داریم اجرای طرحهای نوین آبیاری توسط جهاد کشاورزی مبنای کار قرار گیرد.
تبدیل 42 هزار هکتار از اراضی دیمی استان به آبی
اصغر سلیمانزاده ، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل در خصوص تکمیل و بهره‌برداری از سد خداآفرین در استان گفت: شبکه خداآفرین به عنوان بزرگترین شبکه آبی شمالغرب کشور در مساحت 18 هزار هکتار در حال اجرا و احداث است که درجه یک و دو این سد در مساحت 10 هزار هکتار امسال به بهره‌برداری می‌رسد که با بهره‌برداری از این سد 42 هزار هکتار از اراضی دیمی استان به آبی تبدیل می‌شود.
وی با اشاره به ظرفیت اشتغال این سد در استان افزود: در حال‌حاضر در فازهای مختلف این سد برای چهار هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم زمینه اشتغال فراهم آمده که این تعداد افراد اعم از پیمانکار، کارگر، راننده ماشین‌آلات سنگین به صورت دو شیفته در حال انجام عملیات هستند که دورنمای ایجاد اشتغال در این سد بعد از اتمام و بهره‌برداری کامل 26 هزار نفر است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل تصریح کرد: فاز نخست سد خداآفرین با حجم آبگیری قابل قبولی سال آینده مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد که انتظار می‌رود تا با تامین اعتبارات از محل صندوق توسعه ملی و محل استانی که مصوب امسال نیز 744 میلیارد تومان است بتوانیم این ابرپروژه آبی منطقه را در نخستین فرصت به طور تکمیلی مورد بهره‌برداری قرار دهیم.
سلیمانزاده با تاکید بر مشارکت بخش خصوصی در اجرا و احداث این سد نیز گفت: از صفر تا 100 عملیات اجرایی این پروژه عظیم آبی در استان اردبیل مشترکا بر عهده جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای است اما در این زمینه بخش خصوصی نیز نقشی انکارناپذیر دارد و علی‌رغم جذب پیمانکاران در این پروژه برخی سرمایه‌های خرد و کلان نیز از سمت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این پروژه انجام شده است که سعی شده تا پیمانکاران این طرح در صورت امکان بومی باشند.
وی اظهار کرد: در حال‌حاضر یک هزار و 500 دستگاه و ماشین‌آلات سنگین در این پروژه در حال انجام عملیات هستند که در کنار این موضوع 50 شرکت پیمانکاری نیز طی عقد قرارداد با ما در احداث شبکه خداآفرین همکاری دارند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل با بیان اینکه خروجی درآمد شبکه‌های آبیاری استان سهم عمده‌ای در ذخیره‌سازی بودجه و درآمد استان داشته است، افزود: طبق برآوردهای سالانه درآمد شبکه‌های آبیاری استان رقم قابل قبولی را نشان می‌دهد که از این بودجه سالانه یک هزار میلیارد تومان سهم صندوق توسعه استانی است.
توسعه سامانههای نوین آبیاری در 250 هزار هکتار
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل گفت: طی سال گذشته از عمده اقدامات ما برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و در راستای اجرای طرح آبیاری نوین توسعه سامانههای آبیاری در 250 هزار هکتار از اراضی کشاورزی در سطح استان بود که توانستیم 4 درصد از کل مصرف آب سالانه را صرفه‌جویی کنیم.
عدیل سروی با اشاره به اینکه در شهرستان اردبیل در 780 هکتار از اراضی کشاورزی آبیاری تحت فشار انجام شد، افزود: در شهرستان بیله‌سوار در 420 هکتار، پارس‌آباد و سرعین در 300 هکتار، خلخال در 480 هکتار، گرمی در 900 هکتار، مشگین‌شهر در یک هزار و 200 هکتار و شهرستانهای نمین و نیر 600 هکتار از اراضی کشاورزی آبیاری تحت فشار انجام و اجرا شد.
وی از برنامه‌های مهم جهاد کشاورزی برای مدیریت مصرف آب در حوزه کشاورزی را توسعه سیستمهای آبیاری نوین عنوان کرد و ادامه داد: توسعه سیستمهای نوین آبیاری تحت فشار در مساحت 40 هزار هکتار طی سه سال آینده در دستور کار قرار گرفته است که انتظار می‌رود با صرفه‌جویی از میزان آب مصرفی در حوزه کشاورزی در این مدت سه سال بتوانیم نقش موثری در مدیریت بحران آب در استان داشته باشیم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل همچنین اصلاح الگوی کشت به منظور تولید محصولات کشاورزی با ارزش اقتصادی بالاتر، احداث و تکمیل شبکه‌های آبیاری و سدهای معیشتی و ساماندهی تولیدات کشاورزی استان را از جمله دیگر اقدامات موثر در راستای کاهش احتمال وقوع بحران آب در دشت اردبیل دانست.
با اذعان به کاهش بارندگیها طی چند سال اخیر در استان اردبیل باید توجه داشت که برداشتهای بی‌رویه از دشت اردبیل و چاههای احداثی در حوزه آب و کشاورزی وقوع بحران در این استان را نیز نزدیک و نزدیک‌تر کرده و از سویی دیگر عدم صرفه‌جویی آب مصرفی در حوزه کشاورزی مشکلاتی را در پی داشته که تمامی اینها در نهایت منجر به وقوع رخدادی می‌شود که شاید جبران آن زمان زیادی نیاز داشته باشد و این اتفاق چیزی نیست جز "بحران آب" که هم اکنون دشت اردبیل با این پدیده مواجه است.
نیاز است تا مسئولان استانی به منظور رفع و دفع کامل بحران آب از دشت اردبیل علاوه بر اجرای الگوی کشت نوین و توسعه سیستمهای نوین آبیاری تحت فشار، بارانی و قطره‌ای به فکر چاره‌اندیشی برای آب مصرفی خانگی در این استان نیز باشند چرا که این امر نیز مقدار قابل توجهی از مصرف روزانه و سالانه آب را به خود اختصاص می‌دهد.
گزارش از نوشین سلامت
انتهای پیام/
