"فراهان" سرزمین سرسبز کهن مردان بزرگ ایران زمین+فیلم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، استان مرکزی استانی در مرکز ایران بوده که بزرگترین شهر و مرکز آن کلانشهر اراک است و به‌عنوان پایتخت صنعتی ایران شناخته می‌شود و از شمال به استان‌های البرز و قزوین، از غرب به استان همدان، از شمال شرقی به استان تهران از جنوب به استان‌های لرستان و اصفهان و از شرق به استان‌های قم و اصفهان محدود می‌شود.

این استان دارای مساحتی معادل 29٬530 کیلومتر مربع است که 1.82 درصد از مساحت ایران را به خود اختصاص داده ‌است و براساس آخرین تقسیمات کشوری، دارای 12 شهرستان، 23 بخش، 32 شهر، 66 دهستان، هزار و 394 آبادی دارای سکنه و 46 آبادی خالی از سکنه‌ است.

استان مرکزی به سبب وجود کوه‌های مرتفع، مجاورت با حاشیه مرکزی ایران، همجواری با بخشی از منطقه حوض سلطان، کویر میقان و حوزه آبریز دریاچه نمک و همچنین قرار گرفتن در محل تلاقی دو رشته کوه البرز و زاگرس، دارای آب و هوایی متنوع است.

استان مرکزی به‌ سبب قرارگیری در مرکز کشور و مجاورت با حکومت‌های بزرگ قبل از اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است و به‌همین سبب شهرهای این منطقه از لحاظ تاریخی اهمیت پیدا کرده‌اند که از جمله این شهرها می‌توان به اراک، کمیجان، نراق، آوه، آستانه، نیم‌ور، ساروق، وفس، چهرقان و کرهرود اشاره کرد.

استان مرکزی از جمله استان‌های نخبه‌پرور است که تعداد مفاخر کشور در آن بیش از 4500 نفر است و یک چهارم یعنی معادل 1100 نفر مربوط به استان مرکزی بوده و این امر نشانگر اهمیت خطه این استان در فرهیخته‌پروری است از این رو به این استان لقب بهشت مفاخر، سرزمین آفتاب و پایتخت مفاخر و مشاهیر را داده‌اند.

موقعیت تاریخی، جغرافیایی و اقتصادی شهرستان فراهان

فراهان نامی آشنا، سرزمینی حاصلخیز با مفاخری تاریخ‌ساز در ایران است، هر ایرانی نام فراهان را که می‌شنود به یاد نام‌آوران ادبیات و ‏سیاستمداران اسلام شناس و ضد استعماری چون قائم مقام فراهانی و میرزا تقی خان امیرکبیر می‌افتد.

 لغت شناسان فراهان را فشرده واژه ‏فراهامون می‌دانند، دریاچه‌ای که امروز دریاچه مگان(میقان) نامیده می شود، درروزگاران گذشته هامون نامیده می‌شد و همه روستاها و ‏شهرهای کوچک پیرامون این دریاچه را فراهامون می‌نامیدند، فراهان نام روستاها و شهرهایی بود که در بالا یا فرای دریاچه ساخته شده است یعنی ‏سرزمینی که از یک سر به خورهه و از سویی به تفرش و از سوی دیگر به کمیجان کشیده شده بود، فراهان نامیده می شد.

 واژه اوستایی ‏منشن از ریشه ‏maet‏ میهن جای گزیدن و ماندن گرفته شده که درمجموع فرمهین را می‌توان به شکوه میهن معنا کرد، فراهان در ‏سده نخستین هجری قمری از متعلقات همدان بوده و مردم بومی آن پیرو آیین زرتشت بودند، آتشکده آذرگشنسب تا سال282 ه ق در ‏روستای فردقان می‌سوخته تا اینکه در زمان خلافت خلیفه دوم توسط مالک‌بن‌عامر اشعری مسلمان شدند.

فراهان در عهد ساسانیان خوش ‏آب و هوا و شامل 360 پارچه روستا بوده است، تا پیش از سال 1316 جزو توابع شهرستان قم بوده و بعد از آنکه سلطان‌آباد عراق به ‏شهرستان اراک تبدیل شد فراهان هم جزء شهرستان اراک شد، در سال 1342 بعد از اینکه تفرش به شهرستان ارتقاء یافت، فراهان به دو بخش ‏فراهان سفلی تابع بخش مرکزی اراک و فراهان علیا تقسیم شد در تغییراتی که در سال‌های 1366 و 1372 رخ داد تعداد 15 روستای دیگر از ‏فراهان جدا و به شهرهای کمیجان و اراک ملحق گردید، سال 1389 این منطقه با مرکزیت فرمهین و با جمعیت 30042 نفر در دو بخش و 53 روستا به‌عنوان شهرستان فراهان هویت مستقل پیدا کرد.‏

اقتصاد منطقه بر پایه کشاورزی و دامپروری استوار بوده و به‌ عنوان منطقه انبار غله و خطه زرخیز مشهوراست که عمده محصولات آن گندم (دیم ‏و آبی)، جو، یونجه، حبوبات، سیب زمینی و انگور هستند.

جاذبه‌های طبیعی فراهان

روستای واشقان: منطقه کوهستانی، روستای جذاب، دیدنی و شگفت انگیز واشقان درجنوب کوه موسوم به تخت رستم، در جناح غربی ‏شهرستان تفرش و در شمال اراک قرار دارد و عموماً منطقه‌ای جذاب است، برای رسیدن به واشقان باید از اراک ‏رو به شمال و از طریق جاده آسفالته‌ای باعبور از ایبک‌آباد و آهنگران به بخش فرمهین رسید، از این نقطه جاده اندکی به ‏سمت شمال شرقی تمایل و در دو راهی مشخصی رو به شمال درحالی امتداد می یابد که راه از میان دشت‌های سرسبزی رو ‏به کوهستان بالا می‌رود و با پشت سر نهادن روستاهای متعدد کوچک و بزرگی در نهایت به بزرگ‌ترین روستای این ناحیه ‏یعنی واشقان می‌رسد.

روستا و خانه‌های آن به حالت جالب توجهی در کنار یکدیگر قرار دارند و باغستان‌هایی کوچک و ‏بزرگ، آبادی رادر میان دارند اطراف واشقان دشت‌ها، مراتع سرسبز و چشمه‌ساران نسبتاً فراوانی وجود دارد که بهار هر ‏سال سبب جذابیت فوق‌العاده این منطقه نیمه کوهستانی می‌شوند، این روستا پاییز هر سال هم از جمله دیدنی‌ترین ‏مناطق طبیعت‌گردی در این ناحیه محسوب می‌شود.‏

جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و مذهبی منطقه فراهان

شهر زیرزمینی ذلف‌آباد: شهر زیرزمینی ذلف‌آباد که در سال 1388حفاری و رونمایی گردید یکی از سکونت‌گاه‌های دوران ‏ایلخانی است که در 5 کیلومتری شمال شهر فرمهین واقع شده و به صورت یک سایت ‏موزه مورد بازدید مردم قرار می‌گیرد، این شهر تا 200 سال قبل محل زندگی مردم بوده که در این ‏سال‌ها توسط حکومت قاجاریه به آب بسته می‌شود و مردم فراهان مجبور به ترک آن می‌شوند.

شهر زیرزمینی ذلف‌آباد در جوار امامزاده احمد ذلف‌آباد قرار دارد و جشن تیرگان یکی از نادرترین مراسم‌های این ‏منطقه است در امامزاده احمد ذلف‌آباد و در نخستین روز تابستان برگزار می گردد.‏

تکیه فرمهین: قدمت این تکیه مربوط به دوره‌ی قاجاری است و از نظر معماری بناهای اسلامی دارای ویژگی‌های ‏ممتاز بوده و کاربری آن برای برگزاری سوگواری حضرت سیدالشهداء(ع) و برگزاری تعزیه بوده ‏است.

مراسم تعزیه در فصول سرد درون تکیه برگزار می‌شد که مردان در طبقه پایین و زنان در نیم ‏طبقه دوم قرار می‌گرفتند اما در فصول گرم مراسم تعزیه درمحوطه‌ باز حیاط و بر روی سکویی که در وسط ‏حیاط تعبیه شده بود برگزارمی‌شد، دور تا دور حیاط سکوهایی جانمایی شده که بر زیبایی بنا می‌افزاید.‏

امامزاده حسن بن‌الافطس(ع): بنای امامزاده حسن‌بن‌الافطس‌(ع) واقع در حاشیه جنوبی روستای اسفین است، این بنا درحال ‏حاضر متشکل از دو بخش جانبی چهارضلعی و قسمت مدور مرکزی با گنبد شلجمی آجری با ‏تز‌ئینات اندک آجر و کاشی به صورت زیگزاگی است، بنای این امامزاده روی یک تپه کم ارتفاع باستانی ‏قرار دارد وبه دوره‌ اسلامی مربوط می‌شود.

امامزاده احمد بن‌علی(ع): این امامزاده در 3 کیلومتری شمال شرق فرمهین، کنار محوطه زلف‌آباد، جاده ارتباطی فرمهین به ‏تفرش، آشتیان قراردارد، قدمت این بنا به قرن 7 و 8 هجری قمری برمی‌گردد که علاوه بر اهمیت زیارتگاهی و مجاورت ‏با محوطه تاریخی و شهر زیرزمینی ذلف‌آباد، هر ساله در نخستین روز از تیرماه مراسم آیینی و باستانی جشن ‏تیرگان یا آب پاشان با حضور چند هزار نفر جمعیت در آن برگزار می‌شود.‏

بقایای آتشکده ‏فردقان: در روستای فردقان در12 کیلومتری شمال خنجین آتشکده‌ای متشکل از چهار سالن بوده که ‏دروسط این سالن‌ها آتشی وجود داشته است و پایه‌های آن بر ستون‌هایی قرار گرفته که در پای ‏یکی از این ستون‌ها سردابی متعلق به دوره ی ساسانی قرار دارد.

حمام خنجین: این حمام در بخش خنجین واقع شده و از آنجایی که مهندسان این بنا اصفهانی بودند در شهر اصفهان هم مشابه این حمام وجود دارد و این اثر مربوط به دوره‌ی قاجاری است. ‏

امامزاده شاهزاده حسین(ع): این امامزاده در500 متری شرق روستای نظام‌آباد قرار دارد، بنای آن از دو بخش تشکیل شده، ‏بخش نخست دارای تالار ورودی است که نیمه شرقی زیارتگاه را شامل می‌شود که این قسمت شامل ‏سالنی چلپیایی بوده و این بنا متعلق به قرن 9 و10 ه.ق است.

امامزادگان ‏شاهزاده عبدالله ‏و رقیه خاتون(ع): امامزادگان شاهزاده عبدالله و شاهزاده رقیه خاتون(ع) در فاصله 120 متری شرق روستای تبرته و 17 کیلومتری غرب فرمهین قراردارد، این بنا به سبک رایج بناهای دوره سلجوقی گنبد دوپوش مخروطی با مصالح آجری و بدون تزئینات دارد و بنا متعلق به دوره ی قاجاراست. ‏

آئین و رسوم محلی در فراهان

جشن تیرگان: جشن تیرگان تحت عنوان میراث معنوی شهرستان فراهان در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است، واژه جشن که در فارسی امروز به معنی آئین‌های شادمانی است از واژه «یسن، یسنه» پهلوی به معنی ستایش و پرستش است.

‏جشن تیرگان روز سیزدهم ماه تیر(روزتیر) درکنار آب‌ها، همراه با مراسمی وابسته به آب و آب پاشی و آرزوی بارش باران ‏برگزار می‌شده است و مانند دیگر جشن‌هایی که با آب در پیوند هستند، با نام عمومی "آبریزگان" ، "آب پاشان" یا "‏سرشوران" یاد شده است.

در تواریخ سنتی تیرگان روز کمان کشیدن آرش کمانگیر و پرتاب تیراز فراز البرز است، همچنین ‏جشن تیرگان به روایت ابوریحان بیرونی از آثارالباقیه، روز بزرگداشت مقام نویسندگان درایران باستان بوده است.

این مراسم در روز تیر(سیزدهم) و یا در نخستین روز از ‏تیر برگزار می‌شده است، اهالی فراهان در این روز که از دور و نزدیک خود را به جوار امامزاده ذلف‌آباد می‌رسانند با جشن وسرور و آب ‏پاشی وپخت آش رشته و همچنین دلمه که به سلامتی برای محصولات و فرهنگ تغذیه مربوط می‌شود این جشن را برگزار ‏می کنند و معتقد هستند که این روز نباید در خانه ماند حتی افراد مسن را هم با خود برای شرکت درجشن به همراه می آورند.

در این ‏روز افراد به زیارت امامزاده و اهل قبور هم می روند و مراسم تعزیه‌خوانی توسط گروه تفرشی درمحوطه باز اجرا می‌شود، مردم ‏از شهرهای همدان، ملایر، قم و تهران تولیدات خود شامل سوغات، عطاری و گیاهان دارویی، انواع گل و گیاه، ابزار کشاورزی ‏و صنایع دستی را به معرض فروش می‌گذارند.‏

مشاهیر و مفاخر فراهان

امیرکبیر، قائم مقام فراهانی، ادیب الممالک فراهانی، میرزا عیسی قائم مقام فراهانی از جمله مفاخر و مشاهیر این شهرستان به شمار می‌روند.

صنایع دستی این منطقه

صنایع دستی این منطقه شامل جاجیم‌بافی، گلیم‌بافی به‌ویژه قالی‌بافی و کرباس‌بافی می‌شود.

گزارش از آیدا حبیبی، سمیرا عیدی گل تپه‌ای

انتهای پیام/