"تولید ارگانیک" تنها راهکار نجات زعفران ایران از وضعیت فعلی است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، زعفران اصلی‌ترین کالای صادراتی در خراسان رضوی است که معمولاً رتبه نخست صادرات این استان را به خود اختصاص می‌دهد و به همین علت تولید آن اهمیت بسیار بالایی دارد.

همچنین باید گفت با توجه به توسعه بازار ارگانیک یکی از موضوعات بسیار اساسی در این زمینه این است که بتوان تولید این محصول را به صورت اصولی افزایش داد چرا که هم اکنون از بیش از 300 تن تولید زعفران در ایران تنها 200 کیلوگرم آن به صورت ارگانیک تولید می‌شود. جمعیت علوم زعفران ایران تولید ارگانیک و فرآوری زعفران را در دستور کار دارد و در همین راستا خبرنگار خبرگزاری تسنیم خراسان رضوی گفت‌وگویی با سید محمدعلی موسوی‌فرد عضو انجمن علون زعفران ایران داشته که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.

تسنیم: ما تشکل‌های زیادی در حوزه زعفران داریم که از جمله آنها شورای ملی زعفران و اتحادیه‌های مختلفی در این بخش است؛ کاری که جمعیت علوم زعفران ایران قرار است انجام دهد چیست؟ آیا برای پیشگیری از موازی کاری در این انجمن اقداماتی را در دستور کار دارید؟

موسوی فرد: انجمن علوم زعفران ایران ترکیبی از افراد دانشگاهی مانند اعضای هیئت علمی پژوهشگاه زعفران تربت حیدریه، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، بخش‌های تجاری فروش زعفران اعم از شرکت‌های فرآوری و بسته‌بندی، کشاورزان فعال در این بخش و دانشجویان این حوزه است که این افراد ترکیب کاملی از تمام کسانی هستند که در حوزه زعفران حضور دارند.

در 15 سال گذشته سطح زیر کشت زعفران در کشور ما بیش از 2 برابر شده یعنی از حدود 40 هزار هکتار به بالای 105 هزار هکتار رسیده و این به معنی افزایش عرضه زعفران در بازار است و از طرف دیگر هنوز این محصول به همان شکل 20 سال پیش وارد بازار می‌شود و هیچ محصول جانبی از آن تولید نمی‌شود به عبارت دیگر شکل عرضه‌ کنونی این محصول با نیاز بازار هماهنگ نیست و ما دارای محصول مازاد زعفران هستیم که این اتفاق در بازار جهانی هم افتاده و قیمت جهانی این محصول نیز کاهش داشته و از حدود کیلویی 3000 دلار به 1500 دلار رسیده است.

اگر روند کنونی حفظ شده و بر مبنای برنامه‌ریزی‌ها میزان تولید زعفران در کشور به بیش از 500 تُن برسد با توجه به مصرف داخلی که چیزی در حدود 70 تُن عنوان می‌شود ممکن است با کاهش قیمت شدید مواجه باشیم و این احتمال وجود دارد که افراد فعال دیگر میل کشت این محصول را نداشته باشند؛ برای اینکه اجازه رخ دادن این اتفاق را ندهیم  باید به سمتی حرکت کنیم که بازار جهانی به آن تمایل دارد؛ به عبارت دیگر باید به سمت تولید زعفران ارگانیک گام برداریم که هم قیمت آن بیشتر بوده و هم خواهان آن در وضعیت کنونی بازار جهانی بیشتر است.

هم اکنون آمارها نشان از این دارد که از 105 هزار هکتار زمین زیر کشت زعفران در حدود 400 هکتار آن زیر کشت ارگانیک قرار دارد که حدود 2 درصد تمام اراضی زیر کشت این محصول را شامل می‌شود و این در حالی است که راه نجات زعفران به عنوان میراث کشاورزی ایران این است که به سمت تولید محصول ارگانیک حرکت کنیم و جمعیت علوم زعفران ایران این مهم را در دستور کار خود قرار داده است.

تسنیم: هم اکنون اقداماتی که برای توسعه تولید زعفران ارگانیک در دستور کار جمعیت علوم زعفران ایران وجود دارد چیست؟

موسوی‌فرد: هم اکنون از 330 تُن محصول تولیدی زعفران از اراضی زیر کشت این محصول در ایران تنها 200 کیلوگرم تولید ارگانیک دارد که کمتر از یک درصد تولید را شامل می‌شود برای اینکه به این سمت برویم در خراسان رضوی برخی از شرکت‌ها با اجماع کشاورزان و همکاری کشورهای اروپایی برای توسعه کشت وار عمل شده‌اند.

همچنین قصد داریم که که ارتباط کشاورزان را با شرکت‌های خارجی برقرار کنیم تا بازار آنها تأمین شود این موضوع سبب می‌شود که نوسان قیمتی تا این حدی که هم اکنون در بازار وجود داشته و اکثرا دلالان آن را مدیریت می‌کنند به وجود نیاید و این فرآیند رغبت کشاورزان به کشت ارگانیک را افزایش می‌دهد.

به طور معمول زمین‌های کشاورزی زیر کشت زعفران زیر 2 هکتار بوده و در سطح خانوادگی در مناطق مختلف اداره می‌شوند لذا با توجه به اینکه هزینه تولید ارگانیک قدری برای این دسته از کشاورزان بالا است هماهنگی سه جانبه‌ای بین یک شرکت کشت و صنعت سهامی عام، جمعیت علوم زعفران ایران و شرکت‌های گواهی کننده انجام داده‌ایم که به صورت بازرسی گروهی زمین‌های زعفران را گواهی‌دار کنیم؛ به عبارت دیگر 10 تا 20 کشاورز که زمین‌های آنها در مجاورت هم قرار دارد را به عنوان یک خانواده ارگانیک در نظر گرفته و شرکت کشت و صنعت برای تأمین بازار، جمعیت علوم زعفران برای مسائل آکادمیک و شرکت گواهی کننده نیز برای مسائل حقوقی در کنار آنها قرار می‌گیرند تا این افراد اقدامات مورد نیاز برای تولید زعفران ارگانیک را انجام دهند.

اتفاقی که رخ می‌دهد این است که کشاورزان نیاز هزینه کردن برای کشت ارگانیک ندارند اما بالا بودن قیمت زعفران ارگانیک می‌تواند هزینه‌های انجام شده توسط شرکت‌ها را مرتفع کند. کشاورز در این مدل قرارداد بازار تثبیت شده‌ای می‌یابد و می‌تواند محصول خود را با قیمتی بالاتر به فروش برساند همچنین پیاده‌سازی الگوهای کشت ارگانیک نیز با همین مدل قابل انجام است.

تسنیم: شما میزان مصرف سرانه زعفران در ایران را زیر یک گرم عنوان کردید علت آن را چه می‌دانید؟

موسوی‌فرد: نبود آگاهی اساسی‌ترین علتی است که سبب به وجود آمدن این وضعیت می‌شود در نظر بگیرید چای سبز محصول بومی چین است و آنها در مورد این محصول به قدری تبلیغ کردند که هم اکنون در اکثر فروشگاه‌ها و خانواده‌های ایرانی در کنار چای سیاه، چای سبز هم وجود دارد؛ حال اینکه تعداد افرادی که می‌دانند زعفران ضد کلسترول بوده و برای تعداد زیادی از سرطان‌ها بسیار مفید است اندک است؛ این مسئله از آنجا ریشه می‌گیرد که هم در بخش دولتی و هم در بخش تشکل‌های خصوصی آنطور که باید در مورد خواص گیاه زعفران اطلاع رسانی نشده است.

همچنین باید گفت که برای افزایش میزان مصرف محصول جدیدی را هم از زعفران به سبد کالاهای مصرفی در اضافه نکرده‌ایم که بتواند جای خود را در سبد غذایی خانوارها باز کند کما اینکه در این مسیر نیز در وهله نخست آگاهی دارای اهمیت بسیار زیادی است تا مردم میل داشته باشند از محصولات مشتق شده از زعفران استفاده کنند.

اگر در روز 100 میلی‌گرم یا در ماه 3 گرم زعفران توسط هر فرد مصرف شود آثار بسیار مناسبی در سلامت عمومی بر جای می‌گذارد و قیمت آن هم در حدود 15 هزار تومان می‌شود اما ما شاهد هستیم به علت نبود آگاهی مبالغ بسیار بالاتری صرف خرید تنقلات بدون ارزش غذایی می‌شود اما این هزینه برای زعفران در نظر گرفته نمی‌شود.

تسنیم: این تعداد بالایی از تشکل‌ها که در حوزه زعفران فعال هستند چرا در حوزه اطلاع رسانی خواص زعفران ورود پیدا نمی‌کنند یا در زمینه افزایش آگاهی و آموزش گامی برداشته نمی‌شود؟

موسوی‌فرد: این تشکل‌ها با هم هم‌افزایی ندارند و تمام آنها با هم در حلقه‌های بسته کار می‌کنند به عبارت دیگر یک کار را آغاز کرده و تا جایی می‌رسانند و بعد آن را رها میکنند همچنین در بخش فرآوری و به وجود آوردن محصولات مختلف در کشورهای دیگر کارهای بسیار زیادی شده اما این کار در ایران انجام نمی‌شود حال اینکه این اقدامات اساسا مواردی نیست که ما در داخل کشور نتوانیم آنها را انجام دهیم.

واحدهای کنونی که هم اکنون در حوزه زعفران وجود دارند در واقع واحدهای فرآوری نیستند واحدهای بسته‌بندی هستند که زعفران کیلویی را از کشاورز خریداری می‌کنند و آنها را وزن کرده و در بسته‌بندی قرار می‌دهند که این موضوع با فرآوری بسیار تفاوت دارد.

فرآوری این است که یک محصول جدید را بتوانیم تولید کنیم که خواص آن کاملا  با زعفران متفاوت باشد با در نظر گرفتن این تعریف تعداد زیادی از محصولاتی که به عنوان فرآورده‌های زعفران در بازار عرضه می‌شوند در واقع فرآورده نیستند بلکه ترکیب زعفران با آب یا شکر یا دیگر محصولات است؛ در صورتی که ما باید بتوانیم با انجام دادن عملیات شیمیایی روی زعفران آن به یک محصول کاملا متفاوت مانند کرم و یا صابون تبدیل کنیم.

تسنیم: برای رفع مشکلات کنونی شما چه راهکاری دارید؟

موسوی فرد: نخست اینکه باید بحث آگاهی‌دهی انجام شود و زعفران از آن حالت کالای تزئینی خارج شده و جزو اقلام مصرفی خانوار قرار گیرد به عبارت دیگر باید اقدامی انجام داد که مانند نمک، فلفل و سایر ادویه‌ها از زعفران نیز در سبد غذایی استفاده شود.همچنین باید این موضوع را در نظر گرفت که پسند بازار در مورد محصولات فرآوری شده موضوعی بسیار مهم است در واقع ما ادعای این را داریم که برخی از محصولات را از فرآوری زعفران تولید کرده‌ایم اما باید دید که کدام یک از آنها را بازار مورد پسند قرار داده است و با طبع مردم هماهنگ شده است.

شاید نوع ورود ما به بازار از همه لحاظ مناسب نبوده و مطالعات مناسب در همه زمینه‌ها انجام نشده و باید گفت تا این اتفاق رخ ندهد زعفران همچنان با شکل و شمایل 50 سال پیش به صورت رشته وارد بازار شده و صادرات ما هم با رقبایی که در حال ظاهر شدن هستند دچار مشکل می‌شود.

تسنیم: تفاوت زعفران ارگانیک و غیرارگانیک در بازار و تولید در چیست؟

موسوی‌فرد: اصل تولید ارگانیک به این معنی است که ما باید به شیوه تولید نیاکان خود برگردیم و کار صنعتی انجام ندهیم، با توجه به همین موضوع در یک محصول ارگانیک به هیچ عنوان نباید باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی دیده شود و محصول باید کاملاً سالم و صد درصد خالص باشد حتی در مجاورت محصول ارگانیک نیز نباید محصولی کشت و نگهداری شود که در تولید آن از سموم شیمیایی و روش‌های رفع آفات صنعتی استفاده شده باشد.

در مورد بازار این محصولات نیز باید گفت که میزان تجارت آنها با شیب فزاینده‌ای رو به رشد بوده و ظرفیت توسعه تولید آن از ابعاد تجاری به ویژه در بازارهای بین‌المللی کاملاً وجود دارد و علاوه بر این قیمت زعفران ارگانیک بین 30 تا 40 درصد بالاتر از زعفران عادی است.

هم اکنون ما مهم‌ترین تولیدکننده زعفران هستیم اما کافی است که کشورهای دیگر تولیدات خود را بالا برده و وارد بازار کنند در آن زمان همانگونه که محموله‌های صادراتی دیگر محصولات ما به علت نداشتن کیفیت و عدم انطباق با استانداردهای بین‌المللی در حوزه باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی برگشت می‌خورد زعفران نیز از کشورهای اروپایی برگشت داده می‌شود.

البته شاید در زعفران ارگانیک افزایش عملکرد وجود نداشته باشد اما با انجام دادن اقدامات علمی می‌توان افزایش برداشت را به دست آورد؛ هم اکنون میانگین برداشت محصول در بین کشاورزان 3.5 کیلو در هر هکتار است اما با استفاده از روش‌های علمی در حوزه‌های انتخاب زمین و آب، زمان آبدهی، نوع پیاز، سلامت گیاه و سایر مواردی از این دست می‎‌توان میانگین تولید را از 3.5 کیلو در هر هکتار به 8 کیلو در هر هکتار رساند.

تسنیم: در مورد افغانستان صحبت کردید وضعیت تولید در این کشور چگونه است؟

موسوی‌فرد: تولید افغانستان هم اکنون بسیار کم بوده و در وضعیت کنونی نمی‌تواند با ایران رقابت کند اما باید این را در نظر گرفت که این کشور کار کشت را به صورت اصولی و با استفاده از فناوری‌های نوین با سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی آغاز کرده و اگر ما این کشور را جدی نگیریم حداقل در حوزه زعفران ارگانیک می‌تواند بازار را از تولیدکنندگان کشور ما بگیرد.

تسنیم: عملکرد بورس زعفران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

موسوی‌فرد: بورس زعفران عملاً در بازار تأثیری نداشت؛ در ابتدای آن اعلام شد که حدود 5 کیلو زعفران در روز در آن معامله می‌شود اما این میزان به هیچ عنوان در حجم تولید و معاملاتی که در بازار وجود دارد وقم بزرگی نیست.

تسنیم: طرح جامع زعفران به کجا رسید؟ آیا امید به اجرایی شدن آن دارید؟

موسوی‌فرد: طرح جامع زعفران اقدام مناسبی در زمان خود بود اما چند سالی است که متوقف شده و به همین علت ممکن است بخش‌های زیادی از آن هم اکنون قابلیت اجرا نداشته باشد و باید برای آنها به‌روز رسانی آنها انجام شود؛ اما اتفاق خوبی که رخ داده این است که در مجلس شورای اسلامی فراکسیون زعفران تشکیل شده که قرار است طرحی را برای خرید تضمینی زعفران تدوین کنند و این موضوع می‌تواند ثبات قیمت را به بازار بیاورد که این مسئله به روند رشد صادرات بسیار کمک می‌کند.

گفت‌وگو از شهرزاد حسینی

انتهای پیام/