نامهربانی حوزه نشر با کتاب‌خوانهای بی‌کتاب
دنیای تاریک کودکان نابینا با نبود امکانات محدودتر می‌شود. امکانات محدود، برای آنها معلولیت دیگری آفریده است. تعداد کتاب‌های غیردرسی که برای آنها تولید می‌شود، معدود است. آنها حتی مجله‌ای هم برای خود ندارند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، داستان نابینایان در ایران، داستانی است پر از آب چشم؛ هم باید با معلولیت و شرایط آن کنار بیایند و هم باید راه خروجی از محدودیت‌هایی که جامعه برایشان ایجاد کرده، بیابند. پای صحبت هرکدامشان که بنشینید، داستان عجیبی دارند از روزهایی که تلاش کردند تا آینده بهتری برای خود بسازند. داستان زندگی معلولان در ایران، داستان امید است و تلاش و تلاش. هشت درصد جامعه ایران را نابینایان و کم‌بینایان تشکیل می‌دهند. طبق آمار 150 هزار نفر نابینا و 650 هزار کم‌بینا در ایران زندگی می‌کنند که تنها 30 درصد از این افراد شاغل هستند. عمده این افراد از حقوق شهروندی که برای شهروندان عادی در نظر گرفته شده است، محروم‌اند.
از جمله محرومیت‌هایی که نابینایان و کم‌بینایان با آن مواجهند، نبود منابع و کتاب ویژه این افراد است، بزرگ و کوچک هم ندارد. نابینایان از خواندن کتاب تازه محروم‌اند. در سال‌های گذشته به‌اهتمام گروه‌های خیریه و ان.جی.او.ها تلاش‌هایی جهت کاستن محرومیت‌های این حوزه صورت گرفته است، اما با وجود این بسیاری از گروه‌های سنی نابینا از داشتن کتاب تازه محروم‌اند. عمق این مسئله زمانی مشخص می‌شود که می‌بینیم حتی کودکان و نوجوانان برای خواندن کتاب و فراگیری مهارت‌های مختلف زبانی در مدارس با مشکلات اساسی دست و پنجه نرم می‌کنند. پراکندگی تولید کتاب ویژه کودکان نابینا و تعداد ناچیز آن به‌قدری است که در نمایشگاه‌های کتاب ویژه این افراد، تنها تعداد محدودی کتاب عرضه می‌شود؛ تازه اگر این نمایشگاه در پایتخت برگزار شود. هیچ کس خبری از میزان کتاب‌های تولیدشده در این زمینه ندارد، هنوز آمار مشخصی در دسترس نیست و همین کار را برای مخاطبان کودک سخت‌تر می‌کند.
تولید کتاب برای کودکان و نوجوانان نابینا در ایران عمدتاً از سوی نهادهای خیریه و مراکز حمایتی صورت می‌گیرد. خانه نجات ایران از جمله این مراکز است که کارش معطوف به موضوعات اجتماعی و محیط زیست است، اما با توجه به کمبودهای موجود در این حوزه، دست به کار تولید کتاب صوتی برای کودکان نابینا شده است. روز گذشته، همزمان با روز عصای سفید، اطلاعیه‌ای از سوی این مرکز منتشر شد که در آن، از کسانی که صدای خوبی دارند و قادرند کتابی را بخوانند، دعوت شده تا با خواندن یک کتاب، کودکی را به جهان جدیدی ببرند. بختیاری، مدیر این مرکز، درباره این اطلاعیه به تسنیم می‌گوید: تولید کتاب بریل با قیمت بالایی به اتمام می‌رسد، این در حالی است که ناشر مجبور است کتاب را در نسخه‌های محدودتری تولید کند؛ از این جهت میزان سود او نیز کاهش می‌یابد. با توجه به این شرایط، تصمیم گرفتیم که وارد تولید کتاب صوتی برای کودکان نابینا شویم.
او با بیان اینکه این یک کار داوطلبانه است و نه شغل برای علاقه‌مندان، ادامه می‌دهد: شرایط خاصی هم برای خواندن کتاب برای کودکان در نظر گرفته شده است؛ اول اینکه علاقه‌مندان باید در تماس با مرکز، اطلاعات کتاب را ارائه دهند تا کار تکراری صورت نگیرد، دیگر اینکه در مورد زمان و نحوه خواندن نیز با علاقه‌مندان صحبت می‌کنیم تا کار خوبی برای کودکان تهیه شود.
بختیاری درباره نحوه ارائه این آثار به کودکان نابینا می‌گوید: قصد داریم آرشیوی از این کتاب‌ها تهیه کنیم و در دسترس کودکان نابینا قرار دهیم. شاید هم با راه‌انداختن سایتی امکان دسترسی کودکان به این کتاب‌ها را راحت‌تر کنیم.
کمبود کتاب برای کودکان و نوجوانان نابینا، هرچند در ابتدای امر، موضوعی ساده و قابل هضم به شمار می‌آید و شاید با خودتان بگویید که؛ کودکی که از اولیات زندگی محروم است و حقوق شهروندی او به‌صورت کامل ارائه نمی‌شود، چه‌نیازی به کتاب دارد؟ اما حقیقت تلخ این است که کمبود منابع برای این دسته از کودکان و نوجوانان، آینده آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بختیاری در این رابطه می‌گوید: در دوره‌ای محدودیت‌های موجود برای نابینایان را بررسی می‌کردم. یکی از سؤالات این بود که؛ نابینایان چه رشته‌های تحصیلی را انتخاب می‌کنند؟ جواب این بود: هر رشته‌ای که کتاب‌هایش تولید شده باشد. نابینایان به‌دلیل محدودیت‌های جسمی، نمی‌توانند هر رشته و کاری را انتخاب کنند، اما اینکه آنها مجبورند براساس تعداد منابع موجود، آینده شغلی خود را انتخاب کنند، خیلی سخت و دردناک است. هر شغلی نیاز به پیش‌نیاز دارد، یکی از پیش‌نیازها داشتن منابع و کتاب برای اطلاع‌رسانی در این زمینه است. این امکان برای نابینایان و کم‌بینایان فراهم نیست که در هر رشته‌ای که دوست دارند، اطلاعات کسب و پیش‌نیازهای لازم را برطرف کنند.
به‌گفته او؛ هر انسان معمولی در ایران میتواند ظرف یک‌سال تازه‌ترین کتاب‌هایی را که در اروپا منتشر شده ترجمه‌شده تهیه کند، کتابفروشی‌های گسترده‌ای برای عرضه کتاب برای این افراد وجود دارد. یک فرد معمولی با راه افتادن در خیابان انقلاب میتواند هر کتابی را که نیاز دارد، تهیه کند، اما این امکان برای افراد نابینا و کم‌بینا وجود ندارد. آنها منابع به‌روز ندارند، متأسفانه مراکز حمایتی و خیریه‌ای در این زمینه کم ورود کرده‌اند.
دنیای کودکان نابینا، دنیای تاریکی است. امکانات محدود، برای آنها معلولیت دیگری آفریده است. گفته می‌شود که آنها حتی نشریه‌ای ویژه خود را ندارند. کتاب‌هایشان ساده و با کمترین خلاقیت منتشر می‌شود، دنیای آنها دنیای محدودی است؛ همین موضوع سبب می‌شود تا برخی از آنها، به‌ویژه آن دسته که در شهرستان‌ها زندگی می‌کنند، گوشه‌گیر و منزوی شوند. موسی عصمتی، از شاعران روشندل است که تاکنون کارهای متعددی برای تولید کتاب ویژه نابینایان انجام داده است. عصمتی تلاش دارد تا با ایجاد یک بانک صوتی از کتاب‌های خوب امروز ادبیات ایران، این امکان را برای نابینایان فراهم کند که از خواندن لذت ببرند. او درباره کمبودهای موجود در این عرصه می‌گوید: تولید کتاب صوتی برای نابینایان خوب است، این امکان را به آنها می‌دهد که با کمترین حجم و هزینه، کتاب مورد نظر خود را پیدا و مطالعه کنند، اما تولید کتاب گویا و اهتمام ویژه به آن، کودک را از «خواندن» محروم می‌کند. کودک نابینا میتواند با لمس کلمات، هم املای آنها را خوب فرابگیرد و هم مهارت‌های زبانی را افزایش دهد، اما کتاب‌های گویا این امکان را برای او فراهم نمی‌کنند.
وقتی از او می‌پرسم که آیا مجله‌ای ویژه این کودکان تولید می‌شود یا خیر، ادامه می‌دهد: مجله‌ای که ویژه این کودکان باشد، سراغ ندارم. برخی از مجلات رشد با خط بریل تهیه و عرضه می‌شود، اما مجله‌ای که ویژه این دسته از کودکان باشد، نمی‌شناسم. علاوه بر این، کتاب‌های داستانی که برای کودکان نابینا تهیه می‌شود، تصویر ندارد. تنها مطلب است که به کودک ارائه می‌شود، این در حالی است که می‌توان با استفاده از ظرافت‌ها و خلاقیت‌هایی کتاب را زیباتر تولید و عرضه کرد.
به‌گفته عصمتی، کودکان نابینا از خواندن کتاب‌های جدید محروم‌اند، عمده کتاب‌هایی که برای آنها تهیه شده از ادبیات کلاسیک است؛ مثل بوستان و گلستان.
این در حالی است که به‌گفته کارشناسان افراد بسیاری میان کودکان نابینا مستعد و باهوش‌اند، اما به‌دلایل مختلف این استعدادها محدود شده و گاه فرد منزوی شده و از هم‌سالان خود کناره می‌گیرد. حوزه تولید کتاب برای این گروه، مشکلات دیگری هم دارد؛ از هزینه‌های بالا و نبود ظرافت‌های لازم برای تولید کتاب گرفته تا عدم اهتمام ناشران دولتی. بنا به گفته فعالان این حوزه، عمده ناشرانی که اقدام به تولید کتاب برای کودکان نابینا می‌کنند، از مراکز خصوصی هستند و ناشران دولتی اهتمام چندانی برای ورود به این حوزه ندارند؛ این در حالی است که در برخی از کشورهای توسعه‌یافته، همزمان با انتشار یک کتاب جدید، اثر برای تبدیل و عرضه به خط بریل، تحویل مراکز مخصوص برای این کار داده می‌شود. نبود قانون مشخص در این زمینه، کار را برای فعالان سخت‌تر کرده است. می‌توان گفت نابینایان کتاب‌خوانانی هستند که کتابی برای خواندن ندارند.
انتهای پیام/*
