تعداد قابل توجه علاقه‌مندان به زبان فارسی در صربستان/استقبال صرب‌ها از «شطرنج با ماشین قیامت»
رایزن فرهنگی ایران در صربستان از تعداد قابل توجه علاقه‌مندان به یادگیری زبان فارسی در این کشور سخن گفته و می‌افزاید: این تعداد در اروپا بی‌نظیر است و موچجب شده ما دیگر برای آموزش فراخوان ندهیم.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، شصت و دومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب بلگراد روز گذشته کار خود را آغاز کرد، تا 7 آبان برگزار می‌شود. جمهوری اسلامی ایران در این دوره از نمایشگاه در غرفه‌ای به مساحت 25 مترمربع حضور دارد.
نمایشگاه «بلگراد» یکی از قدیمی‌ترین نمایشگاه‌های این منطقه است و کاربرد اصلی آن تسهیل ارتباط بین ناشران، نویسندگان، فروشندگان کتاب، کتابخانه‌داران، توزیع‌کنندگان کتاب و شرکت‌های چندرسانه‌ای است. این گروه افراد در دوران نمایشگاه قراردادهای تجاری بسیاری امضا می‌کنند و فعالیت‌های فرهنگی دیگر در میان آنان انجام می‌شود.
علاوه بر برنامه‌های انتشاراتی فعالیت‌های جنبی بسیاری نیز در نمایشگاه تدارک دیده می‌شود. کنفرانس، میز گرد، ملاقات با نویسندگان، جلسات بحث آزاد، و کارگاه‌های مختلف از جمله این فعالیت‌ها هستند. برای بازدیدکنندگان نمایشگاه فرصتی است که کتاب‌های موردعلاقه خود را در یک مکان خریداری و با نویسندگان موردعلاقه خود دیدار کنند و فرصت آشنایی با عناوین جدید را به دست آورند.
نمایشگاه کتاب رخدادی است که بیشترین بازدیدکننده را در این کشور دارد. در سال 2012 حدود 150798 نفر از نمایشگاه دیدن کردند. بنا بر اطلاعاتی که برنامه‌ریز نمایشگاه به خبرنگاران داد حدود 1275 خبرنگار از 71 کشور دنیا در این نمایشگاه شرکت کردند. نمایشگاه کتاب بین‌المللی «بلگراد» در شهر «بلگراد» در کشور «صربستان» و توسط شهرداری این شهر برگزار می‌شود. این نمایشگاه سالیانه در ماه اکتبر در هشت روز و در فضایی به مساحت 30 هزار متر مکعب برپا می‌شود.
محسن سلیمانی رایزنی فرهنگی ایران در صربستان را بر عهده دارد، سلیمانی از زمان حضورش در این کشور فعالیت‌های فرهنگی متنوعی را آغاز کرده است، به مناسبت برگزاری این دوره نمایشگاه، گفت‌وگویی با وی داشته‌ایم، او درباره مشترکات فرهنگی ایرانیها و صرب‌ها، علاقه‌مندی مردم صرب به ادبیات ایران و ... گفته‌هایی شنیدنی داشت. متن این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
تعداد علاقه‌مندان زبان فارسی در صربستان نسبت به اروپا بی‌نظیر است
* تسنیم: ایران و منطقه بالکان به خاطر اشتراک دینی در سال‌های بعد از انقلاب رابطه خوبی با هم داشتند. اوجش در ماجرای بوسنی بود، چقدر این رابطه منجر به مبادله فرهنگی، رونق زبان فارسی و مبادله آثار ادبی شده است؟
من سئوال شما را تصحیح می‌کنم. صربستان وضعیتش با بوسنی فرق می‌کند. در صربستان فقط 3 درصد مسلمان‌اند که بیشتر در جنوب صربستان هستند. اما فرمایش شما در مورد اشتراکات فرهنگی درست است. ما با صربستان اشتراکات فرهنگی زیادی داریم. دوستان ما در گذشته پژوهشی کرده‌اند و گفتند حدود 300 تا 500 واژه آنها فطعاً ریشه فارسی و حدود 1500 واژه آنها احتمالاً فارسی است. همین طور است برخی از ضرب المثل‌های آنها که تقریباً ضرب المثل فارسی است. آنها واقعاً به کشور ما علاقه‌مند هستند و به شدت از فرهنگ و هنر ایرانی استقبال می‌کنند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تعداد دانشجویان علاقه‌مند به زبان فارسی و مردمی که در این کشور می‌خواهند زبان فارسی بیاموزند، در اروپا بی‌نظیر است. در دانشگاه 200 دانشجوی زبان آموز ( زبان فارسی به عنوان زبان دوم ) داریم و این غیر از بیش از 100 زبان آموز فارسی آزاد است. این را هم بگویم این در حالی است که ما آگهی نمی‌دهیم چون بعد عملاً نمی توانیم پاسخگوی استقبال آنها در بلگراد و در شهرهای آن باشیم .
من و دوستانم در صربستان که گاهی با مردم عادی و نخبگان صحبت و خودمان را معرفی می‌کنیم، برایمان جالب است که می‌بینیم آنها درباره ایران کتاب‌ها و مطالبی را خوانده‌اند و همگی با اشتیاق می‌گویند که آرزو دارند روزی ایران را ببینند به ویژه اصفهان و شیراز ما را.
* تسنیم: سرانه مطالعه و شیوه‌های کتابخوانی در صربستان چگونه است؟
در صربستان هم به خاطر همه گیر شدن اینترنت مطالعه کتاب کاغذی طبعاً همگام با جهان کمتر شده است، ولی علاقه به مطالعه مردم بیشتر از ایران است. میانگین تیراژ کتاب حدود 2000 نسخه است که با توجه به جمعیت حدود 8 ، 9 میلیونی خود صربستان، رقم خوبی است. ( البته کتاب‌های صربی تقریباً برای کل منطقه بالکان منتشر می‌شود، چون تقریباً زبان چند کشور در این منطقه یکی است). اما آنها کتاب‌های پرفروش هم دارند که مثلآً در تیراژهای 50 تا 100 هزار نسخه منتشر می‌شود. در صربستان نسبت به کتاب کاغذی تمایل بیشتری وجود دارد تا الکترونیکی . فروش الکترونیکی کتاب زیاد باب نشده است.
انتشار ترجمه صربی «قصه‌های سبلان»
* شما قبل از هر چیز یک نویسنده هستید، این پیشینه موجب چه اقداماتی در یکسال اخیر در سمت رایزنی فرهنگی شده است؟
از سال گذشته رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بلگراد سعی کرد از ترجمه برخی از آثار ادبیات معاصر ایران به زبان صربی ـ در واقع زبان منطقه بالکان شامل حدود شش کشور است - حمایت کند و رمان «شطرنج با ماشین قیامت» ( آقای احمدزاده ) ترجمه شد ( ولی البته به دلایلی امسال منتشر نمی‌شود)، «قصه‌های سبلان» (آقای بایرامی ) به صربی ترجمه شد که امسال در نمایشگاه کتاب بلگراد توسط انتشارات بین‌المللی جئو پوئتیکا رونمایی و منتشر خواهد شد. غیر از این ما از ترجمه «گزیده اشعار معاصر فارسی» و «گزیده داستان‌های کوتاه فارسی» حمایت کرده‌ایم که دومی ترجمه شده و در آینده نزدیک منتشر خواهد شد.
البته قرار بود این کتاب اخیر در همین نمایشگاه رونمایی شود که به چاپ نرسید. در آینده سعی می‌کنیم از ترجمه آثار بیشتری از ادبیات معاصر فارسی حمایت کنیم. مثل یکی دو رمان و نیز گزیده قصه‌های مجید آقای مرادی کرمانی و یکی دو رمان دیگر فارسی را ترجمه کنیم. این را هم بگویم که بیشتر آثار ادبی که تاکنون از فارسی به صربی ترجمه شده است، مربوط به ادبیات قدیم ایران مثل دیوان حاقظ، مثنوی، شاهنامه، منطق الطیر، بوستان سعدی و... بوده است.
مشکلی که در ترجمه آثار به صربی وجود دارد این است که ما مترجم ادبی فارسی به صربی در سطح عالی کم داریم. متقابلاً در ایران نیز مترجم صربی به فارسی تقریباً وجود ندارد؛ برای همین چند کتاب ادبی که تاکنون از صربی به فارسی ترجمه شده است. مثل «پلی بر رودخانه درینا»( ایوو آندریچ، ترجمه رضا براهنی)، دوریش و مرگ (محمد سلیموویچ ترجمه داود وفایی) و گاو حیوان تنهایی است ( دیوید البحاری ترجمه عبدالهی) به ترتیب از زبان‌های انگلیسی ، ترکی و آلمانی به فارسی ترجمه شده است!
* تسنیم: اخیراً برخی آژانس‌های ادبی با ناشران صرب برای انتشار کتاب‌هایی در حوزه ادبیات دفاع مقدس مذاکره کرده و خبر از استقبال این ناشران داده‌اند، ادبیات ایران به ویژه ادبیات دفاع مقدس تا چه حد می‌تواند در آن کشور مورد استقبال واقع شود؟
به دلایلی هم‌چون وضع روحی مردم در صربستان و مسائل دو دهه اخیر، آنها زیاد از ادبیات درباره جنگ استقبال نمی‌کنند. البته اگر رمانی یا اثری نگاهی تازه به جنگ داشته باشد، وضع فرق می‌کند. مثلاً چند نفر از نویسندگان صربستان متن انگلیسی کتاب «شطرنج با ماشین قیامت» را خوانده بودند و گفتند از این اثر خوششان آمده است. برای همین شاید برخی از آثار برگزیده دفاع مقدس ما برای اینها جالب باشد ولی نه همه آنها ( می‌دانید که یوگسلاوی سابق، یکی از کشورهایی بود که در ساخت فیلم‌های پارتیزانی شهرت جهانی داشت.) در صربستان بیشتر رمان‌های عاشقانه مربوط به روابط خانوادگی و فردی، زندگینامه‌ها و نیز آثار تاریخی خواننده دارد.
*تسنیم: اجازه دهید به سراغ نمایشگاه کتاب بلگراد برویم، اساساً نمایشگاه کتاب بلگراد چگونه نمایشگاهی است و چه جایگاهی در جهان دارد؟
نمایشگاه بین المللی کتاب بلگراد که امسال شصت و دومین سال برگزاری آن است، بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب شرق اروپا و سومین یا چهارمین نمایشگاه کتاب بزرگ اروپا است. در این نمایشگاه مهمترین کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکای شمالی و برخی از کشورهای آمریکای لاتین شرکت دارند. از نظر زمانی بعد از نمایشگاه فرانکفورت برگزار می شود.
صربستان در حدود 700 ناشر دارد که 200 ناشر آن فعال هستند. ناشران این کشور از نظر تعداد و کیفیت آثار نیز در کل بالکان رده نخست را دارند. ما بررسی کردیم و دیدیم آمار سرانه مطالعه را کسی به طور علمی ندارد یا حداقل اغلب ندارند. شاید هم آمار سرانه مطالعه یک چیز ذهنی باشد، چون برای برخی سئوال مضحکی است. از کجا می‌شود، فهمید که مردم دقیقاً چقدر مطالعه می‌کنند؟ شاید بهترین راه میانگین تیراژ باشد که حدود 2000 نسخه است. این البته غیر از کتاب‌های گاه پرفروش است که تا 100000 نسخه هم می‌رسد. در صربستان سالی حدود 8000 عنوان کتاب غیر از کتاب‌های درسی منتشر می‌شود. هر سال در نمایشگاه مهمان ویژه‌ای نیز وجود دارد که در سه سال گذشته چین، روسی، ایران و امسال کشورهای آلمانی زبان لیختن اشتاین، آلمان، اتریش و سوئیس هستند.
* تسنیم: ایران با توجه به صنعت نشری که دارد در تعامل با ناشران صرب در این نمایشگاه چگونه می‌تواند موفق باشد؟
معمولاً به چند شیوه می‌‌توان با نشر یک کشور تعامل داشت. امضای تفاهم نامه با ناشران و اتحادیه ناشران آن کشور، حمایت از ترجمه آثار به آن زبان، تشویق ناشران برای شرکت در نمایشگاه کتاب تهران و معرفی آثار دو طرف به هم برای ترجمه به زبان‌های یک دیگر. رایزنی فرهنگی ایران در این یکی دو سال اخیر همه این راه ها را رفته است. نمایشگاه بلگراد با نمایشگاه تهران تفاهم نامه امضا کرده است ، دو سه ناشر مطرح این کشور با یک آژانس ادبی و طرح تاپ در ایران تفاهم نامه امضا کرده‌اند، ایران در سال گذشته مهمان ویژه نمایشگاه بلگراد بود و امسال نیز غرفه‌ای نسبتاً بزرگ در این نمایشگاه دارد. نمایشگاه بلگراد نیز سال پیش برای اولین بار در ایران غرفه داشت و امیدورایم آنها در سال های آینده مهمان ویژه نمایشگاه کتاب در ایران باشند. نمایندگی فرهنگی قدم‌هایی هم برای معرفی ادبیات صربستان به ایرانیها برداشته و امیدواریم ناشران ایران آثار برتر این کشور را در ایران منتشر کنند. ضمنآً رایزنی فرهنگی ایران در بلگراد در 30 سال فعالیت خود حدود 100 کتاب فارسی به زبان صربی ترجمه و منتشر کرده است که اینها در نمایشگاه کتاب بلگراد در معرض دید و فروش قرار خواهد گرفت.
* تسنیم: مهمترین برنامه‌های ایران در این نمایشگاه چیست؟
برنامه ها متنوع است از رونمایی کتاب و میزگرد ادبی در نمایشگاه گرفته تا سخنرانی نویسندگان و هنرمندان در دانشگاه‌ها و برگزاری روز ایران در غرفه کشورمان. امسال رایزنی و موسسه نمایشگاه‌های کتاب حدود 75 متر غرفه در سالن اصلی نمایشگاه دارند که در آن حدود 500 عنوان کتاب که در حدود 150 عنوان آنها به زبان صربی است به نمایش و بعضاً در معرض فروش خواهند گذاشت.
امسال مجموعاً 10 نفر از هنرمندان و نویسندگان و نماینده ناشران در نمایشگاه بلگراد از ایران شرکت دارند. دو نویسنده( آقایان بایرامی و کشاورز ) و دو هنرمند و استاد دانشگاه از ایران (آقایان امیر شعبانی پورفومنی و محمد حسین رضایی) در خود نمایشگاه و در دو دانشکده زبان و ادبیات بلگراد و هنرهای کاربردی بلگراد ، میزگرد و سخنرانی‌هایی درباره ادبیات داستانی ایران و هنرهای تجسمی در ایران خواهند داشت.
در سال پیش که ما مهمان ویژه نمایشگاه بلگراد بودیم، تفاهم‌نامه‌‌هایی با ناشران و قرارهایی با مترجمان صرب گذاشتیم که امسال آنها پیگیری خواهد شد.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رایزنی فرهنگی در قالب دو طرح گرنت و تاپ از ناشران و مترجمان صرب که علاقه‌مند هستند آثاری از ایران ترجمه کنند، حمایت خواهند کرد. نحوه این حمایت در بروشورهای مفصلی که تهیه شده در اختیار ناشران گذاشته خواهد شد و در دیدارهای حضوری هم برای آنها توضیح داده خواهد شد.
ممکن است تفاهم نامه‌ها و قراردادهایی هم بین ما به نمایندگی از طرف ناشران ایران و ناشران صربستان امضا شود.به علاوه از ناشران بزرگ صربستان برای شرکت در نمایشگاه تهران -مثل سال پیش که آنها غرفه‌ای در تهران داشتند -دعوت رسمی خواهد شد. موسسه نمایشگاه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری رایزنی فرهنگی در صربستان کتابچه‌هایی را که در آنها 110 نویسنده و نیز کتاب‌های برتر ناشران کودک و نوجوان ایران به دو زبان انگلیسی و صربی معرفی شده در اختیار ناشران علاقه‌مند خواهد گذاشت.
قصه‌های سبلان (آقای بایرامی ) که به صربی ترجمه شده امسال در نمایشگاه کتاب بلگراد توسط انتشارات بین المللی جئو پوئتیکا رونمایی و منتشر خواهد شد.
در ضمن در خود غرفه هنرمندان استاد رضایی و استاد شعبانی پور کارگاه‌های کوچک خوشنویسی، نقاشی خط و تصویرگری خواهند داشت و در غرفه ایران نمایشگاه کوچکی هم از صنایع دستی و آثار تصویرگری ایران خواهیم داشت.
انتهای پیام/
