تعداد ناشران بابرنامه متقاضی حضور در فرانکفورت کمتر از انگشتان دست/آیا کلمن ناشران ایرانی را «دزد» خطاب کرد؟
رئیس غرفه ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت می‌گوید: حضور ما در این نمایشگاه برآیند بضاعت ما در نشر داخلی است، متأسفانه ناشران با برنامه متقاضی حضور در نمایشگاه کمتر از انگشتان دو دست هستند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، حضور ایران در شصت و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت حاشیه‌ها و انتقاداتی را به همراه داشت، اگرچه مهمانان قابل توجهی در این دوره از نمایشگاه از غرفه ایران بازدید کردند و موفقیت‌های نیز نصیب ناشران ایرانی شد، اما حجم انتقادات در این دوره نسبت به حضور و شیوه برنامه‌ریزی‌ها آنچنان بالا بود که موجب شد، حاشیه‌ها اصل قرار گیرد و متن در فرع ماجرا پنهان شود.
خبرگزاری تسنیم، تلاش کرد، بدور از حاشیه‌هایی که در همان روزهای برگزاری نمایشگاه در رسانه‌ها ایجاد شد و تاکنون نیز ادامه دارد، به بررسی کارنامه حضور ایران در این دوره نمایشگاه بپردازد، بنابراین در نشستی با حضور امیرمسعود شهرام‌نیا رئیس غرفه ایران، لیلی حائری یزدی مدیر آژانس ادبی کیا و مریم رونق که حضورش درسالن بیزینس کلاب نمایشگاه نقطه عطفی برای ناشران دانشگاهی محسوب می‌شود،به بررسی عملکرد ایران در بزرگترین نمایشگاه بین‌المللی کتاب جهان بدور از هر حاشیه‌ای بپردازد.متناین نشست به شرح ذیل است:
شهرام‌نیا: حضور ما در فرانکفورت بازتابی از مجموعه اتفاقات نشر داخلی خودمان است
* تسنیم: جناب شهرام‌نیا، طبق تجربه چند سال گذشته، ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت در غرفه‌ای ملی حضوری مثمر ثمر داشته است، اما به نظر می‌رسد، همه بخش‌های این حضور، همه زنجیره‌های این حضور در تعامل با یکدیگر نیستند، بخش‌هایی ساز ناکوک می‌زنند و با برنامه‌ریزی انجام شده همسو نیستند، چرا چنین است، آیا برنامه‌ریزی‌ها دقیق و کامل نیست؟ آیا ما هنوز یاد نگرفته‌ایم که در یک تعامل به صورت هماهنگ در عرصه بین‌الملل حضور یابیم؟
من این قضاوت را که بگوییم برنامه‌ریزی شده یا برنامه‌ریزی نشده است، را دقیق نمی‌دانم، نباید یکباره دفعتاً بدون پیشینه و بدون نگاه به گذشته و مسیری که طی شده است، در مورد پدیده‌ای اظهارنظر کرد. بنده می‌خواهم به دو مطلب اشاره کنم، یکی اینکه به هر حال ما وقتی سراغ حضور ایران در نمایشگاه فرانکفورت می‌آییم، توقعی بیشتر از آنچه در نشر ما در داخل کشور دارد، نباید داشته باشیم، حضور ما در فرانکفورت بازتابی از مجموعه اتفاقات نشر داخلی خودمان است، همان طور که تا سطح مطلوب فاصله زیادی داریم، نمی‌توانیم توقع داشته باشیم حضور بین المللی حضور کاملی باشد. بنابراین بسیاری از اشکالات و ایرادات بازتابی از وضعیت نشر امروز ماست، بازتابی از شرایطی است که گریبان کتاب و نشر را در کشور گرفته است.
اما نکته دوم مسیر تدریجی است که طی کردیم. به نظرم در دو دهه گذشته ـ بعد از ماجرای سلمان رشدی از سال 1999 ایران توانست در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حضور یابد ـ سال‌های بسیاری وقت تلف شد، سال‌های زیادی یا حضور نداشتیم یا حضورمان حرفهای نبود، یا حضور پراکنده داشتم و در واقع نتوانستیم در مسیر رو به جلو و مسیری کاملا دارای هدف مشخص حرکت کنیم، اگرچه در برخی از سالها اتفاقات خوبی افتاده است. اما در آن سالها تاثیر مقطعی داشتیم ولی یک مسیر پیوسته مستمر و تاثیرگذاری را نپیمودیم. به همین دلیل حضور به شکل ملی عملاً در همین سه تا چهار سال اخیر اتفاق افتاده است که البته این میان یک سال نیز به خاطر ماجرای حضور سلمان رشدی ما نمایشگاه را تحریم کردیم. پس سه سال حضور به شکل ملی را در قالب غرفه ملی جمهوری اسلامی ایران تجربه کردیم.
به نظرم اگر حضور امسال را با در نظر گرفتن این شرایط و این که به هر حال یک نهال سه ساله است، نه بیست ساله ارزیابی کنیم، در مجموع حضورمان، حضور بدی نبوده است و ناشرانی که حضور پیدا کرده‌اند، سال به سال بهتر شده‌اند، ناشرانی را سراغ داریم که تا سال گذشته هنوز بروشور و کاتالوگ و اطلاعات حرفهای برای حضور نداشتند ولی در سال جاری خیلی حرفهای تر از قبل حضور پیدا کردند، خیلی با برنامه‌تر بودند چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی.از این جهت واقعا فکر می‌کنم که قدم‌های مثبت و ارزشمندی در کم و کیف حضور برداشته شده است.
همه ناشران متقاضی حضور در فرانکفورت غرفه گرفتند
* تسنیم: اشاره داشتید که در دو سال اخیر حضور خوبی را شاهد بوده‌ایم، اما گاهی نیز دیده می‌شود که برخی تشکل‌ها یا ناشران هستند که حضورشان در نمایشگاه‌های بیین‌المللی بدون خروجی و دستاورد است، چرا بعد از تجربه سال‌های اخیر هم‌چنان این ناشران برای حضور حمایت می‌شوند، آیا بهتر نیست که حمایت‌ها را به سمت تشکل‌ها و ناشران با برنامه‌تر سوق دهید؟
اولین بار است که به صراحت می‌گویم، ناشران، تشکل‌ها و افرادی که در غرفه ملی ایران در نمایشگاه فرانکفورت حضور داشتند، همه متقاضیان حضور بودند. ما هیچ فردی را حذف یا گزینش نکردیم، واقعیت این است در فراخوانی که برای حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت اعلام کردیم همین تعداد ناشر و تشکل اعلام آمادگی برای حضور کردند و همین تعداد ناشر و تشکل هم بعضی‌هایشان در گفتوگو با ما ترغیب به حضور شدند، تقریباً اردیبهشت ماه بود که فراخوانی برای حضور در غرفه ملی ایران انجام شد و ناشران به وب سایت مراجعه و ثبت نام کردند. برخی نیز به تشویق ما حضور پیدا کردند.
بنابراین اینگونه نیست که ناشرانی تمایل به حضور داشته باشند، اما ما حذف و گزینش کنیم، البته در فراخوان اعلام شده، ما شرایط و حداقل‌های لازم برای حضور در نمایشگاه را عنوان کرده بودیم، مواردی از این دست که کتاب باید تالیفی باشد، قابلیت عرضه در بازار بین المللی داشته باشد و... همه کسانی که این قابلیت‌ها را داشتند، همین‌هایی بودند که ثبت نام کردند. فکر می کنم تعداد کسانی که در این چند سال در غرفه ملی ایران حضور پیدا می‌کنند، اما نتوانسته‌اند به ارائه قابل قبولی برسند، اندک شمار است، انصافا این ویژگی که سال به سال ناشرانی که خصوصاً مستمر شرکت می‌کنند بهتر باشند، اتفاق می‌افتد، منتهی باز هم بعضی از ناشران یا تشکل‌ها تا سطح مطلوب حضور فاصله دارند.
شهرام‌نیا:تعداد ناشرانی که تمایل به حضور با برنامه در فرانکفورت دارند، به تعدادانگشتان دست هم نمی‌رسند
* تسنیم: چرا تعداد ناشران ثبت نام کننده برای حضور در غرفه ملی ایران اندک است؟ آیا تمایلی از سوی ناشران موفق‌تر در حوزه نشر داخل وجود ندارد؟ یا بضاعت ما اندک است؟
بضاعت ما در صحنه بین‌الملل قوی نیست، اگر اسامی نویسندگان ایرانی را در گوگل جست‌وجو کنید، رزومه مناسب انگلیسی از نویسنده‌های نسل جدید پیدا نمی‌کنیم، البته نویسندگان قدیمی‌تر شرایطشان بهتر است، ما برای نمایشگاه دیگری بدنبال چکیده‌‌های کتاب‌ها و رمان های معروف که در داخل جایزه گرفته‌اند، بودیم، اما نه در فضای وب و نه در سایت ناشران به زبان انگلیسی هیچ چکیده یا رزومه‌ای موجود نبود، متاسفانه هنوز بضاعت ما برای اینکه داشته‌هایمان را عرضه کنیم، اندک است تعداد اندکی شروع کردند، کار می‌کنند و خود حضور در فرانکفوت مشوق ناشرین ما شده است، اما واقعیت این است که هنوز با سطح قابل قبول و تعداد زیادی متقاضی با برنامه برای حضور فاصله داریم، تعداد ناشران برای این حضور که فکر و برنامه و ایده داشته باشند، بسیار اندک است، شاید به عدد انگشتان دو دست هم نرسند.
صرف حضور چیزی را عاید ناشر نمی‌کند، نمایشگاه فرانکفورت محلی است برای برداشت کردن آنچه در طول سال کاشته‌ایم، قرارهای ملاقات باید همه از قبل تنظیم شده باشد، محتواها از قبل آماده شده باشد، بروشورها از قبل آماده شده باشند، تعداد ناشرانی که حرفهای در طول سال کار می‌کنند، برنامه‌ریزی می‌کنند، بسیار اندک است، من شخصاً معتقدم حداقل فایده حضورهای بین المللی این است که ناشران بیشتری رو به سمت بازار جهانی بیاورند، ناشران بیشتری تلاش در جهت جهانی شدن آثار ایرانی را شروع کنند، ناشران بیشتری بخشی از بودجه و انرژی و وقت خود را صرف معرفی آثار در سطح بین‌المللی کنند.
* تسنیم: یکی از انتقاداتی که دراین دوره خصوصاً به غرفه ایران وارد می‌شد این بود که نشست‌ها و برنامه‌های جنبی که برگزار شد، بیشتر مصرف داخلی داشت تا در حوزه و عرصه بین الملل و یا اینکه چرا نشست‌ها به زبان فارسی بود، چه توجیهی برای برگزاری نشست به زبان فارسی برای ناشران ایرانی خارج از کشور وجود دارد؟ پاسخ شما به این انتقادات چیست؟
من نمی‌خواهم بگویم مجموعه نشست‌هایی که برگزار شد خیلی کامل و بی نقص بود، طبیعتا دیکته ننوشته غلط ندارد و قطعاً ممکن است خود ما هم حتی وقتی نقد می‌کنیم، ایراداتی را مطرح کنیم. اولاً به جز دو برنامه همه برنامه‌ها یا توسط ناشران یا تشکل‌های نشر حاضر در نمایشگاه طراحی، برنامه ریزی و مدیریت شد. تنها ما فضا را ایجاد کردیم و در اختیار دوستان گذاشتیم، برنامه‌ریزی، دعوت از مخاطب و سخنران هم بر عهده خود دوستان بود. دو برنامه‌ای که توسط ما مدیریت شد، یکی نشست اولیه غرفه و افتتاحیه بود و دیگری برنامه روز ایران بود که معمولاً تعداد بیشتری را دعوت می‌کنیم و پذیرایی مختصر در حاشیه آن انجام می‌شود.
هیچ نشستی در غرفه ایران کاملا به زبان فارسی برگزار نشد/اگر در چهار راه ولیعصر برگزار میکردیم، کدام شخصیت خارجی حضور پبدا می‌کرد؟
به نظر من سطح نشست‌های غرفه ایران یکسان نبود، نشست به زبان فارسی به جز همین نشست افتتاحیه که اساساً داخلی بود و به منظور هماهنگی داخلی انجام شد، برگزار نشد، هیچ کدام از نشست‌ها به زبان فارسی کامل نبود، اگر فارسی مطرح می‌شد حتما در جا به انگلیسی ترجمه می‌شد، مواردی بود که گاهی اصلا سخنرانان فارسی نمی‌دانستند. به نظرم امسال در مقایسه با سال های گذشته وضعیت نشست ها خیلی بهتر بود. هم فضا فضای بهتری بود و مزاحمتی برای بقیه غرفه‌ها نداشت، هم تعداد افرادی که در این نشست‌ها آمدند و رفتند، جالب توجه بود، یکی از کم لطفی‌هایی که شاید در این نقدها مطرح شد، بی‌توجهی به این نکته مهم بود که اگر بخواهیم به تعبیر یکی از دوستان همین نشست‌ها را در تهران و در چهار راه ولیعصر برگزار کنیم، آیا واقعا این همه شخصیت خارجی که در این نشست‌ها حضور داشتند، امکان حضور دارند؟ برای نمونه حضور آقای کلمن که به همت دوستان در انجمن ناشران دانشگاهی ممکن شد، رئیس نمایشگاه کتاب بلونیا، رئیس نمایشگاه کتاب پاریس، رئیس اتحادیه ناشران ایتالیا، رئیس آژانس ملی کتاب فرانسه، آقای ویسر نویسنده، معمار و استاد دانشگاه زوریخ، پرفسور کنعانی یکی از اساتید برجسته ایرانی در برلین، خانم تورسینک نماینده انجمن ترویج خواندن در آلمان، خانم یوخن وبر مدیر بخش زبان‌های خارجی کتابخانه بین المللی مونیخ، آیا امکان حضورشان در تهران بود؟
تعداد مخاطب درنشست‌های تخصصی فرانکفورت ارزش محسوب نمی‌شود
در مجموع حدود 25 نفر از چهره‌های مختلف بین المللی که اتفاقا حضورشان هم به ما کمک می‌کرد، هم به نشست‌های غرفه در غرفه ایران حضور یافتند، این یک روی سکه بود،روی دیگر سکه این است که نمایشگاه کتاب فرانکفورت یک نمایشگاه تخصصی است، نشست های متعددی در غرفه‌های مختلف روسیه، ترکیه، چک و... برگزار شد، برخی از این نشست‌ها از نشست‌های ما خلوت‌تر بود، ما نشست‌هایی داشتیم پرمخاطب مثل برنامه «روز ایران»، نشست‌هایی هم با مخاطبان معدود داشتیم اما نکته این است که اولا تعداد مخاطب حاضر در برگزاری نشست‌هایی از این دست چندان مهم نیست، در واقع این یک گفت‌و‌گویی است که هم رسانه ای شدنش برای ما مهم است هم خود آن. نفس گفتوگو مهم است، ممکن است بعضی از این گفتوگوها یا بعضی از این نشست‌ها نقدهایی داشته باشد، ولی این کاری است که در یک فضای محدود داخل غرفه‌ها انجام می‌شود.
با وجود نقدهایی که به نشست ناشران با آقای کلمن وارد شد، نشست خیلی خوبی بود، اینکه ناشران دانشگاهی ما مقابل یک چهره شناخته شده بین‌المللی صنعت نشر قرار بگیرند، حرفهایشان را بزنند تقاضا، دیدگاه و نقدهایشان را مطرح کنند، طرف مقابل هم صریح حرف بزند، اتفاق مبارکی است. حال اگر 5 نفر نشسته باشند از بیرون گوش بدهند، نمی‌توان گفت، نشست بی‌مخاطب بوده است، چون سخنرانی نبوده که تعداد مخاطب مهم باشد.که از قضا آن نشست خیلی پرمخاطب بود.
شهرام‌نیا: دوستانی که نقد می‌کنند، ساز و کار نشست‌های تخصصی را نمی‌دانند
گاهی دوستانی که نقد می‌کنند خیلی از ساز و کار نشست‌های این چنینی مطلع نیستند و در واقع تفاوت نشست‌هایی از این دست را با یک جلسه سخنرانی کاملا مخاطب محور تشخیص نمی‌دهند، خود ما در نمایشگاه کتاب پکن برنامه‌هایی را برگزار میکردیم که دویست تا سیصد نفر نشسته بودند، ولی نه آن تعداد خیلی ارزش و شأن آن نشست را بالا می برد، چون نمایشگاه نمایشگاهی بود که مخاطب عام داشت ما هم برنامه های مخاطب پسند متنوعی را اجرا میکردیم، نه این جا این تعداد کم دلیل بر این است که نشست ضعیف است و اساسا نُرم نشست‌های کوچک تخصصی داخل غرفه همین است، چه بسا بازتاب خبری که پیدا می‌کند، گفت‌و‌گوهایی که بین افراد صورت می‌گیرد مهمتر باشد. با این حال برنامه ما این است که ان شالله برای دوره آینده خیلی زودتر برنامه‌ریزی کنیم، خود دوستان تشکل‌ها برنامه‌ریزی دقیق‌تر و بهتری داشته باشند، کیفیت را افزایش دهیم، من فکر می‌کنم نشست‌های امسال در مقایسه با سال گذشته یک سر و گردن بالاتر بود و با شرایط بهتری برگزار شد. ولی این که آیا می‌شود از این بهتر برگزار کرد؟ بله، قطعا فکر می‌کنم که باید با برنامه‌ریزی و نظم بهتر این مسیر رو به جلو را ادامه دهیم.
* تسنیم: از جمله انتقادات وارد به غرفه ایران این بود که تعداد نشست‌های غرفه ما بالاتر و بیشتر از غرفه‌های دیگر بود، این رفت و امدها را سخت کرده بود ، نظرتان درباره این چیست؟
در غرفه ایران در نمایشگاه فرانکفورت جمعاً 27 نشست برگزار شد، ما زمان بندی که برای نشست‌ها داشتیم، اینگونه بود که هر روز از ساعت 11 و نیم تا ساعت 3 بعدازظهر داخل غرفه برنامه داشتیم، البته بعضی روزها یک مقداری ساعت‌ها جابه جا شد، اما ما سعی کردیم زمان نشست‌ها را محدود کنیم، این موضوعی است که باید با دوستان دیگر نیز درباره‌اش هم فکری کنیم، یکی از ناشران نیز که انتقاد کرده بود، گفته بود که ما می‌خواستیم کتاب «پرندگان ایران» را رونمایی کنیم ولی نشد، واقعیت این است که این موضوع دیر اطلاع داده شد و برنامه‌ها پر شده بود. تقاضاها به قدری زیاد بود که ما عملا مجبور شدیم، برنامه را بازتر کنیم و امسال چون فضای نشست را محصور کرده بودیم یعنی در واقع یک دیواره‌ای دور فضای نشست ایجاد شده بود، مزاحمت و سر و صدایی برای بخش‌های دیگر غرفه نداشتیم، من فکر می‌کنم باید با هم فکری دوستان تصمیم بگیریم که موازنه‌ای بین تقاضاها و امکانات موجود ایجاد کنیم.
شهرام‌نیا: نیازمند برنامه‌ریزی برای تربیت حضور بین‌المللی ناشران و نویسندگان هستیم
* تسنیم: در صحبت‌هایتان اشاره داشتید که نویسندگان مادر جهان شناخته شده نیستند، این ضعف تا حدودی بر ناشران وارد است، موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی به عنوان نماینده ارشاد تا چه اندازه در سال‌های اخیر در جهت برطرف شدن این موضوع تلاش کرده، آیا دوره‌های آموزشی برگزار کرده‌اید؟
وظیفه تخصصی موسسه این نیست که به دوره‌های آموزشی ورود پیدا کند، اما در محدوده همین نمایشگاه‌هایی که برگزار می‌شود، ما جلسات هماهنگی با دوستان برگزار می‌کنیم، امسال برشور راهنمایی که در اختیار ناشران قرار دادیم، آموزش‌هایی را در خود داشت، مواردی چون اینکه کاتالوگ به زبان انگلیسی باید داشته باشید، در شیوه معرفی کتاب‌ها باید ویژگی‌هایی وجود داشته باشد و مشخصاتی از این دست. ولی قبول دارم که در کل یک کار آموزشی مناسب و یک برنامه‌ریزی برای تربیت حضور بین المللی چه ناشران و چه نویسندگان مورد نیاز است و امیدواریم ان شالله در این دوره جدید وزارت ارشاد در برنامه‌ها قرار بگیرد.
* تسنیم: خانم حائری شما بیش از 20 سال است که تجربه حضور در عرصه بین‌الملل را دارید، امسال برای نخستین‌بار در نمایشگاه کتاب ایران در غرفه ملی حضور یافتید، شکل حضور ایران در دو تا سه سال اخیر را چه اندازه استاندارد می‌دانید؟ آن چیزی که از حضور در عرصه جهانی باید وجود داشته باشد، چه میزان محقق شده است؟
به نظر من همان طور که آقای شهرام‌نیا هم گفتند رویکردی که موسسه نمایشگاهها در این چند سال اخیر داشته، با توجه به اینکه موسسات مردم نهاد، ناشران و خصوصی‌ها را مد نظر گرفته است، رویکرد خوبی است، تلاش‌های خوبی در این چند سال اخیر انجام شده است، من نمی‌گویم ضعف نداشته است، اکنون نمی‌خواهم به ضعف‌ها اشاره کنم، چرا که در مورد این نمایشگاه حاشیه سازی‌های زیادی انجام شده است، در حالی که واقعا همه این انتظارات را نمی‌شود از موسسه نمایشگاهها داشت. آن‌چیزی که عرضه شد، بازتاب نشر ما بود.
ناشران مستقلی که امسال در غرفه ایران حضور داشتند، ناشران کوچکی نبودند، بدنه قدرتمند نشر ما بود که حضور پیدا کرد، من خجالت زده می‌شوم، از اینکه می‌گویند به این ناشران گفته‌اند، حتما باید کاتالوگ داشته باشید، سایتتان به انگلیسی باشد و... وقتی این ناشران پتانسیل حضور بین المللی را دارا نیستند چه انتظاری می‌توان داشت؟ این ناشران حتی برخورد مناسبی با حق مولف حتی در داخل ایران ندارند، بنابراین نباید و نمی‌توان همه انتظارات را از موسسه نمایشگاهها داشت.
حائری(مدیر آژانس ادبی کیا): در سال‌های گذشته حتی از رد شدن مقابل غرفه ایران هم پرهیز می‌کردم
من خود در سال‌های گذشته حتی حاضر نبودم از جلوی غرفه موسسه نمایشگاهها بگذرم،بسیاری از همین ناشرانی که امسال حضور داشتند، اصلا تعاملی نداشتند چرا که نمی‌خواستیم به شکل دولتی دیده شویم، وقتی هم به من پیشنهاد دادند که عرضه نشر کودک در نمایشگاه را بر عهده بگیرم، گفتم تا من به عنوان آژانس ادبی کیا دیده نشوم، حضور پیدا نخواهم کرد. تا اینکه از نمایشگاه کتاب پکن با من صحبت کردند و فضایی را به آژانس کیا اختصاص دادند، بعد هم در نمایشگاه کتاب فرانکفورت به همین شیوه تعامل شد که من پذیرفتم.
حائری: مسیر پرفراز و نشیب است اما حرکت خوبی آغاز کرده‌ایم
به نظر من این مسیر خیلی سخت و پرفراز و نشیب است، اما شروع حرکت خوب است، به نظر من باید این حرکت را حفظ کرد و هر سال در بهتر شدن آن کوشید، این اعتمادی که ناشران خصوصی پیدا کرده‌اند و در این فضا با یکدیگر در کنار هم حضور پیدا می‌کنند، فضای بین‌المللی را درک می‌کنند، غنیمت است، . به هر حال حضور در عرصه بین‌الملل حداقل هایی دارد، ناشران باید از قبل برنامه داشته باشند، باید قرار ملاقات داشته باشند، فقط ارائه کتاب مطرح نیست، باید کتابهای دیگران را پذیرا باشند، ببینند و تبادل رایت انجام دهند. به نظر غرفه ملی ایران درنمایشگاه فرانکفورت فضای خوب و گام مناسبی برای رخ دادن این اتفاقات است.
حائری: نشست‌های غرفه کودک ایران بسیار حرفهای بود/ تعاملات گذشته با کتابخانه مونیخ و بنیاد نورلا به کمکان آمد
اما نشست‌هایی هم در غرفه ایران در بخش کودک با همکاری انجمن نویسندگان کودک و خانم رویا مکتبی‌فرد شکل گرفت که به نظر من بسیار حرفهای بود، حضور برخی افراد وابسته به پیشینه ارتباط طولانی بود، رئیس کتابخانه مونیخ در غرفه ما حضور پیدا نمی‌کرد، اگر ما با کتابخانه مونیخ از سالها پیش در ارتباط نبودیم، تاکنون نمایشگاه‌های تصویرگری با همکاری انجمن تصویرگران در کتابخانه مونیخ برگزار شده است و هر ساله تازه‌هایی از کتابهای ایرانی منتخب و در لیست کلاغ سفید می‌آید. پژوهشگران ما هر ساله در دوره‌های مطالعاتی این کتابخانه شرکت می‌کنند، بنابراین ارتباط خوبی با این کتابخانه دارم.
ما هیچ وقت نمی‌توانستیم رئیس بنیاد نورلا که مسئول ترویج زبان نروژی در کشورهای مختلف است را در غرفه ایران بیاوریم، اگر آن پیشینه آوردن کتاب‌هایی از نروژ به ایران نبود، همه این موفقیت‌ها نتیجه تلاش‌هایی است که در طول سال‌های قبل کشیده شده و اکنون به بار نشسته است، این فضاها را ایجاد کردن آسان نیست، در نمایشگاه پکن جمع کردن افراد و برگزاری برنامه‌های جذاب چندان مهم نیست، اما در چنین فضایی مثل نمایشگاه فرانکفورت اگر نشست با تعداد افراد محدود اما اثرگذار برگزار شود، ارزشمند است.
این اقدامات باید بازتاب مناسبی در رسانه‌ها داشت که متاسفانه اطلاع‌رسانی در بخش کودک بسیار ضعیف بود، یکی از ضعف‌های بخش کودک این بود که فضایی برای گفتوگو و تعامل با رسانه تدارک دیده نشده بود، فهرست کلاغ سفید که برترین آثار کشورهای مختلف را در خود جای می‌دهد، بسیار قابل بحث و بررسی بود، اما فرصتی فراهم نشد.
حائری: تغییر وضعیت حضور ترکیه در سال‌های اخیر تجربه مناسبی برای ماست
به نظر می‌رسد ما در شروع کار هستیم و می‌توان این فعالیت‌ها را به شکل بهتر و حرفهای تر پیش برد، اگر همین روند ادامه یابد، در سال‌های آینده وضعیت خوبی خواهیم داشت، اگر سالها قبل غرفه ترکیه را دیده باشید که در چه وضعیت فلاکت‌باری حضور پیدا می‌کرد و اکنون به نقطه قوتی در نمایشگاه تبدیل شده است، به مسیر پیش رو اطمینان پیدا خواهید کرد.
حائری: طرح «گرنت» نقطه قوتی برای ما خواهد بود/ نباید ناشران کوچک دنیا استفاده کننده صرف گرنت باشند
اما نقطه قوت دیگری که امسال ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت داشت، معرفی طرح «گرنت» بود، فارسی زبانی است که مهجور افتاده است، با این که خیلی‌ها به این زبان صحبت می‌کنند، ما باید از گسترش این زبان حمایت کنیم، آن را ترویج دهیم، نباید از کشوری مثل ترکیه عقب بمانیم.
طرح گرنت به تازگی آغاز شده است و طبیعتا ایراداتی نیز بر آن وارد است، اما موجب گسترش نشر ما خواهد شد، در کنار این طرح، ما باید وارد تعامل دوطرفه شویم، در مقابل ارائه و معرفی کتاب‌هایمان پذیرای کتابهای آنها نیز باشیم، طرح گرنت باید این توجه را داشته باشد که تنها ناشران کوچکی که قوتی در بازارهای بین‌المللی ندارند، بخواهند از «گرنت» استفاده کنند.
حائری: انتقاد از عرضه حجم زیادی از کتاب/ هیچ رویکردی در ارائه کتاب‌ها وجود ندارد
* تسنیم: برخی از ناشران به کتاب‌هایی که توسط تشکل‌های نشر برای عرضه در غرفه ایران انتخاب شده بودند، انتقاد داشتند، شما کتابهای بخش کودک را چگونه دیدید؟
من تنها بخش کودک را ارزیابی کردم، اما مسلماً بخش بزرگسال هم همین مشکل را دارد، در بخش کودک با وجود اینکه انجمن نویسندگان کتاب کودک، دست به انتخاب کتاب‌ها زده بودند، باز هم شاهد کتاب هایی بودیم که مشخص نبود با چه رویکردی انتخاب شده‌اند، از قبل روی آنها کار نشده بود. من نمی دانم که چه کسی برنامه‌ریز این کار است، اما برای عرضه کتاب در عرصه بین‌الملل باید قرارهای ملاقات از پیش تعیین شده باشد، برای معرفی کتاب از پیش در ناشر خارجی ایجاد علاقه شده باشد، عرضه حجم زیادی از کتاب هیچ دردی را دوا نمی‌کند، مسلماً در بخش بزرگسال هم ما با این مشکل مواجه بوده‌ایم، حتی من در یکی از گفتوگوها شنیدم که باید کتابهای بیشتری آورده شود، آخر با چه رویکردی آورده شود؟ آیا ما در زمینه کتابهای علمی و دانشگاهی ما اصلا حرفی برای گفتن داریم؟ این ها نکاتی است که باید مورد توجه قرار گرفته شود.
* تسنیم: در صحبت‌هایتان اشاره داشتید که نمی‌توان همه انتظارات را از موسسه نمایشگاهها داشت، بخش عمده‌ای از چگونگی حضور ما متوجه ناشران و تشکل‌های نشر و آژانس‌های ادبی است، در نمایشگاه‌های خارجی می‌بینیم که مدیران آژانس‌های ادبی و ناشران در غرفه مستقرند و کمتر تمایلی به مراودات خارج از غرفه مثلا در سالن ویژه آژانس‌های ادبی دارند، چرا چنین است؟ چرا ما به دنبال ناشران خارجی نمی‌رویم و منتظریم آنها به سراغ ما بیایند؟
ما در آغاز راهیم، اکنون برای ما از جهت اقتصادی چندان قابل توجیه نیست که میزی را در آن سالن آژانس های ادبی داشته باشیم، خود من شخصاً این نیاز را احساس نمی‌کنم، چون قرارها را در غرفه‌های ناشرانی که کار می‌کنم، می‌گذارم.حضور آژانس‌های ادبی در غرفه بزرگسال خصوصاً آژانس تماس و پل خیلی خوب است، خوشبختانه فعالیت آژانس‌های ادبی شکل گرفته است.
حائری: آژانس ادبی در ایران موسسه سودبری نیست/ ناشران ما نمی‌خواهند حرفهای رفتار کنند، حتی در برخورد با حق مولف داخلی
این‌جا گلایه‌ای را هم مطرح می‌کنم، چند سال پیش آقای شهرام نیا در مصاحبه‌ای گفتند آژانس‌های ادبی در ایران فعالیت نمی‌کنند، من به ایشان گفتم، این درست است اما شما نباید علناً می‌گفتید، خود شما باید بها دهید به حضور آژانس‌ها، در حالی که من را به عنوان بدنه خصوص ندیدید. من سال‌هاست که در نمایشگاه فرانکفورت حضور دارم و فعالیت‌هایم را پیگیری می‌کنم. من در سال‌های گذشته فعالیت‌هایم را با سرسختی ادامه دادم، در حالیکه آژانس‌های با سابقه‌ای چون غزال نتوانست ادامه دهد. چون آژانس موسسه قابل سودبری نیست، ناشران ما احتیاجی به آژانس ادبی حس نمی‌کنند، چون تابع کپی رایت نیستیم، ناشران نمی خواهند حرفهای رفتار کنند، حتی حقوق مولف ایرانی را درست پرداخت نمی‌کنند در نمایشگاه پکن و فرانکفورت که بودم رایت کتاب‌هایی در 14 عنوان را فروختم، اما برای چند عنوان از این کتاب‌ها مشکلی پیش آمد چرا که ناشر ایرانی قراردادی با مولف ایرانی بسته است، اما پس از گذشت 5 سال هنوز کتاب را چاپ نکرده و تمام حقوقش را به یک ناشر خارجی واگذار کرده است، در حالی که مولف اصلا از ماجرا خبر ندارد.
حائری: وقتی هنوز حقوق مولف در داخل حل نشده چطور انتظار پیوستن به برن را داریم؟
این وضعیت نشان می‌دهد که ما هنوز حقوق مولف در داخل را حل نکرده‌ایم، آنوقت می‌خواهیم به معاهده برن بپیوندیم؟ و بین المللی باشیم؟ واقعیت این است که ما راه بسیاری داریم، بیشترین انتقاد در این میان متوجه ناشران است که اصلا حرفه ای نیستند، حتی بزرگترین و بهترین ناشران ما هم تمام و کمال به کپی‌رایت وفادار نیستند.
* تسنیم: به فراگیر شدن فعالیت آژانس‌های ادبی در ایران اشاره کردید، با توجه به بضاعت ما درعرصه نشر داخلی، راه برای فعالیت آژانس‌های ادبی چه اندازه در ایران باز است و درمقابل چه میزان از فعالیت آژانس‌های ادبی در خارج از کشو.ر استقبال می‌شود؟
من از طرف خودم می‌گویم، من اکنون نماینده بسیاری از ناشران بزرگ اروپایی و آمریکایی در منطقه و ایران هستم، این نشان می‌دهد که خارجی‌ها به دنبال فرد یا موسسه‌ای هستند که کارهایشان را دنبال کند، زمانی که اعتمادشان کسب شود، در این مسیر فعال وارد خواهند شد.
رونق: مسئولان سالن بیزینس کلاب فرانکفورت پاسخی به تقاضای حضور ناشران و خبرنگاران ایرانی ندادند
* تسنیم: خانم رونق، شما نخستین ناشر ایرانی هستید که در سالن بیزینس کلاب نمایشگاه کتاب یا باشگاه کسب و کار حضور پیدا کردید، در نشست خبری نمایشگاه مطرح شد که زمینه حضور 10 ناشر و خبرنگار نیز فراهم شده استف اما در ادامه خبری از این حضور نشد، درباره این موضوع بفرمایید؟
این تقاضا از من شد اما بسیار دیرهنگام، من تقاضا را به رابطم در سالن بیزینس کلاب فرستادم، ایمیل من به مسئول بالادستی او ارسال شد و بعد از من فهرست افراد و نام رسانه‌هایی که نمایندگانش تمایل به حضور داشتند، را پرسیدند. من هم بالافاصله اسامی را ارسال کردم، اما هیچ پاسخی از سوی آنها داده نشد. علت اینکه چرا پاسخی داده نشد را نمی‌دانم اما محیط این سالن بسیار کنترل شده است، ورود خروج افراد کنترل می‌شد، رئیس نمایشگاه هر روز در این سالن نشست داشت، به هر حال این سالن بخش وی آی پی نمایشگاه محسوب می‌شود و اجازه ورود به همه داده نمی‌شود. از طرف دیگر شرایط این سالن به اندازه‌ای حرفهای بود که نخواهند اجازه ورود را به همه افراد بدهند.
تصور می‌کنم، اگربرای سال آینده از پیش برنامه‌ریزی داشته باشیم، زمان‌بندی مصاحبه‌ها، افراد مصاحبه‌شونده و ملاقات شونده را معرفی کنیم، با پاسخ مثبت روبرو شویم.
* تسنیم: درباره تجربه حضورتان در این سالن بگویید؟
حضور در سالن بیزینس کلاب واقعا تجربه جالبی بود، ناشران و نمایندگان بزرگ دنیای نشر حضور داشتند، بررسی روند‌های نشر ناشران بزرگ جهان بسیار جالب توجه بود، مسئول بزرگترین آژانس ادبی جهان حضور داشت و سخنرانی جالب توجهی کرد. من سفیر ناشران ایرانی در این سالن بودم، اما حضورم برایم جنبه آموزشی داشت. پیشنهاد می‌کنم، اگر ناشری نمی‌خواهد در نمایشگاه غرفه بگیرد، می‌تواند هزینه کند و فضای وی آی پی برای نشست‌هایش داشته باشد، بیزینس کلاب فضایی بسیار مناسب است.
رونق: باید خودمان را با خودمان مقایسه کنیم/ غرفه ایران چیزی از غرفه کشورهای دیگر کم نداشت
* تسنیم: شما در واقع استانداردهای بین المللی نشر را نزدیک دیدید، با توجه به آنچه دیدید، شیوه حضور ما در سال‌های اخیر چه اندازه به استانداردهای بین‌المللی نزدیک شده است؟
اکنون برای مقایسه کردن بسیار زود است، ما باید خود را با خودمان مقایسه کنیم در این صورت خیلی بهتر شده‌ایم، من دو سال است که در نمایشگاه فرانکفورت حضور دارم به عنوان نماینده انجمن ناشران کتاب دانشگاهی، من معتقدم ما از غرفه ناشران کشورهای دیگر چیزی کم نداریم، غرفه آبرومندی داریم، برنامه‌ها مشخص است، آزادی عمل به ناشر، صنف، نویسنده و مترجم داده شده و این مزیت بزرگی است. این که به عنوان انجمن ناشران کتاب دانشگاهی می‌توانم برنامه‌های صنف خودم را جلو ببرم، مهم است، این آزادی عمل خیلی خوب است. به هر حال هر اقدامی ممکن است گرفتار نقد و حاشیه هم بشود.
ما پس از بازگشت از فرانکفورت جلسات برای حضور در سال آینده را در انجمن برگزار کردیم، این نکته بسیار مهمی است، نکته‌ای که مانع حضور حرفهای ما در نمایشگاه‌های کتاب می‌شود، این است که ما از فاصله حضور امسال تا سال آینده کاری انجام نمی‌دهیم، ما خبرنامه‌ای به زبان انگلیسی منتشر نمی‌کنیم، این‌ها برایم گران تمام می‌شود.
حائری: ناشران ما با حضور حرفهای فاصله زیادی دارند/ نباید همه انتظارات را از موسسه نمایشگاهها داشت
اما درباره شرایط غرفه ایران هم باید بگویم که هم تجهیزات، هم مکان نشست‌ها و ... مناسب است، استانداردهایی که موسسه نمایشگاهها باید برآورد کند، درست است، مابقی با خودمان است، با صنف و ناشر است. من هم با خانم حائری موافقم که ناشران ما با حضور حرفهای فاصله بسیار دارند، من خود به عنوان یک ناشر هنوز در عرصه بین‌الملل وارد نشده‌ام، چون تصور می‌کنم هنوز آماذدگی‌اش را ندارم، اما به عنوان نماینده صنف فرصت را مناسب می‌دانم.
ماجرای حاشیه‌های نشست کلمن چه بود؟ آیا رئیس اتحادیه جهانی ناشران، ناشران ایرانی را دزد خطاب کرد؟
* تسنیم: یکی از انتقاداتی جدی امسال به حضور ایران در فرانکفورت، به حاشیه ایجاد شده برای نشست آقای کلمن اختصاص داشت، شما مترجم هر دو نشست وی در غرفه ایران بودید، آیا آقای کلمن ناشران ایرانی را دزد خطاب کرد؟
ما از پیش برنامه‌ریزی‌های بسیاری برای برپایی این نشست کردیم، علت برپایی آن تجربه ای بود که سال قبل در برخورد با ناشران آمریکایی داشتیم، هدف ما در انجمن از حضور این بود که اعضای انجمن و ناشران کتاب دانشگاهی و محیط نشر کتاب دانشگاهی در ایران را به ناشر خارجی معرفی کنیم. تجربه سال‌های قبل نشان می‌داد که ناشران خارجی شناخت خوبی از ناشران دانشگاهی ایران ندارند، امسال پس از گذشت شرایط خاص انتخابات آمریکا ما شروع کردیم قرار ملاقات‌هایی گذاشتیم. دیدیم ناشران آمریکایی حجتی پاسخی به درخواست ما نمی‌دهند. دیدیم بهتر است با رئیس اتحادیه جهانی ناشران دیداری داشته باشیم.
بیشتر بخوانیم نمی‌توانیم پشت میز بنشینیم و بخواهیم کتابمان جهانی شود
آقای کلمن بسیار سریع پاسخ مثبت داد. ما موضوعاتی که در ارتباط با جلسه مدنظر داشتیم و مربوط به اقتصاد نشر بود را با وی مطرح کردیم اما حدس می‌زدیم که شاید پای مسئله کپی‌رایت نیز به موضوع باز شود، در دیدار با آقای کلمن بعد از اینکه من مقدمه‌ای درباره نشر کتاب دانشگاهی در ایران مطرح کردم، آقای کلمن در مقدمه ای گفتند اگر ناشران ایرانی پایرسی(سرقت ادبی) می کنند کار بسیار بدی است پایرسی به معنای دزدی کردن است. نگفتند ایرانیها دزدی می کنند. گفتند اگر انجام می‌شود، کار بدی است.
کلمن، بعد از حاشیه‌ها در توئیتر خود به خبری که گفته بود آقای کلمن ناشران ایرانی را دزد خطاب کرد، اشاره کرد و گفت این اشتباه ترجمه شده است.
آقای کلمن تمایل داشت در این باره دوباره صحبت کند، بنابراین دوباره به غرفه ملی ایران آمد و با خبرنگاران وارد تعامل شد.خوشبختانه هنوز با وی در تعامل هستیم. متاسفانه آن خبرگزاری که این خبر را برای اولین‌بار کار کرد و در توئیت کلمن هم لینک شد، اصلاً خبرگزاری داخلی نبود. به نظرم دامنه‌اش فرانسوی بود.
ادامه دارد...
انتهای پیام/