ما این فرهنگ را در تماشاچیها جا انداختیم که شما بیایید بازیگر چهره ببینید
الهام شعبانی معتقد است ستارگان سینمایی و تلویزیونی باید به قوانین تئاتریها احترم بگذارند، همانطور که یک تئاتری به قانون سینما احترام میگذارد. او میگوید قوانین موجود در تئاتر نمیتواند از قراردادها صیانت کند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، الهام شعبانی از فعالان صنفی جامعه تئاتر است. در سال 93، زمانی که هنرمندان تئاتر برای دریافت مطالبات معوقه خود در حیاط معاونت امور هنری تحصن کرده بودند، این بازیگر و طراح لباس از پیشگامان حرکت جمعی خانواده تئاتر بود. این روزها که وضعیت تماشاخانههای خصوصی به همراه شرایط دستمزدها و وضعیت مبهم موضوعی به نام تهیهکنندگی تئاتر وجود دارد، شعبانی معترض به وضعیت کنونی است. آنچه میخوانید گفتگوی خبرنگار تسنیم با این هنرمند دغدغهمند است.
***
تسنیم: آیا در گذشته برای ارزیابی هنرمندان سیستمی وجود داشت.
شعبانی: قبلاً مرکز هنرهای نمایشی و خانه تئاتر یک رنج رقمی داشتند. یعنی یک رقم مشخصی داشتیم که من به عنوان بازیگر طبق سوابق و سنواتم، میدانستم که مقدار مشخصی پول دریافت میکنم.
تسنیم: یک قیمت مشخصی داشت؟
شعبانی: بله، دستمزد مشخصی وجود دارد. ممکن بود کارگردانی قصد میداشت دستمزد بیشتری به بازیگرش بپردازد؛ ولی دستمزد فرد مشخص بود و واقعاً همان را دریافت میکرد. الان با حضور این اتفاقات و اتفاقاتی که مدام در خصوصیسازی باعثش شده، من آن قیمت را نمیگیرم. بلکه کمتر از آن قیمت را میگیرم. الان اگر با این مواجه شوند که کار فروش نکرده، میگویند باید از رقم دستمزد ما کم شود. این نشان میدهد نظارتی وجود ندارد. در یک کاری طراحی لباس میکنم نمیتوانم بگویم بیست میلیون که من باید طبق رزومه و سابقه و سنواتم دریافت کنم. این حرف را بزنم، آخر سر کارگردان به من میگوید نفروختم و ندارم. پس آن حرفی که بین من و تهیه کننده بوده چه بوده، هیچی.
تسنیم: آن موقع که قرار داد تیپ بود نیاز به قرار داد کتبی بین شما و کارگردان رایج نشده بود ؟
شعبانی: خیر، اصلاً این شکلی نبود و خیلی جالب بود که کارهایی را که میرفتیم اجرا یعنی از مرکز هنرهای نمایشی یک بودجهای را به گروه میدادند و ما میدانستیم که این بودجه که برسد کارگردان طبق سابقه و سنوات و آن چیزی که بوده تقسیم میکند و واقعاً هم تقسیم میشد و هیچ وقت ما این مشکلات را نداشتیم. ما الان قرارداد میبندیم، آخر سر باز مشکل داریم باز آن پولی را که باید بگیریم را نمیگیریم.
تسنیم: در مورد این مسئله شما شده شکایت هم بکنید؟
شعبانی: بله.
تسنیم: نتیجه چه بود؟
شعبانی: نتیجه این بود که پارسال سر کاری بودم که نمیخواهم به آن اشاره کنم. برای این کار طراح لباس بودم و پول خیاط و یکسری چیزها داده نمیشد و میگفتند نه زیاد است و فاکتورها مشکل دارد. من شاکیتم را در خانه تئاتر ثبت کردم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که نصف دستمزدم را بگیرم.
تسنیم: یعنی نظر حقوقی خانه تئاتر بوده که نصف بشود یا توافق کردید که نصف پرداخت شود؟
شعبانی: باید این توافق میشد که این پول را بگیریم. حالا چه کم چه زیاد. بعد از یک سال، دو سال مجبورید پولتان را بگیرید. شما به جایی میرسید که میگویید هر چقدر میخواهید به من بپردازید. زحمتی کشیده میشود برایش هیچ ارزشی ندارد؛ ولی میبینید که یکدفعه یک اتفاقاتی میافتد که یک آقایی یا یک خانم ایکسنامی میآید دستمزد هنگفتی میگیردو میرود.میمانی من که بازیگر تئاتر هستم و هجده سال سابقه کار دارم هنوز چیزی دستم را نگرفته است.
تسنیم: الان طبق آن قانون تیپ خانه تئاتر که آن موقع فعال بود اگر بگوییم نرخها عوض نشده باشد و هیچ تورمی هم در نظر نگیریم دستمزدتان چقدر است؟
شعبانی: قیمت به شما بدهم؟
تسنیم: بله میخواهم بدانم که اگر الان قرارداد تیپ فعال بود شما دستمزدتان چقدر بود
شعبانی: من نمیتوانم الان قیمتم را بگویم .خانه تئاتر رقم 5میلیون و 400هزار تومان را گذاشت تیپ یک و طبق آن میرفت پایین و تیپ سه تیپ چهار و الی آخر.
تسنیم: الان طبق قانون شما تیپ یک محسوب میشوید؟
شعبانی: بله، من الان در طراحی لباس و بازیگری تیپ یک حساب میشوم.
تسنیم: الان دستمزد تیپ یک چقدر است؟
شعبانی: اگر طبق آن برویم من الان باید مثلاً برای هر طراحی لباسم اگر همان تیپ یک را بگویید، هیچ تورمی هم به قول شما نباشد من باید 5 میلیون 400 هزار تومان بگیرم.
تسنیم:چند در صد از آن حقی که باید پرداخت شود، در اجراها پرداخت میشود؟
شعبانی: خیلی کم. به جایی میرسی و میگویی اصلاً بهتر است کار نکنم. یک وقتهایی است که میگویی اصلاً بیخیال یک شوی لباس بگذارم درآمدش بیشتر از این باشد که بیایم طراحی کنم. در نهایت فروش تمام کارهای ما به گیشه و بازیگر چهره وابسته شده است. تماشاچی برای من تئاتری قطعاً نمیآید؛ چون ما این فرهنگ را در تماشاچیها جا انداختیم که شما بیایید بازیگر چهره ببینید. این متاسفانه خیلی بد است. ما سالها پیش که کار میکردیم یک تئاتر شهر بود باچهار تالار و همه آن سالنها پر میرفت و هیچ چهرهای هم نبود و سالنها پر میرفتند و همه سر موقع پولشان را میگرفتند. همه اتفاقها خوب و تئاترهای خوب تولید میشد. هر روز میبینیم که تئاترهای مختلف هر یک به هر نحوی دارد یک چهرهای را میآورد. حق هم دارند؛ چون اگر چهره نیاورند قطعاً فروش نمیرود.
تسنیم: شما جزء فعالان صنفی هستید. من یادم است که شما در تیرماه 93 در آن حیاط معاونت هنری جزء معترضان اصلی بدهکاری مرکز هنرهای نمایشی به هنرمندان بودید. پرسشم این است چه شد آن قرار داد تیپ حذف شد؛ در صورتیکه من پارسال رفتم خانه تئاتر هنوز آن مفاد قرارداد تیپ روی دیوار اعلانات خانه تئاتر بود؟ چه شد اصلاً دیگر نادیده گرفته شد؟
شعبانی: اولاً که در پس پرده چه دانی، نه من میدانم نه تو دانی و واقعاً من نمیدانم چه اتفاقی افتاد.
تسنیم: از ذهنیت ما هنرمندان خارج است و در دست ما نبوده است؟
شعبانی: در کشور شب میخوابیم و صبح که بلند میشویم باید حواسمان باشد ببینیم فلان مدیری که پشت میز فلان اداره بوده هنوز هست یا نه. یعنی باید به این فکر کنیم؛ چون هیچ تعادل خاصی نداریم و نمیتوانیم به هیچ اتفاقی اطمینان داشته باشیم که مثلاً این حرفی که فلان مسئول زده هست تا آخر سال هست. ما امنیت نداریم. هر روز یک قانون جدید وضع میشود. وقتی به یک سالن خصوصی متن میدهی و میگویی متعلق به کارگردانی تحصیل کرده است و نویسنده خوبی است، پارسال جایزه گرفته و بازیگرانمان هم بچههای تئاتری هستند، میگویند این سالن تا سال 97 پر است. ما بستیم. قبلش هم میبینیم یک لیستی زدند روی دیوار. اسم کارگردانها را زدند. بله پر است. دیگر طبق چیزی که میگویند پر است و بعد یکدفعه میبینیم خبر میآید و میبینیم که سالن تغییر کرد. پانزده روزه یک کارگردان دیگری آمد. یک گروه دیگری آمد که اصلاً در آن لیست نبوده و بازیگر را نگاه میکنی میبینی که بازیگر چهره است. بله، خب قطعاً به خاطر ویترین خود آن سالن باید بازیگر چهره بیاورند. چرا برای چه؟
تسنیم: برای خودتان اخیراً اتفاق افتاده این قضیه؟
شعبانی: بله، خیلی اتفاق افتاده و تنها جایی که ما را حمایت کرد در «قند خون» تئاتر شهر بود. اول میخواستیم در مولوی اجرا کنیم. در کار «قند خون» - که خداروشکر ما این کار را برای پول کار نکردیم، ما آمدیم یک کار مدنی کنیم در مورد کارخانه قند ورامین که ورشکست شده و یکسری کارگر از اینها حمایت کنیم و بتوانیم با هنرمان یک حرفی را به مسئولین بزنیم - ما هر سالنی رفتیم با همین در بسته برخوردیم. اینکه بازیگرها چه کسانی هستند، سالنمان پر است، نمیتوانیم، اجازه نداریم مواجه شدیم و در آخر آمدیم پیش پیمان شریعتی و ایشان ما را حمایت کرد و واقعاً میتوانم بگویم یکی از مدیرهایی است که عوض نشده و واقعاً ما را حمایت کرد، اوست.
تسنیم: شما از شرایط سالن سایه راضی بودید؟
شعبانی: بله، به خاطر اینکه ببینید تئاتر شهر یکسری تماشاچی خودش را دارد و تماشاچی میآیند و اگر کار به نظر من خوب باشد تماشاچی میآورد؛ ولی مردم و تماشاچی ما بد عادت شدهاند. تماشاچی ما الان میآید خانم ایکس را ببیند آقای ایکس را ببیند. نمیآید الهام شعبانی را ببیند. نمیآید فلان بازیگر تئاتر را مثلاً آقای سیامک صفری را ببیند. میآید چهره ببیند. به خاطر اینکه در یک قاب تلویزیون و قاب تصویر سینما روی پرده آن آدم را میبیند. حالا میخواهد نزدیک آن آدم را ببیند. برایش جذاب است و میخواهد بیاید از نزدیک ببیند و این باعث میشود که تئاترهای دیگر تحت الشعاع قرار بگیرند؛ ولی متاسفانه چه اتفاقی میافتد؟ این اتفاق می افتد که بنده که سالهاست تئاتر کار میکنم و برای یک تئاتر دو ماه تمرین میکنم، دستمزد من در یک اجرا کمتر از دستمزد کسی است که چهره است. یک چهره میآید و دستمزدش را میگیرد. اگر تئاتر برابری برای همه است باید برای همه برابر باشد.
تسنیم: اگر قرار داد تیپ فعال شود آن چهره به نظرتان وضعیتش چگونه میشود؟ با پول خیلی اندکی باید کار کند، درست است ؟
شعبانی: بله به خاطر اینکه من الهام شعبانی اگر بروم سر کار تصویر آیا به من پول یک سوپراستار را میدهند؟ قطعاً نه. به من میگویند چند تا کار سینمایی داشتید؟ چند تا سابقه سریال داشتی؟ آنقدر تومان باید دستمزد بگیری به خاطر اینکه دستمزد تو آنقدر تومان است.
تسنیم:شما عضو خانه سینما که نیستید ؟
شعبانی: نه. در سریال عاشقانه که اولین سریال من بود و بازیگران اکثراً سوپراستار بودند، برای عقد قرارداد گفتند شما چند تا کار تصویر داشتید. رزومهات چنین است و باید این مقدار هم بگیری،؛ ولی اگر یک طراح لباس اسم و رسمدارتر از من سر کار میبود و چند تا سینمایی و سریال کار کرده بود، قطعاً ماهیان تومان میگرفت
تسنیم: الان یک شرایطی پیش بیاید که بیشتر دنبال یک طراح لباس ارزانقیمت بودند که هزینههای فنیشان کم شود و بتوانند هزینه سوپراستارهایشان را بدهند. چنین است؟
شعبانی: به هر حال من هم کاری کردم که به نحو احسنت کارم را انجام دهم. یعنی سعی کردم هیچ چیزی را کم نگذارم؛ ولی میخواهم بگویم که حوزه سینما قانونی دارد. بنده که از تئاتر میروم باید به آن قانون احترام بگذارم و احترام میگذارم. چرا تئاتر ما این اجازه را ندارند و چرا این اجازه را نمیدهند که آنها هم به قانون ما احترام بگذارند؟ آن هم سوپراستار است و احترام قائل هستم برای آنها و خیلی خوشحالم که تئاتر کار میکند و خیلی خوشحالم از این که باعث میشوند که تماشاچی بیاید در سالنهای ما. من خیلی از این خوشحالم من منکر این نیستم.
تسنیم: یاد پژمان جمشیدی افتاده بودم. مصاحبهای کرده بود گفته بود که به من گفتند استعداد بازیگری داری. آمدم شروع کردم به بازیگری کردن. من این یادداشت را نوشتم که فوتبالیستها میگویند برای کسی که میخواهد فوتبالیست شود باید از زمین خاکی شروع کند. خب چرا پژمان جمشیدی از زمین خاکی تئاتر شروع نمیکند؟ تئاتر خیابانی باید کار کند. از آنجا شروع کند. بیاید بازیگر شود. چرا از یک سالن خیلی بزرگ مشهور شروع کند به بازی کردن؟ یعنی اتفاقات تئاتر این شکلی میافتد. افرادی که سریع میآیند در بهترین حالتها ظهور میکنند و البته سریع هم افول میکنند.
شعبانی: بله به خاطر اینکه ببینید الان اگر شما دقت کنید حجم زیادی از بچههای تصویر و سوپراستارهایمان که من همه آنها را دوست دارم همگی در تئاتر هستند و دارند کار میکنن. به خاطر اینکه الان فیلمهای فجر تمام شده و دارند تئاتر کار میکنند. من خیلی خوشحالم که دارند تئاتر کار میکنند ولی من حرفم به مسئولین مرکز هنرهای نمایشی، به خانه تئاتر این است چطور ما میرویم آنجا یک قانونی را احترام میگذاریم ، آنها هم به قانون ما احترام بگذارند. آنها هم بیایند و همتراز بچههای تئاتر باشند.خیلی از بچههای تئاتری ما هستند که واقعاً در تصویر میدرخشند، مثل نوید محمدزاده، مثل هر کسی که شما فکر کنید و واقعاً دارند میدرخشند و دارند میروند جلو . من یک سوالی دارم. نوید محمدزادهای که زحمت کشیده و حالا رفته تصویر آیا در روزهای اولی که رفت تصویر با او این برخورد را کردند؟ من خوشحالم نوید محمدزاده اجرا میرود و سالن پر است، به خاطر اینکه تئاتری است و ریشه و اساس این آدم تئاتری است. شما لذت میبرید. از آن طرف بچههای تصویر را میبینید که میآیند تماشاچی دارند، اما این کسی که در تئاتر زحمت کشیده و خیلیها هنوز او را نمیشناسند و در تئاتر شهر و در سالنهای خصوصی اجرا میرود هیچ کسی کارش را نمیرود ببیند، به خاطر اینکه آشنا نیست.
تسنیم: خانم شعبانی شما در سال 93 موفق شدید به وحدتی برسید و حرفتان را به گوش مدیران وقت برسانید. الان هم حرف مشترکی وجود دارد که وضعیت کنونی این چیدمانها خیلی عادلانه نیست. چرا آن وحدت دیگر شکل نمیگیرد؟
شعبانی: خیلی از هنرمندان و بچههای تئاتری ما اتفاقاً خیلی حرفها دارند؛ اما فریاد بیصدا میکنند و صدایشان به گوش هیچجا و هیچکسی نمیرسد و تو نمیتوانی هیچ کاری بکنی. مثلاً سی نفر جمع شوند یک کاری بکنند، خب سی نفر جمع شدیم میگوییم اینکار را دیگر نمیکنیم. همه باهم پشت هم هستیم. سی نفر دیگر از جای دیگر میآیند و میگویند ما میکنیم. آنقدر که صداها به گوش مسئولین نرسیده بچهها زده شدند و بچهها با رقمهای پایین حاضرند کار کنند و بمانند. به خاطر اینکه عشق و زندگیشان این است. به من میگویند چرا هم بازی میکنی و هم طراحی لباس میکنی. آخر اگر من چیزی که درسش را خواندم کار نکنم زندگی من باید از چه بگذرد؟ خروجی من چه میتواند باشد؟ من هم باید طراحی لباس کنم هم بازیگری کنم که امرار و معاش زندگی من بگذرد؛ وگرنه نمیگذرد چون شغل من این است.
تسنیم: آن موقع یک کمپین فیسبوکی شکل گرفت برای آن اتفاق و همه جمع شدند حالا بین دوستان شما و همکاران شما این وضعیت پیش آمده که یک کمپین دیگر راه بیاندازند؟
شعبانی: فعلاً که هیچ اتفاقی نیفتاده سر این قضیه و هیچ کمپینی نیست من واقعاً دلم میخواهد مسئولین و مرکز هنرهای نمایشی یک قانونی را وضع کند که یک حقوقی را برای بچههای تئاتر مشخص شود.
تسنیم: البته اقای شفیعی گفتند این اتفاق قرار است بیفتد.
شعبانی: امیدوارم این اتفاق بیفتد و من از آقای شفیعی و آقای مرادخانی خواهش میکنم این فریاد بیصدای بچههای تئاتر را ببینند، چون در یک جایی هستند که آنقدر فریاد میکشند به گوش هیچ کسی نمیرسد. بودجه سالیانه ما معلوم نیست. چی به چی است. یک قانونی را وضع کنند این هنرمند تئاتری که دارد این همه سال کار میکند، چه بازیگر چه طراح لباس، چه پشت صحنه پولی بگیرد. وقتی این اتفاق بیفتد کسی نمیتواند از قانون مرکز هنرهای نمایشی تخطی کند. اینطوری وقتی تهیهکننده میآید معلوم نیست چه کسی است. این کارگردان از کجا آمده معلوم است که اتفاقهای خاص میافتد.
تسنیم: حالا در سالنهای دولتی پرداخت دستمزدها کمی مشخصتر است. گیشه سریع سیدرصد انجمن برداشته میشود و پول به حساب کارگردان ریخته میشود و الی آخر در سالن خصوصی یکم وضعیت متفاوت است.
شعبانی: بله دیر و زود دارد؛ ولی سوخت و سوز ندارد.
تسنیم: در سالن خصوصی یکم قضیه مبهم شده اینطوری است؟
شعبانی: بله دقیقاً یکم مبهم شده. ما در کار آقای نعیمی شرق دور شرق نزدیک این بنده خدا این همه تلاش کرد کار را به یک جایی رساند. با همه ما حرف زد و الان وضعی است که ما هنوز هیچ پولی دریافت نکردیم و آقای نعیمی تقصیری ندارد. باید سالن پول را بدهد تا او به ما پرداخت کند. چه کسی الان حمایت میکند؟ هیچ کسی.
تسنیم: یعنی الان مسئله این است که پول گیشه مستقیم رفته در جیب آقای جعفری نه جیب آقای نعیمی.
شعبانی: به خاطر اینکه آقای نعیمی در سالن شهرزاد کلی پروژکتور اجاره کرد کلی چیزهایی که برای نور بود را علم کرد. خب باید پول اینها را باید بدهد.
تسنیم: و سالن هم شراکتی در این قضیه نداشت؟
شعبانی: آنها را نمیدانم. الان تئاتر خصوصی این است و تو نمیدانی الان باید چکار کنید.
تسنیم: چند تا اجرای اینطوری برایتان پیش آمده است؟
شعبانی: خیلی، مثلاً تهیه کننده به شما میگوید که از قیمت معمولت کمتر بگیر؛ ولی نقدی بگیر سریعتر بگیر.
تسنیم: میپذیرید شما الان؟
شعبانی: وقتی قراردادت را سریعتر بگیری یک کمی تخفیف بدهی میگویی باشد، ولی همان را هم نمیگیری. با اینکه قرارداد داری. دستت به هیچ جا بند نیست و نمیتوانی بگویی قبلاً اینطوری بود. اگر کارگردان پول به تو نمیداد میتوانستی بروی مرکز هنرهای نمایشی شکایت کنی؛ ولی الان من کجا بروم؟
تسنیم: و چه اتفاقی میافتاد اگر کارگردان شاکی داشت؟
شعبانی: دیگر نمیتوانست کار کند.
تسنیم: یعنی به او مجوز اجرا نمیدادند؟
شعبانی: بله کارگردانهایی داشتیم آن زمان که شاکی داشتند و دیگر اجازه کارگردانی به آنها نمیدادند یعنی میگفتند تا زمانی که شاکی حل نشود قضیه شکایتش اجازه کارگردانی به او نمیدادند .
تسنیم: در این پروسه جدید خانه تئاتر میتواند ممنوع الکار کند؟
شعبانی: بله الان میتواند، ولی سعی میکنند همه را حل کنند و این اتفاق نیفتد. متاسفانه قبلاً این طوری بود که یک تئاتر شهری بود که کل کارها بازبینی میرفت و کلی متن میدادی و کلی در پروسه قرار میگرفتی. الان نه در هر سالنی پول داشته باشی پول بدهی من که دانشجوی ترم اول باشم راحت میتوانم کارگردانی کنم و اجرا بروم و اصلاً مهم نیست که چه کسی هستند و از کجا آمدهاند.
تسنیم: یعنی افزایش سالنها باعث شده هر کسی هر وقت دلش خواست کار کند.
شعبانی: بله شما میتوانید یک متنی بدهی دو تا چهره سینما را هم بیاوری. اصلاً مهم نیست که از کجا آمدی چه خواندهای. پول سالن را بده اجرا کن. شما پول بده سالن پر باشد یا خالی باشد. اصلاً مهم نیست. هر تئاتری خواستی کار کن. اصلاً کیفیت کار مهم نیست.
تسنیم: حالا اگر وضعیت به این منوال باشد چه اتفاقی برای جامعه تئاتری میافتد؟
شعبانی: اگر قرار است واقعاً این طوری باشد الان دارد به قهقرا کشیده میشود. چه اتفاقی میافتد؟
تسنیم: پس آینده خوبی برایش اصلاً در نظر نمیگیرید؟
شعبانی: اصلاً نیست. الان این همه تئاتر روی سالن اجرا میرود و سالنهای مختلف دارند تئاترهای مختلف اجرا میروند و شما کم و بیش داری کارهای خوب میبینی. کارهای درست و درمان و یک حرفی برای گفتن دارد؛ ولی میبینید سالنهایشان خالی است. برای اینکه دارد با بازیگر تئاتر کار میکند و چهرهای در کارش نیست و این خیلی بد است. دل آدم میسوزد که یک جمعی دارند زحمت میکشند و انرژی و نیرو میگذارند؛ ولی کسی کارشان را نمیبیند. چه کسی باید اینها را حمایت کند؟ ما یک خانواده هستیم که باید همدیگر را حمایت کنیم. ما اگر خانواده تئاتر پشت هم نباشیم هیچ اتفاقی برایمان نمیافتد. معلوم است هیچ اتفاقی نمیافتد. وقتی من میروم در یک سالنی میگویم میخواهم اجرا بروم و میگویند که خانم پر است، بعد میبینم یکی مثل علف هرز سبز میشود. از کجا آمده؟ چطوری آمد؟ کیست؟ به دلیل اینکه ویترین خوبی دارد و دوتا چهره آورده؛ ولی من الهام شعبانی که هجده سال است دارم کار میکنم و از پایینترین جا آمدم و از منشی صحنهای آمدم، دستیاری آمدم کار کردم و درس خواندم و دانه دانه پلهها را آمدم بالا، من به عنوان یک هنرمندی که جزء خانواده تئاتر هستم انتظارم از تئاتر چیست؟ انتظارم این است که مسئول من خانواده من من را حمایت کند .
==================
مصاحبه از احسان زیورعالم
==================
انتهای پیام/