آسبادهای ایران در راه جهانی شدن
آسباد که آن را نخستین ساخته صنعتی بشری می‌دانند قدمتی به بلندای تاریخ دارد و در پهنه وسیعی از خراسان بزرگ تاریخی از شمال هرات تا جنوب سیستان با بهره‌گیری از بادهای ۱۲۰ روزه، درست در فصلی که مقارن با برداشت غلات است، آسبادها به کار می‌افتند.
به‌گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، آسباد که برخی آن را نخستین ساخته صنعتی بشری می‌دانند قدمتی به بلندای تاریخ دارد. در پهنه وسیعی از خراسان بزرگ تاریخی از شمال هرات تا جنوب سیستان با بهره‌گیری از بادهای 120 روزه، درست در فصلی که مقارن با برداشت غلات است (اواخر اردیبهشت تا پایان شهریور) آسبادها به کار می‌افتند.
کارشناسان میراث فرهنگی اعلام کردند که آسبادهای ایران هم‌اکنون در فهرست پیشنهادی ایران در آثار میراث جهانی یونسکو قرار دارند و قرار است در آینده در فهرست جهانی قرار گیرند.
در این رابطه محمد‌علی بزرگمهر - کارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی اداره‌کل میراث‌فرهنگی خراسان جنوبی، درباره ویژگی و کارکرد آسبادهای شرق ایران گفت: «آسبادها در گذشته در معیشت مردم اهمیت زیادی داشته‌اند. همچنین نمودی از ترکیب معماری سنتی با نیازهای زیست‌بوم و بهره‌گیری مناسب از انرژی‌های پاک به‌شمار می‌آیند. با توجه به ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد آسبادها و خصوصیات عملکردی و زیبایی‌شناسانه، بازشناسی معذفی و در نهایت ثبت آن‌ها در فهرست میراث جهانی اهمیت بسیار پیدا می‌کند.»
وی افزود: «در میان پهنه‌های شرق ایران که از فناوری آسباد بهره می‌برده‌اند خراسان جنوبی از اهمیت خاصی برخوردار است. با توجه به اینکه شدت بادهای 120 روزه در مناطق مختلف یکسان نیست و از طرفی نیاز به نیروی باد برای تولید آرد از غلات تابع نیازهای جامعه هدف و یا تولید غلات در محل بوده است، تعدد و پراکندگی آسیادها در خراسان جنوبی بسیار است. در طبس مسینا به‌خاطر وجود دشتی حاصلخیز که خود تولید کننده غلات فراوانی بوده است تعدد آسبادها بالاست. به‌نحوی که برخی طبس مسینا را انبار غله قاینات نوشته‌اند.»
بزرگمهر تأکید دارد: «اما در نهبندان که نقطه مهمی در مسیرهای تجاری در جاده ادویه و تجارت با هند قرار داشته نیز تعداد آسبادها زیاد است چراکه گندم مورد نیاز کاروانیان عبوری را که از سیستان به آن‌جا حمل می‌شد در آسبادهای نهبندان به آرد تبدیل می‌کردند و در اختیار کاروانیان قرار می‌دادند. این درحالی است که منطقه درح نیز از مناطقی است که تعدد و تکثر آسبادها در آن‌ها مشهود است. در هر کدام از این مناطق وجود رشته‌های متعدد و به هم چسبیده از آسبادها و در روستاهای حواشی هر کدام از آن‌ها مانند علی‌آباد، محمدآباد و دستگرد در نزدیکی طبس مسینا و خونیک، خوانشرف، چهار فرسخ و رومه در نزدیکی نهبندان نیز آسبادها فراوان به چشم می‌خوردند.»
وی با اشاره به اینکه پراکندگی آسبادها در خراسان جنوبی تا روستای خور در 85 کیلومتری شرق بیرجند نیز دیده می‌شود، تصریح کرد: «درگذشته برای بهره‌گیری مطلوب از باد‌گاهی آسبادها در گودی زمین مانند چهار فرسخ و گاهی بر بالای بلندا مانند آسیابان می‌ساختند. در روستاهای کوهستانی شهرستان درمیان مانند گیت، آسیابان و... و حتی فلارگ در بخش مرکزی بیرجند برای آسبادها به‌صورت منفرد و بر بالای بلندی ساخته می‌شدند.»
کارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی اداره‌کل میراث‌فرهنگی خراسان جنوبی ادامه داد: «با توجه به اینکه عملکرد آسبادها در گستره شرق ایران یکسان و از نظر ظاهری شبیه به هم است، اما بسته به موقعیت مکانی و شدت باد و حتی سنت‌های معماری بومی از لحاظ ظرایف معماری تفاوت‌هایی دیده می‌شود.»
درحال حاضر آسبادهای ایرانی به شماره 6192 در فهرست پیشنهادی دولت جمهوری اسلامی ایران در آثار میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است.
انتهای پیام/
